Duela egun gutxi Berria egunkarian egindako elkarrizketan (2023-6-3), Hezkuntza sailburua den Jokin  Bildarratzek Hezkuntza Lege proiektuaren alderdi batzuk azaldu dizkio Irati Urdalleta Lete kazetariari. Bildarratzi zera ulertu diot: eskola bakoitzak euskararekin berak nahi duena egin ahal izango duela. Euskara ardatza izan behar dela, baina hori gauzatzeko modu asko daudela.

Ulertzen dut, horren ondorioz, zenbait aukera zabaltzen direla. Ez dut imajinazio handirik behar:

1) Eskolak euskara hartu dezake materia guztiak ikas-irakasteko, orain arte D ereduan bezala (gaztelania eta ingelesaren materiak kenduta).

2) Eskolak erabaki dezake materia batzuk euskaraz eta beste batzuk gaztelaniaz ematea, ikastetxeak nahiago duen proportzioan (50-50, 30-70, 10-90… nahiago duen hizkuntzaren alde).

3) Eskolak erabaki dezake materia batzuk euskaraz eta beste batzuk hirugarren hizkuntzan ematea (eta gaztelanian ere bai), ikastetxeak nahiago duen proportzioan.

Hori ulertu dut nik. Zer ulertu duzu zuk?

Proportzioan dago gakoa, beraz: ea hizkuntzen koktelean zein den osagai bakoitzaren kantitatea. Askatasunez; “Bakarrik eskatuko dugu eskola komunitateak onartutako proiektuak izatea, koherenteak eta egonkorrak” dio sailburuak.

Bildarratzek azaltzen duenez, “Sistema eleaniztuna izango da, euskara ardatz hartuta. Hizkuntza proiektuaren barruan, eskola bakoitzak erabaki dezake nola erantzun hizkuntza betebeharrei”, eta dio, halaber, ikastetxe bakoitzak bere hizkuntza proiektua definitu beharko duela. Kazetariak galdetzen dio ea sustatu behar den Matematika edo beste irakasgai batzuk ere hirugarren hizkuntzan ematea; Bildarratzen erantzuna: “Ikastetxe bakoitzak erabaki behar du, proiektu bakoitzaren arabera; ni ez naiz sartuko”.

Kazetariaren hurrengo galdera da ea hori ez al den kaltegarria euskararentzat. Bildarratzek: “Ez. Eskola askotan egiten da. Benetan pentsatzen duzu hainbat gai edo astean zehar Plastikako, Gizarteko eta historiako hiru eskola ingelesez emateak euskarari kentzen diola? Ez dio inondik inora euskarari kalte egiten. Azkenean, ikastetxeko bizitza osoan espazio asko dauzkagu euskaraz aritzeko.”

Hainbat galdera sortzen zaizkit:

-Ikastetxe bakoitzak nahi duena, beraz.  Eta nor da ikastetxea? Noren gidaritzapean egongo da erabakia? Zeren arabera?

-Posible izango da egoera berean edo antzekoan ikastetxe batek X erabakitzea eta beste batek Y edo Z erabakitzea, alegia, koktelean osagaien kantitate desberdinak aukeratzea?

–”Desarautze” hori gakoa izan da horrenbeste alderdi politikok legeari haien oniritzia emateko, alderdi bakoitzak pentsatuta ikastetxeek aukeratuko dutela haiek nahiago luketena?  

–Inguru bakoitzaren egoera soziolinguistikoa eta ikastetxeko ikasleen egoera linguistikoa modu berean irakurriko ditugu denok? Zein koktel proposatu bakoitzarentzat? Gasteizko auzo langile bateko eskolan zer nola irakurriko dute? Eta klase ertain-altuko familiak jasotzen dituen ikastetxean? Eta arnasgunea den herri batekoan? Baten batek pentsatu dezake azken ikasle horiek, euskara bermatuta, ingeles gehiagorako lekua izan dezaketela; Garikoitz Goikoetxeak duela gutxi idatzitako artikulu batean, berriz, gogorarazten zigun inon ez dagoela euskara nahikorik, inon ez dela erabilera nahiko trinkorik, ezta arnasguneetan ere (“Dena ez da arnasgune”, Berria, 2023-3-19).

 -Askatasun berriaren arabera, egongo dira ikastetxe batzuk euskara gehiagorekin eta beste batzuk euskara gutxiagorekin, batzuk gaztelania gehiagorekin eta beste batzuk gutxiagorekin, batzuk ingeles gehiagorekin eta beste gutxiagorekin. Ez al da hori izango segregaziorako beste ardatz bat? Izan ere, nora joango dira etorkinen seme-alabak, hemen euskaraz (eta batzuetan gaztelaniaz ere) ikasi beharko dutenak? Ingeles asko daukan eskola batera nagusiki ez. Eta etxetik euskaldunak diren umeak? Gaztelania asko daukan eskola batera ziur aski ez (nik neuk ez nuke nire umeentzat hori nahi). Ondorioz, benetan partekatuko dituzte gelak ezaugarri sozial desberdinetako umeek, ikastetxeak hizkuntzen trataeraren arabera bereizten badira?

–Nola ez du eragingo euskararen ikaskuntzan euskarari orduak kentzeak? “Ikastetxeko bizitza osoan espazio asko dauzkagu euskaraz aritzeko” dio sailburuak. Ondo dakigunez, hori ez da berez gertatzen gure ikastetxe askotan. Espazioak egoteak ez du esan nahi haietan euskara erabiltzen denik: jolastokiei begiratzea besterik ez dago. Nekez konpentsatuko du horrek euskararen falta ikasgeletan. Behintzat orain dauden baliabideekin aipatutako espazio horiek kudeatzeko.

-Bildarratzek galdetzen du: “familia hizkuntza euskara duen ikaslerik ez duen gela batean eta familia hizkuntza dutenak ia %100 diren gela batean, biak D ereduan, berdin lor dezakete euskalduntzearen helburua?”. Tira, nire ustez desiragarria da sozialki askotarikoagoak diren gelak egotea, eta horixe bera diote hezkuntza administrazioan azken aldi honetan. Horren arabera, gela batean egongo dira, eta badaude jada, etxetik euskaldunak diren umeak, etxean arabiera/urdua/kitxua… hitz egiten dituzten umeak, etxean gaztelaniaz hitz egiten duten umeak. Eta etxean hizkuntza desberdinak ikasi dituzten umeak elkarrekin daude Gasteizko nire auzoko eskolan eta arnasgunea den herri bateko eskolan. Zein da eskola horiek eta ume horiek behar duten koktela zuen ustez? Bada, agian koktel ia berbera, non osagai nagusia, askozaz, euskara den, horretarako behar diren baliabide guztiekin…

-Ikasleek ingelesa ikastea da hezkuntza arduradunen tema aspaldidanik, baina uste dut zerbait oso garrantzitsua aldatu dela azken urteotan: umeen eta gazteen ukipena ingelesarekin gero eta handiago da kultur produktuen kontsumoaren bidez: youtuberrak, telesailak, bideo-jokoak… Ingelesezko kontsumoa handiagoa da euskal produktuena baino, tamalez. Lasaitu ahal gara apur bat ingelesarekin, arren?

Agidanez, galdera asko dauzkat. Agian norbaitek ikusten du nik baino argiago eta azaldu ahal dit apur bat, mesedez?

Amelia Barquinen kinka blogetik ekarri dugu artikulua guraso.eus egitasmora