Gai puska

Zenbat estutasun, eraso, gatazka, haserrealdi… parranda giroan gaztetxoen artean, mutil batzuen jokaerekin lotuta. Testuinguru batzuetan badirudi ezin dela jai edo juerga bat egin roilo txarrik sortu gabe. Batzuk puntu morean kexa eta salaketa izatera heltzen dira, edo jazarpen protokolora; gehienak, agian, lagunartean partekatzen dira edo, besterik gabe, ez dira kontatzen.

Gaia jorratu behar da; familian zein institutuan; neskekin, mutilekin eta ez-bitarrekin. Zer den kontsentimendua, zer egin daitekeen eta zer ez. Zeren benetan gazte batzuek ez dakite edo zalantzak dituzte (eta heldu batzuek ere bai). Dakigunez, gazteengandik hurbil dauden helduen artean beldurra dago, eta asko ez dira ausartzen ur handi horietan sartzen.

Gaiari heltzen diogun hezitzaileok roileroak gara maiz, joera dugu gure azalpenen bidez gaia garatzeko, intuitu arren hori ez dela beti guk nahiko genukeen bezain eraginkorra. Tresnak behar ditugu, interesgarriak, gazteak gogoetara ekartzeko.

Pelikula bat proposatzen dizut, irakasle/guraso hori: How to have sex. Zuzendaria Molly Manning Walker da eta 2023an heldu zen zinemetara. Argumentua: Britainia Handiko hiru neska gazte (17-18 urtekoak) Mediterraneoko uharte batera joango dira oporretan, ondo pasatzeko asmoz: festa, edatea, ligatzea, sexua izatea… (Zuzendariak berak esperientzia hori izan zuen; ikusi hemen Manningi egindako elkarrizketa bat). Istorioa ezaguna egingo zaizu, hemengo gazte askok gauza bera egiten dutelako institutuan ikasketak bukatutakoan edo nerabezaroko beste momentu batean: Salou, Lloret de Mar, Magaluf… daude lokalitate bisitatuen artean asmo berberarekin.

Pelikula 16tik gorako ikusleentzat da. Lantzeko adina 16-22 urte izan daiteke. Zalantza daukat BH4n erabili daitekeen (15 urteko batzuk daudelako hor). Eman begiratu bat, ea zuri zer iruditzen zaizun. Ingelesez, gazteleraz eta frantsesez ikusi daiteke, besteak beste (eta azpitituluak ere hainbat hizkuntzatan daude).

Filmak kontatzen duena

Neska protagonista Tara deitzen da eta bere helburu nagusia da birgintasuna behingoz galtzea, Skye eta Em bere lagunekin batera haien bizitzaren udarik onena bizitzen duen bitartean. Hemendik aurrera espoilerra egingo dizut: Tarak ez du opor horietan espero bezain ondo pasako. Bere lehenengo esperientzia sexualak (edo, akaso, lehenengo koitoak) oporretan ere beste koadrila batekin joan den Paddy izeneko mutil batekin izango ditu, baina ez dira batere asegarriak. Lehenengo koitoa eskasa da hainbat alderditatik: Paddyk bere plazera soilik bilatzen du eta, isuri ondoren, sexu saioa bukatutzat ematen du; ez da oso atsegina eta herrira bueltan, Paddyk ez dio Tarati hitzik zuzentzen eta atzean uzten du. Bigarren pasartea, gainera, kontsentimendurik gabe gertatzen da, bortxaketa da (Paddyk neska penetratzen du lo dagoen bitartean).

Paddyren adiskidea, Badger, atsegina da Tararekin filmean zehar (eta haien artean erakarmen puntu bat egon da); gertatzen denaz zeozer badaki, baina Badgerren konplizitate nagusia Paddyrekin eraikitzen da (une batean Tarari azaltzen dion bezala), eta ez dio bere adiskideari kritikarik egingo. Bestalde, Tararen bi adiskide nesken jokaerak desberdinak dira. Skyek festa eta juerga baino ez du ikusi nahi; Emek, berriz, ulermena erakusten dio Tarari. Oporrak bukatuko dira eta bueltako hegazkina hartuko dute.

Ez esan gai horietaz ez dugula gure gazteekin hitz egin behar… Ikusten duzunez, pelikulak aukera paregabea ematen du kontsentimenduaren inguruan gogoeta sustatzeko, eta baita desioaz, komunikazioaz eta zaintzaz ere hitz egiteko, sexua tartean dagoela.

Filma ondo dago zinematografikoki eta sari batzuk jaso ditu jada. Protagonistaren rola izugarri ondo garatuta dago, errelatoak arreta erakartzen du eta ikusi duten gazte batzuek azaldu didate sentitu direla islatuta hainbat egoeratan. Beste batzuek ez, baina hor kontatzen dena ezaguna zaie.  Filmaffinityn irakurri ahal izango dituzu iruzkin batzuk, eta Fotogramasen erreseina hau eskura duzu.

Nola dinamizatu gelan? Pelikula, une honetan Filmin eta Movistar+ plataformetan dago. Gazteek etxean ikustea nahi baduzu, pentsatu behar da nola erraztu. Tutorea bazara Bigarren Hezkuntzan, ea tutoretza tartean egin dezakezun lanketa: 90 minutuko pelikula da eta, ondoren, gutxienez 45 minutuko lanketa egiteko tartea ondo etorriko litzateke. Batxin ez dago tutoretza tarterik; materia batean tartea egitea ederto egongo litzateke (ondoren ikasleei gaiaren inguruko idatzizko testu bat eskatzeko, adibidez, edo proiektu artistiko bat).

Galderak pelikularen inguruan

Dinamizatzeko galderak honakoak izan daitezke (20 minutu taldeka eta 20 talde handian, baina hobe apur bat gehiago).

