Kezkak, ezustekoak, lagunak, etxerako lanak, teknologia, eskolaz kanpoko ekintzak, eta beste hainbat jarduera edo gertaera… Haurren buru-osasunean eragina duten faktore asko daude gure eguneroko bizitzan. Batzuk ez daude gure esku, eta tresna egokiak eskainiz, pixkanaka hauek kudeatzen ikasiko dute. Hala ere, badira nolabait kontrolatu ditzakegun beste faktore batzuk.

Estresaren eraginak

Estresak ondorio ugari izan ditzake haurrarengan. Maila psikologikoan, desmotibazioa, interes falta, antsietatea, memoria-arazoak, gora-behera emozionalak edo kontzentrazio-arazoak sor ditzake. Maila fisikoan, lo-arazoak, pisu-aldaketak, ondoez orokorra, eta buruko edo sabeleko minak ager daitezke. Jokabide-mailan, berriz, eskolara joateari uko egitea, errendimendu akademikoaren jaitsiera, irakasle eta ikaskideekin harremanak hondatzea edo eskola-betebeharrak ez betetzea izan daitezke ondorioetako batzuk.

Orduan, zein dira normaltzat ditugun, baina haurrei estresa, ezinegona edo antsietatea sor diezazkieketen faktoreak? Askotan, bakarka inpaktu handia ez duten elementuak, elkarren artean konbinatzean, sintomatologia subklinikoa sor dezakete. Goazen hauei buruz hitz egitera.

1. Etxerako lanak

Lehenik eta behin, etxerako lanak aipatu behar ditugu. Lehen hezkuntzan geroz eta gutxiago dituzte, eta aldaketa hori onuragarria izaten ari da. Hala ere, oraindik badira. Agian ezin dira guztiz ezabatu, baina garrantzitsua da haien eragina kontuan hartzea. Askotan, haurrek oso berandu arte egin behar izaten dituzte etxerako lanak, egun luze baten ondoren, eta horrek nekea eta estresa eragin ditzake.

2. Albisteak

Etxe askotan albistegiak errutina bihurtu dira, baina konturatu behar dugu hauen edukia ez dela beti egokia haurrentzat. Albisteak egunean zehar botatzen dira telebistan, eta haurrek sarritan gurasoekin ikusten dituzte. Oso garrantzitsua da haurrek munduan gertatzen ari denaz informazioa izatea, baina hau haien adinera egokituta egon beharko luke.  Kontsultan askotan ikusten dira albisteekin lotutako beldurrak.

3. Helduen arazoak

Gurasook arazoak ditugunean, hitz egiteko beharra izaten dugu, eta askotan, haurrek entzun behar ez dituzten gaiak entzuten dituzte. Nahiz eta batzuetan badirudien ez daudela adi, jolasean dabiltzalako, gehienetan antena jarrita dute. Gure arazoak ezin ditugu guztiz ezkutatu, baina batzuk, haurren aurrean gehiegi ez erakustea komeni da.

4. Asteburuko jarduerak

Asteburuko ekintzek ere bere ordutegia izaten dute. Haurrak normalean gustura joaten dira ekintza hauetara, baina kontuan izan behar dugu deskantsua eta deskonexioa ere ezinbestekoak direla.

5. Teknologia

Pantailak eta konektatuta egoteak izugarrizko estresa sor diezaioke haur bati. Erloju digitaletan edo mugikorretan mezuak jasotzen ibiltzeak eragin handia du guztion osasun mentalean, baita haurretan ere. Garrantzitsua da haurrak zama horretatik babestea.

6. Eskolaz kanpoko ekintzak

Azkenik, eskolaz kanpoko ekintzak aipatu nahi ditut, espazio zabalago bat behar dutelako. Eskolako ordutegia, eskolaz kanpoko ekintzak eta horietan gertatzen den guztia kudeatzea fisikoki zein emozionalki oso nekagarria izan daiteke. Haurren deskantsua ezinbestekoa da, ez bakarrik fisikoa, baita mentala ere. Egun osoan zehar bakarrik egoteko tarterik ez izateak ere nekatzen gaitu.

Ekintza hauek badituzte alde onak:

               •             Haurrak bere burua hobeto ezagutzeko balio dute. Ingurune eta egoera berriak bizitzeak autoezagutza eta gaitasun berriak garatzen laguntzen die.

               •             Beste haur batzuk ezagutzeko aukera ematen dute. Harreman berriak sortzea eta erreferente desberdinak izatea onuragarria da.

               •             Talde bateko kide izatea sustatzen dute. Eskolaz kanpoko ekintzak taldeka egiten dira gehienetan, eta parte izateak haurraren autoestimua indartu dezake.

               •             Gustura dagoenean, bere autoestimua handitu daiteke. Haurra gustura badago eta bere erronkei aurre egiteko gaitasuna badu, autoestimua sendotzen da.

               •             Pantailen erabilera murrizten laguntzen dute. Familia bakoitzaren egoera desberdina da, eta batzuetan, haurrak denbora luzez pantailen aurrean egoten dira. Kasu hauetan, eskolaz kanpoko ekintzak aukera ona izan daitezke.

Hala ere, faktore hauek estres-iturria ere izan daitezke:

               •             Egunerokotasunaren antolaketa zaildu dezakete. Haurrak ingelesera, piano eskolara… Sarritan, ordutegi estuek estresa eragiten dute eta familia-giroan tentsioa sortzen dute.

               •             Jolas librearen denbora murrizten dute. Jolas librea da haurren garapenerako ekintzarik aberasgarriena, batez ere lehen sei urteetan. Ingurune segurua eta gurasoen gertutasuna izanez gero, honek lehentasuna izan beharko luke.

               •             Ez badute gustuko, autoestimua ahuldu dezakete. Haurrek gustura egon behar dute ekintza hauetan. Bestela, arrakastarik ez izateak haien autoestimuari kalte egin diezaioke.

Gogoratu eskolaz kanpoko ekintzak ez direla derrigorrezkoak. Haurrak denbora galtzeko aukera ere izan behar du: aspertu, deskantsatu, deskonektatu… Haurren beharrak ere badira. Askotan, gurasoek presioa sentitzen dugu  seme-alabek ekintza osagarriak egin behar dituztelakoan, baina gogoratu haurrak ordu asko pasatzen dituela eskolan lan egiten, eta gainerakoa aukerazkoa dela. Haurraren beharrak eta interesak kontuan hartuta aukeratzea da garrantzitsuena.