Esfinterren kontrola

Eguraldi ona iristear dagoela, guraso asko hasten dira fardela kentzean pentsatzen. Baina gure txikitxoa prest al dago nagusitasuneranzko urrats hori emateko? Zeintzuk dira prestutasun horren adierazleak? Zein da fardela kentzerakoan guk benetan dugun helburua? Eta nola lagundu prozesu garrantzitsu honetan?

Haur batzuk ia konturatu gabe burutzen dute esfinterren kontrola. Beste batzuentzat, ordea, oso prozesu frustrantea da eta holakoetan, maiz, bestelako alderdi emozional edo erlazionalak agertzen dira. Horregatik, nahiz eta eguraldi onak tarte batean bustita egon edo arropak azkarrago lehortzeko aukera ematen digun, ez genuke garapen mugarri hau kanpoko aldagai baten menpe utzi behar.

Bi baldintza bete behar dira haurra prest egoteko: alde batetik heldutasun fisiologikoa beharrezkoa da, hau da, zeregin hauetaz arduratzen diren neuronak guztiz garatu behar dira (mielinizazioa). Beste alde batetik heldutasun psikologikoa ere beharrezkoa da. 2-3 urteen inguruan haurrak “ezetzaren” aroan egoten dira eta urrats hau emateko “baietzean” egotea ezinbestekoa da, etapa bat atzean utzi eta aurrera joateko “baietzean”, alegia.

Hasiera batean haurrak ez ditu erlazionatzen giharren mugimendua eta txiza. Hurrengo momentu batean hasiko da txiza edo kaka duela konturatzen, baina behin eginda dagoela. Eta aurrerago hasiko dira egin bitartean konturatzen (“amatxo, txiza egiten ari naiz”). Gure papera momentu honetan ez da fardela kentzen hastea, baizik eta gaitasun berri hauek finkatzen laguntzea. Horretarako fardela aldatu aurretik galdetu diezaiokegu ea txiza edo kaka duen, zer uste duen.

Egin ostean identifikatzeko gai denean, momentua bera identifikatzen lagundu ahal diogu (“Jon, maitia, orain kaka egiten ari zara, ezta?”). Horrelakoetan gertatu daiteke haurrak ezeztatzea, kontua agerikoa bada ere. Gure erantzuna ez da bat ere tematia izan behar. Berak ezetz esaten badu guk onartuko dugu, gure susmoa zalantzan jarriz eta denbora emanez (“Nik baietz uste nuen, baina agian oker nabil”). Bestela oposizioa indartu dezakegu, “ezetzaren” aroan sarritan gertatzen den bezala.

Garrantzitsua da kontutan hartzea haurrak hazi nahi duela, gaitasun berriak menperatu, baina aldi berean ere txikia izaten jarraitu nahi du. Anbibalentzia honek guretzat ulertzen zailak diren jokaera batzuk sor ditzake, hala nola agerikoa den zerbait ukatzea edo ustezko arrazoirik ez duen beldur bat handitzea. Kasu hauetan parte hori ezingo dugu ukatu edo arrazoien bidez aurre egin (“Lasai Maialen, eseri komunean ez dela ezer gertatuko” edo “Ikusten duzu ba kaka egin duzula. Banengoen ba ni!”). Askoz hobe da zalantza onartzea eta bere erritmoa errespetatzea. Haurrak esperimentatu behar du, barneratzen doan gaitasun berriarekin jolastu. Helduok jolas horretan laguntzen badugu, errazagoa izango da berarentzat.

Kontutan hartu behar dugu ere txizari edo kakari eusteak plazera ematen diola. Horregatik batzuetan behar baino gehiago itxarongo dute abisatu aurretik. Edo agian kontzentratuegi zegoen marigorringo bati begira. Haurren bizitza hain da intentsua! Horrelakoetan gure haserreak ez du ezer konpontzen, okertu baizik. Haurraren nahaste emozionalari heldua haserretzearen beldurra gehitzen ariko gara eta.

Noiz hasten dira prest egoten?

Normala da 2 eta 4 urte bitartean hastea esfinterren kontrola trebatzen. Filadelfian egin zen ikerketa handi batean zehaztu zuten fardela kentzearen bataz besteko hasiera adina 2 urte eta hiru hilabete zirela. Eta gainera ikusi zuten geroz eta lehenago hasi, orduan eta luzeagoa gaitasuna menperatzeko prozesua. Haur batekin hasten bagara hau lantzen 27 hilabete bete aurretik, baliteke erabateko kontrola lortzeko 10-14 hilabete behar izatea. Aldiz, 27 hilabete eta gero hasten zirenek 5-9 hilabeteko tartean menperatzen zuten guztiz. Erabateko kontrolaren bataz besteko adina ere zehaztu zuten (Neskak 35,8 hilabete. Mutilak 38).

Ezetzaren aroa

Arestian aipatutako aro hau, guraso batzuk dakiten bezala, ez da ahuntzaren gauerdiko eztula. 2 urteren inguruan haurra konturatzen da norbanako bat dela, hau da, bere erreferentziazko helduaz harago existitzen den subjektua dela. Jaiotzen denean haurra erabateko sinbiosi egoeran dago. Menpekotasun handiak eta kontzientzia maila eskasak ez diote uzten bere izateaz jabetzen. Baina adin honetan kontzientzia maila handiagoa du, mugikortasun fisikoari esker bere kabuz aldendu daiteke eta hizkuntzaren hastapenak lehen ez zeukan botere bat ematen dio: ezetz esan dezake.

