Transexualitatea gizarteratzea da Chrysallis elkartearen helburu nagusia. Adingabeko transexualen familiak batzen dituen elkartea da, eta Bea Sever gurasoa eta sexologoa Chrysallis Euskal Herria elkarteko kidea da. Euskal Herriko elkartean 40 familiatik gora daude gaur egun, eta 400dik gora, Espainiakoan. 2015eko martxoaren 8an sortu zuten elkartea bost familiak eta Sever apirilean bertan egin zen kide. 


Zer da transexualitatea?
Transexualitatea da jaiotzerakoan eta genitalei begira ume bati adjudikatzen zaion sexua bat ez datorrenean bere benetako sexuarekin. Benetako sexua da berak sentitzen duen sexua; azken finean, buruak agintzen duelako gure identitatean.

Diozue ez direla ume transexualak…
Esan gura duguna da neskak eta mutilak direla umeak. Ez dago hirugarren kategoria bat. Neskak dira, edo mutilak dira. Gertatzen dena da gai hau lantzerakoan terminologia bat erabili behar dugula, eta transexualitatea erabiltzen dugu, sexologian ere horrela erabiltzen delako. Neskak eta mutilak dira, eta eurek ez dute esaten: “Ama, ni transexuala naiz”; baizik eta, “ama, ni mutila naiz”, edo “ni neska naiz”.

Noiz hasten da ume bat neska edo mutila den jabetzen?
Prozesua jaio aurretik hasten da, burmuina sexuatzen delako umea amaren sabelean dagoenean eta ez da gertatzen genitalak sexuatzen diren aste berean, baizik eta askoz geroago izaten da. Jaiotzen garenean burmuina sexuatua dago zentzu horretan. Gero, bere bizitza guztian garatuko da eta bere identitatea osatzen joango da eta izango den emakumea edo gizona egin arte joango da sortzen. Umeak autokontzientzia hori izango du, bere amaren jarraipen bat ez dela dakien momentutik. Alegia, 2-3 urterekin indibiduo bat dela jabetzen denean, jakingo du zer den, neska edo mutila. Bere burmuina badagoelako sexuatua jaio aurretik. Gertatzen dena da adin horrekin hasten direla hizketan eta orduan hasten direla adierazten.

Ume bat bere genitalekin bat ez datorren sexukoa dela adierazten hasten denean, noiz eman zaio behar besteko garrantzia?
Denek ez dute hain garbi esaten; agian, esaten diozunean, “ai ,ze guapo zauden gaur”, berak erantzuten dizu: “Ez, ama, guapo ez, guapa”. Eta noski, zuk guraso bezala esaten diozu: “Ez, maitia, zu mutila zara”.  Noski, bi urterekin gurasoak dira umearen erreferentzia nagusia, eta, askotan, bakarra, eta, gurasoek hori esaten badizute, umeak pentsatzen duena da okertuta dagoela. Bakoitzaren nortasunaren arabera ere desberdina da; batzuk isildu egingo dira eta ez dira gehiago saiatuko eta beste batzuek behin eta berriz esango dute. Lehenago ez zuten esaten, komunikazioa ez zelako hain zuzena gurasoekin, baita beste arrazoi batzuengatik ere. Gaur egun, ezjakintasun handia dagoenez, ez diozu garrantzirik ematen eta pentsatzen duzu umeen jolasak direla, pasatuko zaiola… Baina ikusten duzunean hor zerbait gehiago dagoela, denboran zehar luzatzen dela, eta berarentzat eskaera oso garrantzitsua dela sumatzen duzunean, konturatzen zara ez dela soilik genero ez normatiboko jarrera bat, baizik eta badagoela zerbait gehiago. Alegia, ez dela panpinak eta soinekoak gogoko dituen mutiko bat, baizik eta zerbait gehiago dagoela. Transexualitatea zer den baldin badakizu, ikus dezakezu gauza bat edo bestea den; horregatik, hori gizarteratzea da gure lan nagusia.

