Zientzia eta teknologia lantzeko jolasak eta jostailuak

Denetik aurkitu daiteke bertan; orotariko panpinak, egurrezko jostailuak, eskulanak, jostailu hezigarriak, haur zaintzarako artikuluak, mozorro eta jaietarako artikuluak, kanpo espaziorako jolaserako elementu eta jostailuak, eraikuntzarekin erlazionatutako jostailuak etab. Jostailugile txiki, handi eta mundu osotik zehar lanean diharduten banatzaileek topo egiten dute urtero bertan.

Jostailu asko deskubritu, probatu eta hauetako batzuekin txunditzeko aukera izan dut. Gustura azalduko nituzke bertan bizi izandako sentsazio guztiak baina luze joko luke. Eta aukeran, bereziki deigarria egin zaidan gai batean zentratu nahiko nuke artikulu hau. Zientzia eta teknologia lantzeko jostailu eta jolasak.

Jostailu azoka honetan Euskal Herrian nekez aurki genitzakeen jostailuak aurkitu ditut aurrez aipatutako esparruak lantzeko. Eta horrek zer pentsatua eman dit. Izan ere, teknologia eta jostailuak aipatzen ditugunean burura datozkigun lehenengo jostailuak kontsolak, tabletak eta ordenagailurako jokoak dira besteak beste. Eta teknologia eta zientzia bezalako bi esperientzia eremu zabal bezain aberatsak ezagutu eta lantzeko hainbat jostailu eta esperimentuzko jolas daude.

Gainera, haurrak berezkoa du ikertzaile sena eta asko gustatzen zaio inguruan dituen elementu eta objektuen funtzionamenduaren zergatia ezagutu eta ulertzea. Sarri ikasgai hau behatuz, galdetuz, esperimentatuz edota saiakuntza/hutsegitea metodoaren bidez egiten da. Zientzia eta teknologiarekin erlazionatutako ezagutzak eguneroko errutinetan gertatzen dira; jostailuekin jolastean, bainatzerakoan, janaria prestatzerakoan, zientzia jostailuekin, eraikuntza jostailuekin, eskulanekin edo bestelako esperimentuekin.

Haurra motibatzeko era onena gure interesa erakustea da, dudarik gabe. Baina horretaz gain, inguruak eskaintzen dizkigun baliabideak aprobetxa genitzake zientzia eta teknologiarekin erlazionatutako ezagutzak deskubritzeko. Hona hemen, ideia batzuk:

1.- Eraikuntza jolasak: Blokeekin, imana duten piezekin edota bestelako piezekin haurrak eraikuntzako oinarrizko kontzeptuak ezagutzen ditu eta bere irudimenari ateak ixten ez badiogu sormenezko eraikuntzak sortuko ditu. Eraikuntza jolasean dabilela honako galdera hauek egin geniezaioke haurrari: Zer gertatuko da baldin eta…? Zergatik ez duzu pieza honekin probatzen? Zer gertatuko da? Eraikuntza jolasekin geometria, formen ezagutza, arrazonamendu espazialaren sustapena, arazoen ebazpena eta erabakiak hartzeko gaitasuna lantzen da besteak beste. Horretaz gain, jolas mota honek materialak antolatu, sailkatu eta partekatzeko aukera ematen dio haurrari. Eta noski, beste haurrekin jolasten badu, elkarren artean sortzen ere ikasteko aukera du haurrak.

2.- Plastilina edota buztinarekin esperimentatzea: Haurrei asko gustatzen zaie material hauek manipulatuz hainbat irudi sortzea. Sormena eta irudimena garatzeko material aproposak izateaz gain, buztinarekin jolastuz haurrak denboraren ezagutzarekin kontaktua du; buztina lehortzeko denbora neurtuz adibidez. Horretaz gain, materialen egoeraren oinarrizko kontzeptuak ere ezagutu ditzake, hau da buztina egoera solidotik likidora bihurtuz eta alderantziz.

3.- Margoekin jolastea: Haurrari margotzeko eta koloreak nahasteko aukera ematen duten margoak eskaini ezkero, ehundura eta nahasketen ezagutzarekin jarriko da harremanetan. Zer gertatuko da kolore horia eta urdina nahastu ezkero? Eta sortutako kolore horri, kolore beltza gehitu ezkero? Haurrak, kolore konbinaketa posibleak ezagutzeko aukera izango du era horretan. Gainera, margotzeko bestelako elementu batzuk erabiliz gero ehunduren munduan murgilduko da; tamaina eta forma desberdinetako belakiak erabil daitezke horretarako edota erdibitutako patata bat.

4.- Zientzia etxeko sukaldean: Haurrekin sukaldatzea matematika eta zientzia klase atipikoa bilaka daiteke. Errezetaren pausuak jarraitzea eta osagaiak neurtzea bezalako ariketak matematikako jarduerak izan daitezke. Eta osagaiak sukaldatzea? egosi, nahastu etab. Kimikako jarduera praktikoak izan daitezke. Eta uretan olioa ixuriz gero? Bolumenarekin egingo dugu topo. Haurrak osagai likido eta solidoekin esperimentatzeko aukera du: gurina beroarekin kontaktuan jarriz nola urtzen den ikusi, gailetak egiteko masa biguna nola gogortzen den labetik pasa ostean etab. Modu originala da haurrek zientzia ezagutzekin lehenengo hartu emana izan dezaten.

5.- Esperimentuak: Sarean errez aurki daitezke haurrekin etxean egin daitezkeen esperimentuak: gasarekin puzten den globoa, gatza egiteko prozesua, errebotea duen arrautza, nola sortu ostadarra etab. Esperimentu hauen bidez haurrak, kimika eta fisikako oinarrizko legeak ezagutu ditzake era dibertigarri batean.

6.- Jostailu espezifikoak: Arlo honi dagokionez jostailu dezente daude merkatuan; eraikuntzakoak, elektrizitate zirkuitu txikiak sortzekoak, esperimentaziozko jostailuak, galde erantzunen mahai jolasak etab.  Hona hemen jostailu espezifikoen artean, bitxikeria batzuk:

Irudiotan ikusi ditugun antzeko jostailuak erabil genitzake zientzia eta teknologiaren aspektu konkretuak lantzeko. Gehienetan baina, egunerokoan zientzia eta teknologiaz inguratuta gaude. Eta egunean zehar burutzen ditugun jarduera asko aproposak izan daitezke gai hauek lantzeko. Maiz ezagutza arlo hauek era ez kontzientean  lantzen ditugu, oharkabean. Beraz arreta pixka bat gehiago eskainiz gero, eguneroko esperientzia eta jarduerak zientzia eta teknologiako oinarrizko ezagutzekin harremandu eta barneratzeko baliatu genitzake.

Argazki nagusiaren iturria hemen.