Gaur egun nahiko ezaguna da dolua zer den. Gizarte mailan jendeak argi dauka dolua galera garrantzitsu batean aurrean ematen den egokitzapen prozesu osasuntsua dela. Halere, haurrengan nola ematen den ez dago hain zabaldua. Horregatik, gaurkoan hori argitzen saiatuko gara.

Alba Payàs-ek doluaren aurrean egin beharreko lau betebehar aipatzen ditu. Batetik, hasierako uneetako shock egoera gainditzea. Bigarrenik, ezeztatzea edo heriotza kognitiboki ulertzea baina ez emozionalki ulertua. Hirugarrenik, konexioa legoke edo galeraren errealitatea onartutakoan. Azkenik, laugarren batean, prozesu pertsonal sakon baten ondorioz, transzendentzia etorriko litzateke.

Prozesua ez da lineala ezta zehazki mugatua ere. Osasun mentala mantentzeko, gainera, garunak galerarekin konexio-deskonexioa uneak markatzen ditu. Ezin ditugu heriotzaren mina eta tristezia etengabe gogoan eduki. Nerea Alonsok aipatzen dituen konexio-deskonexioa uneak ezinbestekoak dira dolu-prozesuan aurrera egiteko.

Beste alderdi garrantzitsu bat, zera da, heriotzaren ulermen osoa izateko ulertu beharreko alderdiak (Álvarez Uria): unibertsaltasuna, edo denok hilko garela; kausalitatea, edo heriotza emateko arrazoi bat egotearen beharra; funtzionaltasun-eza, edo nola gorpuak jada ez duen funtzionatzen; itzulezintasuna, edo behin hilda ez garela gaur egungo egoerara bueltatzen; eta gorputz gabeko jarraikortasuna, edo oroimenaren garrantzia eta erlijio posibleak.

Hori guztia azaldu dugu haurren dolu-prozesu osasungarria ulertzeko. Izan ere, haurren kasuan, helduekiko bi desberdintasun nagusi daude: konexio-deskonexio uneen iraupena eta heriotzaren kontzeptuaren barruko azpi-kontzeptuen ulermena.

Umeen garapen-ezaugarriengatik, sentimenduak baino, emozioak dituzte. Hau da, sentipen laburragoak. Horregatik, ezin dira minean edo tristezian luzaroan egon, bere garunak ez bailuke jasango. Beraz, konexio-deskonexio tarteak helduenak baino laburragoak izango dira, hasieratik.

Garapen kognitiboari loturik ere badoa heriotzaren ulermena. Izan ere, nerabezaroaurrera arte gehienek ez dute heriotza bere osotasunean ulertuko. Beraz, galera garrantzitsu bat sufritutakoan, dauden garapen-unearen araberako ulermen-maila izango dute. Adinean aurrera joan ahala, gehiago ulertuko dute heriotza eta horrek zer suposatzen duen.

Laburbilduz, dolu-prozesua haurrengan eliptikoa izango da, etengabe bizipen berriak izango dituztelako (ikas-etapa aldaketa, lehenengo bikotekidea, ikasketak amaitzea, independizatzea…) heriotzak sortutako hutsune horrekin. Gainera, eguneroko bizipenen ulermena aldatuz joango da heriotzaren ulermen-mailaren arabera.

Beraz, ez larritu oso haur izanik galera garrantzitsu bat jasandako haur bat urteetan aurrera joan ahala, doluan-atzerapausuak somatzen baditugu; printzipioz normala eta osasungarria delako.