Adimen gaitasun handiko haurrak
Badira, bai, adimen gaitasun haundiko haurrak; ezagutzen direnak baino askoz gehiago gainera. Pasa den ekainan Espainiako Hezkuntza Ministerioak 2012-2013 ikasturteari dagokion estatistika argitaratu zuen, ASA, Malagako Adimen Gaitasun Haundien aldeko elkarteak, hurrengo taula hontan laburbildu duena:
http://asamalaga.blogspot.com.es/2014/06/censo-oficial-del-alumnado-con-aacc.html
Bertan bildutako datuen arabera, Euskal Autonomia Erkidegoan aipatutako ikasturteko antzemate portzentajea %0,09-koa izan zen, hau da, 218 ikasle guztira.
Hezkuntza Ministerioaren arabera, %2-%5ek du adimen gaitasun haundia. Hori horrela izanik, Euskal Autonomia Erkidegoko detektatu gabeko ikasle kopurua 4.700 eta 11.800 artekoa da. Hala ere, esan behar da, gai honetan aditu diren beste hainbat ikerlarik ehuneko altuagoak proposatzen dituztela gaitasun haundiko haurrentzat, hala nola %10 (Gagné) eta %15-20 (Renzulli).
Beraz, argi gelditzen da, azken urteetan asko aurreratu bada ere, oraindik asko dagoela egiteko gure hezkuntza sistemari ezezagun zaizkion eta ahaztuta dauden haur hauen alde.
Aupatuz elkartea, www.aupatuz.com/eu, Euskal Herriko adimen gaitasun haundiko haurrak ditugun familiek osatzen dugu eta bertatik behin eta berriz errepikatu dugu irakaslegoaren eta hezkuntzan diharduten profesionalen sentsibilizazioa eta formakuntza behar beharrezkoak direla. Haur hoien ikasteko modua berezia da eta hezkuntza behar berezi horiei erantzuteko hainbat neurri indarrean jartzea derrigorrezkoa bada ere, errealitate honi buruzko ezjakintasunak, mitoek eta estereotipo faltsuek oztopatu egiten dute askotan erantzun egokia eskaintzea. Adimen gaitasun haundiko haurrek nola ikasten eta sentitzen duten jakinez gero, ateak zabalduko genizkieke sormenari, ezaguerari, logikari eta hausnarketari, horiek bait dira haur hauek bizitzako arlo guztietan erabiltzen dituzten elementuak; harremanetan, ikasteko garaian, jolasean, kiroletan…
Eta, irakasle eta hezkuntzako profesionalez gain, gurasook ere (eta jendarteak orokorrean) hobeto ezagutu beharko genituzke adimen gaitasun haundiko haurrak. Izan ere, ba al dakigu zertaz mintzo garen?
Supergaitasun intelektuala edo adimen gaitasun haundia denok ezagutzen dugun terminoa bada ere, definizioz termino zabal eta nahasi samarra da eta maiz nahastu edo ordezkatu izan da goiztiartasun, talentudun, jenio edo prodijio bezelako kontzeptuekin.
Haur batek goiztiartasuna duela esaten da haurtzaroko lehen etapetan garapen oso azkarra erakusten duenean. Hitzegiten, oinez, irakurtzen… bere adineko haurrak baino lehenago ikasten du. Gaitasun haundiko haur askori antzematen zaie goiztiartasuna, baina baliteke haur batek gaitasun handiak edukitzea goiztiartasun-zantzurik erakutsi gabe eta bestalde, goiztiartasuna erakusten duen haur bat ez da derrigorrez gaitasun haundikoa izan behar, bere garapen maila bizitzako momentu batetan bere adinekoenarekin parekatuko bait da.
Talentua arlo jakin batean edo batzuetan gaitasun handia adierazten duena da. Adibidez, musikan, matematikan, artean, xakean, kiroletan…
Superdotatua (Y. Benito, 1996) bere adinekoek baino inteligentzia maila askoz altuagoa (CI>130) duen sujetua, maila kuantitatibo eta kualitatiboan ezberdintasun kognitiboak somatzen zaizkiona, informazio-prozesaketan heldutasun haundiagoa (pertzepzioa eta memoria bisuala) duena, ahalmen metakognitiboaren garapena oso goiz (6 urte ingururekin) eta inshigt problemen ebazpenean, sormen haundia, ikasteko barru-barruko motibazioa, goiztiartasuna eta talentua nabari zaizkiona da.