Oso desberdina da txikitatik normaltasunez bizi izan duen pertsona baten edo oraindik ezer esan ez duen nerabe baten egoera.
Transitoak oso desberdinak dira. Transitoa esaten diogu umeak gizartean bera den moduan azaltzeko pauso horri. Transitoa oso desberdina da umetan egiten bada edo nerabe direnean egiten bada. Zenbat eta txikiagoak izan, orduan eta errazagoa da, alde batetik, ingurukoendako, askotan, horrela zelako aurretik ere. Gure kasuan, gure umea mutikoa zela esan genuenean, haren ikaskideek esan zuten: “Guk bagenekien”. Zenbat eta txikiagoak izan, orduan eta aurreiritzi gutxiago dituzte eta errazagoa da. Bestetik, haren historia lehenago hasiko da eta zama gutxiago izango du. Nerabeekin aurreiritzi gehiago dago eta bullying prozesuak hasten dira. Gehiago zakila duten nesketan, bulba duten mutiletan baino, ze, azken finean, gizarteak gehiago zigortzen du ustezko mutil bat jarrera femeninoekin, alderantzizkoa baino. Nerabezaroan, bestetik, badago beste osagai bat: hormonen jarioa hasten dela eta gorputza aldatzen hasten dela. Hori psikologikoki oso gogorra da.

Horregatik da garrantzitsua hormonazio prozesua aurrez hastea?
Blokeatzaileak jaso gura izatea oso normala da, adin horietan, bereziki, autoestimurako hain garrantzitsua denean. Pentsa zer litzatekeen zakila duen neska batentzat bat-batean ahotsa aldatu edo bizarra irteten hastea… Edo alderantziz, hilerokoa edukitzea, mutila zarela dakizunean. Lehenago harrapatuta, blokeatzaileak jaso ditzakete eta buruari bidaltzen zaio hormona jarioarekin ez hasteko seinalea. Hori edozein momentutan utziz gero, gorputzak bere bidea jarraituko luke. Umearen gorputzarekin geldituko litzateke, kasu horretan. Gero, beste pauso bat da, 15 urterekin gura izanez gero, zure gorputzak egingo lukeen hormona jario hori kontrara egitea, indizioen bitartez. Horrek ez dauka atzera bueltarik. Hau da, garatuko zara bigarren mailako karaktere sexualekin eta bizitza osorako jarraitu beharko da hormona prozesuarekin. Hasieran, gizon edo emakume gorputz eta ezaugarriak hartu arte; eta gero, kantitate txikiagoetan, baina bizitza osoan. Hori, baina, oso aukera pertsonala da, batzuek aukeratuko dute prozesuarekin hastea eta beste batzuek, agian, ez.

Nortasun agirian izena eta sexua aldatzeko zein traba du ume batek?
Legeak ez du zehazten maskulinotik femeninora edo alderantziz izena aldatzeko aukera legezkoa den edo ez. Beraz, epaile bakoitzaren esku gelditzen da izena aldatzearena. Sexu aipamena, berriz, ezin da aldatu 18 urte izan arte. Horrek arazo asko sortzen ditu, ze neskato bat neskato itxura osoarekin badoa aireportu batera eta bere nortasun agiri txartelean mutila dela ipintzen badu, arazoak sortu daitezke. Eta ez hori bakarrik, nerabe bat lan bila hasten denean, horrelako egoera bat iraingarri izan daiteke. Hori Madrilgo Erregistro Orokorrean aldatu behar denez, Estatuko Chrysallis-ek daraman borroka da, eta, une honetan, Auzitegi Konstituzionalean dago gaia. Aztertzen ari dira ea konstituzioaren kontrakoa den edo ez.