Gaitasun horiek forma hartzen dutenean haurrak trebatu behar ditu. Hasi egingo da bere helduei ezetz esaten, bere borondatea adierazten, eta konturatuko da horrek eragina duela, bai besteengan baita berarengan ere. Eta hau ahaltsuagoa da bere erreferentziazko helduekin bestelako zaintzaileekin baino (horregatik aititerekin dena jan dezake ezer esan gabe eta amarekin ordea ezetzean gelditu).

Aro hau eta esfinterren kontrola askotan batera doaz eta horregatik kontuz ibili behar dugu. Egia da kaka egiterakoan haurren ezetza gehiago izaten dela beldurrarengatik oposizioagatik baino(bere parte bat kanporatu eta galdu, parte horrekin bere burua ere galtzeko beldurra…), baina gauza biak nahastuta egoten dira. Horregatik haurra behartzeak edo berarekin bronkan hasteak ez du balio eta kontrako eragina izan dezake: hau da, bere ezetza bere burua baieztatzeko modua bihurtu edo kontrolatzaile eta garbitasunarekin obsesionatu.

Helduaren papera

Hau guztia kontutan hartuta hiru ideia gure egitekoa definitzeko: Lagundu, aitortu eta aukera eman.

Lagundu behar diegu esperientzia berri hau ahalik eta lasaien bizitzen. Horretarako funtsezkoa izango da zorrotzegiak ez izatea edo bere kakei nazkaz ez erantzutea.

Aitortu behar dugu egiten duena. Hasten denean kaka pixontzian edo komunean egiten aitortuko dugu berak egindakoa , baina gehiegizko ospakizunik gabe.

Aukera eman. Haur batzuk gustuko dute beraiek sortutako hori begiratu eta gozatzea. Hau normala da, bere lehen ekoizpena da! Guk aukera hori ematen diogu, eta ikusiko bagenu bere gogoa harago doala (ukitu, sakabanatu, hormak margotu …) aukera eman ahal diogu inpultso hori beste modu batean asetzeko, hala nola buztinarekin jolastuz, eskuekin margotuz … edozein modu zerbait ederra sortzeko zikintzea gaitzetsi gabe.

Eta hona hemen ideia horiek gauzatzeko lagungarriak izan daitezkeen erantzun batzuk:

Lehen aipatu dugun bezala, kaka soinean egin badu eta ezetz esaten badu ez sartu eztabaidan eta kontua subjektibotasunera eraman (“Nik uste nuen baietz, baina zuk jakingo duzu. Nik nahi baduzu aldatzen dizut arropa …”). Subjektibotasunera joanda bera oposizioan blokeatzeko aukera gutxiago izango ditu.

Kaka edo txiza egin badu, ez joan berehala aldatzera. Eman denbora bat bera konturatu dadin eta eskatu dezan. Temati aldatzea eskaintzen badiogu ukatu dezake.

Onartzen badu eta garbitu dezagun eskatzen badigu ez dugu guk erantzukizun guztia hartuko, bera ere aktiboa izan daiteke prozesuan (paper zapia helarazi, fardela zakarrontzira bota edo bera hasi garbiketarekin). Era berean, txiza egin eta zorua busti badu, inolako dramarik egin gabe zoru-garbigailua pasa dezala.

Prozesuan zehar, eta batez ere beldurrak agertzen badira lagungarria izan daiteke etxekoek ateak itxi gabe komunera joatea. Kasu batzuetan komunari beldurra agertzen da eta pixontzia lagungarria izango da. Eta beste kasu gutxi batzuetan mina ere agertu ahal da eta honek ere prozesua oztopatu dezake. Horrelakoetan haurren oinentzako koska batek lagundu dezake hankak altuago edukitzen eta postura ergonomikoagoa mantentzen.

Laburbilduz

Haur gehienek beraiek erakutsiko digute noiz dauden prest. Beste batzuei gehiago kostatuko zaie anbibalentziagatik edo botere nahiagatik. Baina guk itxaroten badugu presionatu gabe, adi eta errespetuz, laster edo beranduago modu asegarrian gaindituko dute erronka garrantzitsu hau.

Gogoratu gauza asko daudela jokoan eta arropa garbitu eta eskegi beharra gutxienekoa dela. Gure helburua ezin da soilik izan fardela erabiltzeari uztea, baizik eta haurra bere garapenarekin modu positiboan harremantzea eta aurrera egiteari dagokionez baietzean egotea. Gainera gu geu izatea aurrerapauso horren lekuko eta lagun esperientzia aberasgarria izan daiteke, batzuetan zaila eta gogorra izan badaiteke ere.

Hala ere, artikulu eta gida guztiak irakurri arren, kasu batzuk korapilatu egiten dira eta aditu baten laguntza onuragarria izango da.

Prozesuan zabiltzatenei animo, eta arropa asko edo gutxi garbituz, udara ona pasa!