Eusko Jaurlaritzak 2013an argitaratutako Hezkuntza orientabideak. Adimen gaitasun handiko ikasleak dokumentuan honela azaltzen da: “Superdotazioaren egitura kognitiboaren ezaugarri nagusia adimen baliabide guztien konbinazioa da. Horri esker, ikasleak eraginkortasun maila handia lortzen du informazioa edozein modutara prozesatzeko eta kudeatzeko orduan. Superdotatuek oroimen ona izan ohi dute, arretarako eta kontzentratzeko ahalmen handia, malgutasun kognitiboa, egoera berriei aurre egiteko eta aldaketetara moldatzeko erraztasuna… Beren eraginkortasun kognitibo handia dela eta, gai dira informazio eta testuinguru desberdinen artean loturak egiteko, kontzeptu eta pertzepzio berriak garatzeko, eta proposamen edo irtenbide berritzaileak asmatzeko. Ikasle superdotatuak orekatuak dira nortasunaren aldetik; autoestimu handia dute, eta beren baliabideengan konfiantza ere bai, baldin eta inguruneak beren premiak betetzea ahalbidetzen badu.”
Jenioa dagokion arloan gaitasun izugarria izanez, arau guztiak hautsi eta bere arauak sortuz lan jenial bat produzitzen duena da (Jiménez, 2010). Lan jenial bat bezela uler daiteke aurrekaririk gabeko lana, bere originaltasun eta sormenagatik nabarmentzen dena, gizartean aintzatespen haundia duena eta bere eraginak garai eta kultura ezberdinetan luzaroan irauten duena. Jeinutasuna heldutasun eta esperientziaz lortzen da eta oso adimentsuak, sormen izugarridunak eta oso produktiboak dira. Adibidez, Einstein, Galileo edo Leonardo da Vinci.
Haur prodijioa hamar urte bete baino lehen arreta intelektual haundia eskatzen duen arlo batetan pertsona heldu profesional bati dagokion mailako lanak burutzen dituena da (Feldman, 1986). Adibidez, Mozart eta baita bere arreba Maria Anna (Nannerl) ere.
Argi dago adimen gaitasun haundiko haurren taldea oso heterogeneoa dela eta ez dagoela gaitasun haundiko haur eredu bakarra. Hala ere, ez dugu ahaztu behar, lehenik eta behin haurrak direla eta familia dela haurraren lehenengo ingurunea eta giza garapenaren ingurune garrantzitsuena. Gurasoak ditu gertukoenak eta zeresan haundia du etxeko heziketak haurraren garapenean, bere izaeraren eraikuntzan, pentsamenduan, hizkuntzaren garapenean, afektuan… Horregatik, komenigarria da gurasook ere adimen gaitasun haundiko haurren berri izatea, lehen aipatu bezala, sentitzeko, ikasteko eta funtsean, izateko modu berezia bait dute. Nolakoak diren ezagutzen baditugu, errazago lagundu ahal izango diegu, adimen intelektualaz gain adimen emozionala ere zainduz. Oso haur sentikorrak dira eta antzemate goiztiarrak gurasoei eta irakasleei haur hauek izaten dituzten hainbat jokabide ulertzeko aukera emateaz gain, beren hezkuntza hobe bideratzeko eta behar emozionalei modu egokian erantzuteko aukera eskaintzen die.
Hurrengo artikuluetan guzti hori azalduaz joango gara. Amaitzeko aldiz, Julian C. Stanley maisu haundiak gaitasun haundiko haurrei buruz esandako hitzak gogoratu nahi nituzke: “Let’s not forget that they need us today. We will need them tomorrow.” (“Ez dezagun ahaztu gure beharra dutela gaur. Bihar guk beren beharra izango dugu”).
Iruzkin 1 "Adimen gaitasun handiko haurrak"