Zein arazo sor dakioke ume bati bere sexu-identitatea aitortzen ez bazaio?
Ikerketaren arabera, onartuak izan ez diren pertsona transexualen artean, bere buruaz beste egiten saiatu direnen tasa %42koa da. Lehengoan, hitzaldi baten, transexual heldu batzuek zioten ezagutzen dituzten 30 urtetik gorakoen %100 saiatu direla bere buruaz beste egiten. Berriz, iaz Herbehereetan egindako ikerketa baten arabera, lagunduta eta onartuak izan diren haur transexualen artean, nerabezarora helduta, euren zoriontasun maila, euren gorputzen onarpen maila, eta abar, euren adineko beste pertsonen maila berean dago, edo altuxeago; beraz, guztiz zoriontsu dira. Askotan, hil edo biziko kontua da. Eta denok dakigu beste belaunaldi batzuetan nola egon diren pertsona horiek; alegia, erabateko marjinazio egoeran.

Nola lantzen da gaia eskolan?
Hori eskola bakoitzaren esku dago. Gu saiatzen gara transexualitate egoera bat dagoen eskola guztietan formazioa eskaintzen langile guztiei. Eusko Jaurlaritzak atera zuen iaz ekainean gida bat, baina ez du askorik zabaldu eta, gainera, ez du ezartzen bete beharreko protokolorik. Ikusi duguna da materia didaktikoa atera dugunean eta gure webgunean doan deskargatzeko moduan ipini dugunean, milaka eta milaka deskarga izan dituela, eta horrek argi uzten du beharra badagoela. Dena den, oso erraza da; izan ere, unitate didaktiko bezala atera beharrean, nahikoa da esaldi bat gehitzea testuliburuetan. Diotenean, mutilek zakila daukate, baina, batzuetan, gerta daiteke mutilek ere bulba izatea, eta alderantziz. Hori gehituta, txikitatik oso modu errazean biziko lukete aniztasuna. Baina ez denez egiten, guk material bat atera behar izan dugu eta orain ikus-entzunezko bat ere atera dugu.

Osasunaren Mundu Erakundeak patologia zerrendatik aterako du transexualitatea, baina identitate-trastorno bezala mantenduko du.
Badakigu beti oso atzeratuta joan dela gaia, eta, azken finean, homosexualekin gauza bera gertatu zen. Duela lau egun, nolabait esateko, homosexualak zerrenda horretan zeuden, eta gure helburua da laster hortik ateratzea.

Gurutzetako ospitalean Genero Identitate Unitatea psikiatria atalean dago.  
Hala da, eta gure umeek, endokrinoaren tratamendua jaso ahal izateko, psikiatriatik pasatu behar dute. Gure helburuetako bat hortik ateratzea da, ze tribunal bat pasatzea bezala da. Psikiatrak ez badizu oniritzia ematen, ezin duzu tratamendurik jaso. Katalunian izan ezik, horrela da Estatu osoan.

Hori da zuen borroketako bat, ezta?
Bai, hori da. Eta badira gehiago. Esaterako, Eusko Jaurlaritzak familiendako arreta zerbitzu bat jartzea, ze orain elkarteko ama bat ari da hori egiten bere denbora librean; beste alde batetik, eskoletan formazio integrala lantzea ere bada aldarrikapen bat, baita, osasun arloan, aipatu dugun psikiatriaren gaia kentzea. Horiek dira une honetan borroka nagusiak Eusko Jaurlaritzarekin. Gure eredua Kataluniako Transit eredua da.

Baduzue harremanik Errespetuz taldearekin? Euren esperientzia oso garrantzitsua izango da zuendako.  
Eurek esaten dute Errespetuz-en bulegora duela bost urte lehen aldiz ama bat iritsi zenean, ia-ia negar egin zutela zoriontasunaren zoriontasunez. Umetatik atzematea garaipena da eurendako; izan ere, diotenez, eurendako haurtzaroa infernu bat izan zen.

Zer esango zenioke oraindik egoera onartu ez duen familia bati?
Bada, lehenik eta behin, umeari entzuteko eta haren erritmoa jarraitzeko, eta, bigarren, niri esan zidatena sartu nintzenean. Orduan, ezinezko ikusten nuen, baina, denborarekin, ikusi dut horrela dela eta da ez dela hain zaila, eta umearen irribarreak merezi du.

Elkarrizketaren eta argazkiaren iturria: Puntua aldizkaria.