COVID-19aren ondorioz, oraindik, inpaktatuta bizi garen aro honetan, pandemiari aurre egiteko hartu diren neurriak, zalantzarik gabe, helburu zehatz baterako baliagarriak izan diren bitartean, neurri berberek ondorio kolateral ez hain positiboak eragin dizkigute. Honetaz guztiaz kontzientzia hartzea da garrantzitsuena: alegia, norberari zein gure inguru hurbilari Koronabirusen aurka hartutako neurriek etorkizunean modu aske eta zoriontsuan aritzeko eragingo dizkigun mugak zeintzuk diren jabetzea ezinbestekoa izango da. Gai anitza eta zabala da, dudarik gabe, eta lerro hauen bitartez, espazio publiko eta ludikoek gure haurrak emantzipazio bidean jartzeko duten balioa eta garrantzia zuekin guztiekin konpartitu nahiko nukeen gaia da. Aldi berean, COVID-19 pandemiaz babesteko hartu diren neurriek emantzipaziorako ekar ditzaketen ondorioak ere azpimarratu nahiko nituzke.

Hastapenean emantzipazioaren kontzeptuak pertsonaren askatasuna arautu nahi zuen: erromatarrek, zuzenbide zibilaren bidetik, pertsona aske batek beste pertsona batengan izan beharko lukeen eragina zehazteko mancipium erakundea sortu zuten.

Ondoren ikuspuntu soziologikoa zabaldu zen: emantzipazioak, pertsonak, pertsona multzoak edota nazio batek pairatzen duen dominazio (Max Weber) edota menpekotasunari aurre egiteko prozesua bihurtu zen. Karl Marxek klase dominazioaren aurka borrokatzeko langileriak multzo bezala emantzipatu behar zirela aldarrikatu zuen. Eta gainera Weberrek ez bezala, Marxek dominazioari beste kontzeptu bat erantsi zion: alienazioa.

Emantzipazioaz hitz egiteko, beraz, hiru kontzeptu garrantzitsu ditugu: dominazioa, prozesua eta alienazioa.

Bide beretik, eta interesatzen zaigun gaiari helduz, Francesco Tonuccik haurrek izan behar duten gobernantza aztertzen du. Ez da berdina haurrek dituzten beharrak helduok “konpontzea” edo behar berberak haurren eskuetan utzi eta beraiek horretaz kargu hartzea. Espazio ludikoek, gure herri eta hirietan ezagutzen ditugun parkeek, normalean urbanizazioaren irizpideen arabera dominazioa sortzeko ahalmena dute. Espazioaren dominazioaren bitartez pertsonak alienatuak izatera bultzatzen ditugu. Espazioak sailkatu, zedarritu, espezializatu egiten dira eta jendarteko adin eta multzo bakoitza bere espazioan egotera bultzatzen da. Garai bateko “Herriko plaza” non belaunaldi ezberdinetako jendea elkartu eta elkar ezagutzen den, gure inguru urbanistikotik desagertzen ari da. Eskala txikian bada ere, konfinamendu sozial mota bat dela esan genezake.

COVID-19 pandemiaren ondorioz hartu diren neurri administratiboek arazo eta sintoma hau azpimarratu eta sakondu besterik ez dute egiten. Konfinamenduaren garaian haurrak “armarioan” sartzeko gonbitea luzatu digute. Beraien nahi eta beharrek ez dute inolako balorerik izan eta pandemiari aurre egiteko sortu eta bultzatu beharreko kolaborazioan ez zaie inolako partizipaziorik eskaini. Eta edozein protesta deuseztatzeko gizakiaren historia bezain zaharra den bide bat erabili dugu: izua. Arazoa agerikoa ez bazen ere, ahoz aho zabaldutako datuekin, beldurraren bitartez blokeo egoera eragin diegu gure haurrei, gure haurrak alienatu egin ditugu.

Paulo Freirek, askatasuna aldarrikatzen zuen pedagogo brasildarrak, guztiz alboratu nahi zuen pedagogia dominatzaile hura, gaurko egoera honetan indartzeko bidea hartu du; alegia, haurrentzat ona eta txarraren arteko muga zein den bereizteko aitzakiarekin haurrak adoktrinatu eta manipulatu ditugu.

Askotan emantzipazioa 16 urtetik aurrera har daitekeen neurri juridikoarekin lotzen da, baina emantzipazioa hori baino askoz gehiago da, emantzipazioa heziketaren bitartez pertsona aske izateko barneratu beharko liratekeen baloreak eta jarrerak dira. Ez dago adin bat emantzipazioaren lanketa hasteko. Jaiotzen garenetik emantzipazio prozesua martxan jartzen da eta gure barnean dagoen bateria bailitz , egunak, hilabeteak, urteak aurrera doazen neurrian, bateria energia emantzipatzailearekin betetzen edo hustutzen joaten da. Pertsonaren bilakaera neuromotoreak, zalantzarik gabe, edozein norbanakok emantzipatzeko eduki dezakeen gaitasuna asko baldintzatu dezake. Baina emantzipazioa balioa eta jarrera denez, muga neuromotore guztien gainetik pertsona oso emantzipatua izan daiteke; hala nola, adineko zein aniztasun funtzionaleko pertsonak ere oso emantzipatuak izan daitezke.

Konfinamenduaren aldia amaitu da. Nola dago gure haurren emantzipazio bateria, kargatuta ala hustuta? Edozein pertsonak mugimendua behar du bizitzeko: mugimendurik gabe heriotza dator. Gainera mugimendua komunikazio da, haurrentzat bere egoera emozionala adierazteko ezinbesteko bidea da mugimendua. Espazio ludikoak mugimenduaren bitartez komunikazioa bideratzeko tresna dira; gurasoengandik urrunduz, haurrak bere kasa komunikazio askea esperimentatzeko aukera eskaintzen duen espazioa da.

Onar dezagun COVID-19 pandemiaren kudeaketak ondorio kolateralak izan dituela eta saia gaitezen ahalik eta lasterren ondorio hauek detektatzen, konpontzen eta etorkizunean ez errepikatzen. Neurri hauekin guztiekin, jendarte otzan eta dominatua sortzeko saiakera egon daitekeenaren hainbat susmo badira ere, emantzipazioaren defentsa egitea, beraz, jendarte aske eta sortzailea bultzatzea da, eta horretarako gure haurrak lehen protagonistak izan behar dira.