Amatxo, ez dakit o-n-d-o margotzen

Atzo etxean bizi izandako pasarte baten harira idazten dut. 3 urteko semea lehengusinarekin egon zen aiton amonen etxean. Umeak entretenitzeko ordenagailutik ateratako irudi batzuk zituzten margotzeko. Antza denez lehengusina (4 urtekoa) irudiaren marra barrutik margotzen ari zen eta gure semea ez. Orduan lehengusinak gaizki ari zela esan zion. Bera, desmotibatuta eta burumakur aitarengana zuzendu zen, ez zela margotzen trebea eta ez zuela gehiago egingo. Etxean amari hori kontatzen hasi zenean, eskolan ere lagunek beti gaizki margotzen zuela esaten ziotela, hauskor eta triste.

Hamaika bider esana nion, marrak existitzen direla, baina marren alde batetik nahiz bestetik margotu edo aritu daitekeela, bakoitzak erabakitzen duela, bakoitzak bere gustuaren arabera egiten duela. Hala ere, lehengusina eta eskolako lagunen hitzak errotuago, ozenago, gordinago iritsi zaizkio.

Aizue, ez dakit zuenean baina gure etxean oraindik lo orduak oso merke ez dauden honetan gaurko gauak batzuk lapurtu dizkit. Lo egin gabe egon naiz, pasarteari jira eta buelta. Zer ari ote gara sustatzen? Nondik jarduten dugu helduok? Gure interbentzio edo eskuhartzeek zer nolako eragina dute umeen garapenean?

Sendagilearen kontsultan, hegazkinean, makina bat harategi, dendetan, aisialdiko jardueretan, eskolan eta etxean hain presente dauden egindako irudi edo marrazkien fitxak etorri zaizkit burura. Marra beltz sendo batez irudia ondo markatzen duten fitxa horiek, bai.

Esan gabe badoa ere, irudia markatzeaz gain, umeek zer eta nola egin behar duten argi markatzen dute marrok. Marra horiek umeen adierazpen naturala, askatasuna eta garapena kamusten dutela esatera ausartuko nintzateke. (Eta helduena, noski!)

Sema jaio zenetik hona margotuz sortu dituen arte adierazpen gehienak gordeta ditut; izan paperan, kartoian, kartulinan, margoekin, errotuladoreekin, tenperekin. Konfinatuta geunden baten leihoan margotzeko margo bereziak ekarri eta erabili genituen egunekoak ere argazkietan jasota ditut, noski. Gaur gauen semearen karpeta potolo gorria zabaldu eta bere artelanak ateratzeko bulkadari ezin eutsita egon naiz. Karpeta zabaldu eta… Nola ez dakiela o-n-d-o margotzen? Posible al da gaizki margotzea? Ai ama, 3 urteko ume bat da!!

Nik, eta beharbada amaren begiradatik ari naiz, eta aitortzen dut ez daukatela ezagutza nahikorik modu teorikoan interpretatzeko, baina bere adierazpenak bereak izan direla iruditu zait. Momentuan sentitu eta egin nahi izan duen horretatik egindakoak. Gozatzen egindakoak. Gainera uste dut garapen bat egon dela bere esperimentazioetan: bai formei dagokionean, bai koloreei, erabili dituen materialei, eskaini dion denborari edo eta adierazi nahi izan duen horri dagokionean.

Gogoan dut traktorearen fitxan aritu zen egunean nola kontatzen zidan traktorea lanean ari zela, inguruko lurretan, zulo bat egin eta beste bat tapatzen. Egindako marrazki horretatik abiatuta bera bere ipuinean murgildu zen, bere imajinazioari ere bide eman zion.

• 

• 

Halaber, marrazkiak ere erabili izan ditu momentuan momentuko bere interes guneak islatzeko (zezena, dinoak…).

Azken aldiko orritxoei begira (erosketa zerrenda, izen emate orria, bere agenda…), Ferreiro eta Teberosky-ri irakurria nien idazketa garatu ahal izateko lehenengo urrats gisa marrazkiek duten garrantziaz jabetu naiz.

Beraz, sekula ez naiz kezkatu marratik kanpora aritzeagatik. Zergatik sistemak horretan hainbeste arreta eta indar? Zergatik horrenbeste presio? Zeren beldur gara?

Zer da umeei fitxak margotzeko eman eta gainera marratik atera gabe egin behar dutela esaten dugunean lortu nahi duguna? Ez al gara margotzea = zuzentzat hartzen den eredu bakar bat erreproduzitzera mugatzen ari? Ez al gara beren sormena, adierazpena eta aniztasuna kamusten ari?

Momentu batean oso jolas polita izan daiteke berek aukeratutako irudi, forma edo zirkuito baten barruan aritzeko, margotzeko, material ezberdinez betetzeko proposamena luzatzea. Edo iruditik kanpo, zergatik ez?

Helduok ordea, lehen lehenik, aurrean ditugun umeak proposamen horri erantzuteko prest ote dauden pentsatu beharko genuke. Hau da, garapenaren zein momentutan egon daitezkeen prest horrelako erronka eta arau batzuei erantzuteko. Eta bestalde, arau edo marratik ateratzen denari zein mezu bidaliko diogun hausnartzea interesgarria izango litzateke.

Berriro ere lortu nahi dugun edo daukagun intentzio eta helburura bueltatzen naiz: umeak entretenitzea baldin badugu xede, luzatu proposamena eta entreteni daitezela nahi duten bezala. Margotzearen bidez adieraz daitezela nahi baldin badugu, libreki adierazteko tartea utzi beharko genieke eta beren adierazpenak datozen eran onartu. Zerbait sortzeko prozesua bizi dezatela nahi badugu, arreta sormenean jarri beharko genuke eta ez ekoizpen eta emaitzan.

Margoak eta fitxak ateratzeaz bat, gure barrenean errotutako paradigma produktibista ateratzen da. Batzuetan oso agerian eta beste batzuetan modu sotilagoan. Baina marratik ateratzen denari, beti… zigorra!! (begirada, epaia, zuzentzeko eskaerak, aldatzeko presioa, gutxiespena…).

Margotuz adieraztea gehiago edo gutxixeago gusta dakizuke, gehiago edo gutxiago gara dezakezu bizitzan zehar. Baina inportanteena da konturatzea arte adierazpen ezberdinak erabiliz, bizipenak, sentimenduak, ideiak… espresatzea berezko jokabidea dela, eta ezin dela gaizki egin. Helduoi dagokigu berezko jokabide hori garatzeko aukerak eta testuinguruak sortzea. Zenbat eta ireki, aske eta anitzago, orduan eta bizitzarako tresna gehiago ariko gara eskaintzen gure alaba eta semeei.

Ziur nago esperimentazio, jolas edo adierazpen momentuetan guk ere etengabe zer eta nola egin esateari uzten diogun egunean gehiago gozatuko dugula gure txikitxoen aldamenean!!

Orain oporrei amaiera emateko dilema daukagu… semea marra barrutik margotzen entrenatu edo bere adierazpen moduei bide ematen jarraitzeko ahaldundu?! Zuek zer egingo zenukete?