-Zer gertatzen zaio Tara protagonistari opor horietan sexuaren arloan? Nola baloratzen duzu?

-Nolakoa da Paddyren jokaera eta nola baloratzen duzu? Komentatu bi sexu pasarteetan (hondartzan eta gelan) gertatzen dena. Tararen kontsentimendua, plazera… non gelditzen dira? Komunikaziorik al dago? Tratu ona al dago? Espero da neskek mutilei plazera ematea nesken plazerari lekurik eman gabe?

-Nolakoa da Badgerren jokaera eta nola baloratzen duzu? (Paddyrekin zein Tararekin)

-Nola jokatzen dute Skye eta Em protagonistaren lagunek? Modu berean?

-Tarak birgintasuna galdu nahi du kosta ahala kosta, gai horretan atzean ez gelditzeko. Zer iruditzen zaizu?

-Zer iruditzen zaizu pelikularen bukaera? Zer gertatuko da hortik aurrera zure ustez?

Galderak norberaren inguruneaz

-Iruditzen zaizu filmean ikusitakoa hemen ere gure artean gertatu ahal dela?

-Neskek eta mutilek presioa jasotzen dute lehenbailehen liatzeko eta sexua izateko, bestela lagunek barre egiten dietelako edo “atzean” gelditzen direlako? “Presa” modukorik al dago? Zein ondorio izan dezake horrek?

*Ohar bat: proposatu konfiantza giro bat non denok azaldu ahal ditugun gure kezkak eta zalantzak. Abisatu gaztetxoei, halaber, ez dituztela zertan haien esperientzia intimoak taldean partekatu, ez zaiela hori eskatzen eta ez dela derrigorrezkoa. Bide batez, gerta daiteke, bukaeran norbait zuregana gerturatzea esateko horrelakorik gertatu zaiola. Entzun eta artatu. Zerbaitek zalantza sortzen badizu, bilatu ikastetxean edo kanpoan norekin partekatu.

*Eta beste bat: pelikula etxean ikusten baduzu etxeko gaztetxoekin, goiko galderak eraman ditzakezu hurrengo otordura, elkarrizketa “espontaneoa” sortzeko asmoz 😊.

Kontsentimendua edo baietz esatea/adieraztea

Gai honetan gelditu behar gara apur bat.

-Gaira hurbiltzeko modu erraz bat: gelan bideo labur hau ikustea: “Kontsentimendua te kikara baten bidez” (hemen, 3 minutukoa). Horren ondoren, denon artean komentatu daiteke.

-Eta, aldi berean, kontsentimendua gai konplexua da eta irakaslearen azalpena behar du. Desira (desiratzen duguna) eta borondatea (erabakitzen duguna) ez datoz bat une oro. Kontsentimendua lotuta dago borondatearekin. Esaten/adierazten dugunari erreparatu behar zaio. Baietz / ezetz adieraztea: hori da errespetatu behar dena.

Hala ere, galdetzea dago zergatik emakumeok gizonen desio eta eskaeretara makurtzen garen batzuetan, eta desiratzen ez ditugun gauzak ere egiten ditugun… Kontatzen da beti gure desioarekin?

Gerta daiteke, bestalde, baietz adieraztea eta sexu esperientzia kaxkarra izatea (“sexu txarra” gertatzen da batzuetan), baina pertsona orok aukera izan behar du nahi duen unean sexu harremana bertan behera uzteko, ezetz esateko eta honaino eta listo esateko.  

Irakasle, gai honen bueltan, Clara Serra filosofo feministak argitu ahal digu gaia. Ez dira errazak izango gure ikasle guztientzat. Horregatik irakasleok aldez aurretik irakurtzea komeni da, guk geuk azalpena eman ahal izateko: “Deseo y consentimiento no siempre coinciden” (hemen) eta “La verdad del deseo” (hemen). Beste testu interesgarri batzuk: “El problema del consentimiento” (hemen), El sentido del consentir liburua (hemen atal bat dago).

Gaiarekin jarraitu ahal izango genuke, testu eta ariketa gehiagorekin, sortzen joango diren gaiak jorratzeko. Landu daiteke, halaber, egiturazko markoa: patriarkatua eta bortxaketaren kultura. Post honetan, baina, pelikula tresna moduan proposatu baino ez nuen nahi, eta baita hori egiteko dinamika posible batzuk ere. Irakasle eta hezitzaile batzuk ez dira prestatuta eta gai sentituko nerabe eta gaztetxoekin marko horren lanketa ganoraz egiteko, baina agian bai erraztutako tresna hau erabiltzeko.

    Bukatzeko

Posible da taldeka eta ondoren denon artean “irizpideen” zerrenda bat egitea. Galderak:

-Nola ligatu baboseoan erori gabe?

-Zer da garrantzitsua eta zer zaindu behar da? (Gelakideen arteko hurrengo parrandan, adibidez).

-Eta sexuaren bitartean zer da garrantzitsua eta zer zaindu behar da?

-(Eta zuk nahi dituzun galderak).

Zerrenda “super osatua” ez eraikitzea ez hartu arazotzat. Gazteek gaiari heltzea eta elkarrizketan sartzea da helburua; ikus dezaten alderdi batzuei erreparatu behar dietela.

Azkena

Irakasle, beste zerbait bururatzen zaizu? Zerbait aldatuko zenuke? Edozein ekarpen ongi etorria izango da.

Lerro hauek idazten ari naizela, Pelicot auzia eta Errejón auzia bizi-bizirik daude eta beren oihartzunak heltzen zaizkigu etengabe, beren izugarrikeria guztiekin. Hitz egin dezagun gazteekin; ziur aski geuk ere asko ikasi ahal izango dugu.