VHS bakar bat nuen txikitan, bi filmekin: ‘Sirenatxoa’ eta ‘Ederra eta piztia’. Maite nituen biak, baina helduaroan Disney faktoriaren kontrako irakurketa feminista barneratu nuen filme horietatik gustuko nuena ahazteraino. Gauzak horrela, zalantzak izan nituen nire sei urteko alabak film horiek ikusteko eskatu zidanean.

Sirenatxoaren kasuan, maitasun erromantikoaren truke bere ahotsa galtzeko prest dagoen neskatxaren irakurketa egin ordez, ondo genuke azpimarra jartzea Arielen desobedientzian, bere aita, errege-patriarka figura autoritarioaren aurrean.

Alabaina, ‘Ederra eta piztia’ iruditu zait mami bikaina duen filma. Zabaldu den narratiba feministaren arabera, Bellak irakasten diguna da erasotzaileez maitemintzen eta haiek aldatzen saiatzen; baita ere “edertasuna barruan dagoela” beti ere gizona bazara, emakumeoi lirainak izatea exijitzen zaigulako.

Bada, zer (ber)aurkitu dut 40 urteekin, nire alaba ondoan dudala? Bella irakurle amorratua da, eta bere interes horiengatik, besteak beste, ez du enkajatzen herrian. Gaston herriko matxiruloari ezetz ozena eta argia ematen dio behin eta berriro, eta jarraian abesten du berak lagun bat nahi duela, entzuteko gaitasuna duena, harekin abentura zoragarriak bizitzeko.

Piztia ezagutzen duenean, izugarrizko adorea erakusten du: bere burua entregatzen du, bere aita askatzearen truke; ez ditu onartzen bere amorru-erakustaldiak eta, aurrerago, otsoen erasotik salbatzen du. Ez da maitemintzen Stockholmeko sindromeagatik, baizik eta kontrakoa gertatzen da: “maite zaitut esango dio” Piztiak bere askatasuna errespetatzen duenean eta, Gastonekin azken borroka epikoan, bihotz handia duela erakusten duenean.

Aldiz, Gaston bai dela erasotzaile matxista, eta hori argi geratzen da filman: misoginoa, jazartzailea, ehiztaria, gizontasunaren erakustaldiak egiten ditu baina Piztiari bizkarretik erasotzen dio, modu anker zein koldar batean. Hori guztia gutxi balitz, Bellaren aita xelebrea eroetxean sartzen du. Azkenik edertasunari dagokionez, ez dago estandar bikoitzik, kontuan izanda bai Gaston zein pizti bihurtu den mutila oso lirainak direla; eta Bellak badaki, noblearen erretratoa topatzen duelako ganbaran.

Guzti hau idatzi nuen nire Instagramean, eta emakume askok, bereziki kazetari eta idazleak, komentatu zidaten Bella zela ere haien pertsonaia kutunena. Katixa Agirrek gaineratu zuen jatorrizko historia emakume batek idatzi zuela, Jeanne Marie Leprince de Beaumontek. Maddalen Marzol izeneko erabiltzaile batek hurrengo iruzkina hutsi zidan: “Esango nuke Disney deabrutu dutela girly den ororen kontra egiteko kanpaina baten testuinguruan”.

Noemí López Trujillo kazetari eta idazleak femmefobia terminoa darabil feminitatearen kontrako mespretxu misoginoari buruz hitz egiteko. Luze garatu du Me dibujaron así. Por qué el mundo odia la feminidad saiakeran. Adibide gehienak helduei buruzkoak dira: adibidez, zergatik saritzen da fitness kultura eta erdeinuz tratatzen dira twerk bezalako dantza feminizatuak?, edota zergatik alboratzen ditugu moda edo estetika, kontuan izanda gure burua espresatzeko tresnak eta arte adierazpenak direla?. Baina haurrei buruz ere hausnartzen du.

Bere haurtzarotik abiatuta, Barbie panpinak aldarrikatzen ditu, ez bakarrik jaioberrien panpinekin alderatuta zaintza ardurekin apurtu zuelako, baizik eta feminitatea esploratzeko bidea ematen zuelako. Hurrengoa erantzun zidan Pikara Magazinerako egin nion elkarrizketan:  “Nekatuta nago feminista gisa eraikitzeko femme gisa deseraiki behar dudala sentitzeaz; badirudi zoriontsu egin nauten eta hunkitu nauten gauzei uko egin behar dudala. Nik bullying-a jasan dut, eta, lagunik ez nuenean, nire Barbiak lagunak baino errealagoak ziren. Bere garaian agian beharrezkoa izan zen Barbie problematizatzea, baina problematizazio horrek ahaztu egin du zein garrantzitsua izan zen feminitatea irrikatzen genuen neska, mutil eta haur askorentzat, hain zuzen ere, emakume konplexurik gabeak izateko aukera ebasten zigutelako.”.

Nire sei urteko alabak maite du feminitatea eta, zorionez, nik gainditu dut feminitatea lausotu edo deseraikitzeko fasea; egun, nire erronka da modu aske eta kontziente batean zukutzea. Eskerrak, horrela konplexurik gabe jolasten baitugu elkar makilatzera eta orraztera. Bere beste gurasoa pertsona trans maskulino ez binario bat da; hortaz, txikitatik jakin du alua izanda ere posible duzula gantzontziloak janztea, baita ere janzkera, rol eta zaletasunek ez dutela generorik (nahiz eta gizarteak bestelako mezua bota etengabe). Hori da nire ustez gakoa: erreferente anitzez inguratuta hazi da, bai egunerokoan zein fikzioan. Eta, hala ere, maite ditu Disney printzesa guztiak, eta maitagarriak, eta adarbakarrak, eta brilli-brillia. Eta nik berarekin gozatzen dut guzti horretaz, eta barruan daramadan June txikiak ere gozatzen du; izan ere, nire amak (orduan ezkertiarra) ez zituen begi onez ikusten ez Barbiak ezta printzesen mozorroak ere.

Nire umeak eskatzen dit bere kamisetak mozteko, crop-top moduan harro erakusten du bere tripontzia, nahiz eta dagoeneko bat baino gehiago saiatu den bera txarto sentiarazten, potola delako. Ez dute lortu. Eta hori lekzio bat izan da niretzat: denbora gutxian loditu naizen arren, erabaki dut crop-topak erabiltzen jarraitzea.

Hanka sartze itzela da feminismoaren izenean genero-bigilantzia handiagoa mantentzea neska eta emakumeongan. Nire alabaren ikaskideen artean badaude eskupilotara apuntatu diren neska asko, ez ordea euskal dantzetara edo rollerrera apuntatu den mutikorik. Frozenen musikala ikustera joan ginen Bilbora eta mutilak ziruditen bi ume baino ez genituen antzeman, ehunka nesken artean. Halako mila adibide jarri ditzaket. Maskulinitatea zurrunagoa da haurtzaroan zein helduaroan, eta ondorioz, mutikoen aitek ere ez dute gaitasun handirik erreferente alternatibo bihurtzeko. Ondo legoke haiek ere ‘Ederra eta piztia’ ikustea eta brilli-brilliaren distiraz gozatzea.