Artikulu multzo honi amaiera emateko, garrantzitsua deritzot ebaluazioaren inguruan gogoeta batzuk zuekin konpartitzeaz. Izan ere, aurreko artikuluan adierazi nuen bezala, gure denbora gehiena, estereotipo batzuen arabera jendea sailkatzen ematen dugu, askotan ere areago joanez, gure epaia eginez pertsonak estigmatizatzen ditugularik.

Aitortu behar dugu, ebaluazioa, pertsonak barnetik daraman ekintza baten buruan lortzen edota lortuko duen emaitzaren ezagutzaren jakin-minean oinarritzen dela; eta horretan emaitza bezain garrantzitsua da prozesua. Azken urteetan modu orokorrean Europa osoan ebaluazioaren inguruan izugarrizko kezka eta interesa piztu da; izan ere, egun, edozein esparrutan, bai hezkuntzan baita prozesu merkantilistan ere, ebaluazioa kalitatearen xedearekin guztiz lotuta dago; nola hala, horretarako erabiliko diren irizpideak errendimenduari erantzungo diote. Ikusmolde honek “merkatu soziala” du testuinguru eta hezkuntzak dituen xedeak alboratuz, guztiz erantzuten dio efikazia eta efektibitatearen errealitateari, azken hauek edozein ekoizpen prozesuan oinarrizkoak direlarik.

Gorputz hezkuntzan askotan errendimenduaren arabera pertsonen gaitasun fisikoak neurtzen da. Gaitasun fisikoak kirolaren arabera zabaldu dira Joko Olinpikoen lema (Azkarrago, Altuago, Indartsuago) gure ikastetxeko geletaraino eta baita gure etxeko sukalderaino ere sartuz.

Gu, guraso garen heinean, etengabe ari gara gure alaba-semeak ebaluatzen eta, gure etxeetan jarduera motorra sustatzen dugunean, aldez aurretik ondo aztertu behar dugu zein helbururekin bultzatzen ditugun gure alaba-semeak kirol praktikara. Azken finean ebaluazioa prozesu konplexu bat da, eta batzuetan konturatu gabe, era inkontzientean (edo inguratzen digun paradigma kutsatuta) ekintza jakin batzuk antolatzen ditugu gure alaba-semeek ematen duten erantzunaren arabera, gero informazio hori jasotzeko eta baita interpretatzeko ere. Prozesu honek epaitzera eta hainbat erabakiak (estereotipoen arabera) hartzera eramaten gaitu. Beraz, aldez aurretik prozesu honen jabe ez bagara, orokorrean jendartean dagoen paradigma ber-ekoiztuko dugu.

Ez dago esan beharrik gure herrietan azken urteetan bultzada kontserbatzaile basatia ematen ari dela eta politika neoliberalen zabalkuntzaren eraginez gure jendarteko edozein esparruetan, hezkuntzan ere, irizpide ekonomizistak, gero eta hegemonikoak bilakatzen ari direla. Hori dela eta, Europa zabalean Estatuak gero eta gehiago eskua sartzen ari dira Curriculumaren diseinuan, egoera zentralista areagotuz; ebaluazioaren erabilpena oso klasista izateaz gain, denbora eta ikasleen errentagarritasuna neurtzea du xede; zabaltzen ari den mentalitate “teknokratikoa”-ren bidez, gure alaba-semeak “bezeroak” bilakatzen diren bitartean, “saltzen” zaien “merkantzia” hezkuntza delarik.

Honen aurrean, argi eta ozenki azpimarratu behar dugu gure nahia: guk, guraso garen neurrian, gure alaba-semeak herritar kritikoak, parte hartzaileak eta arduratsuak hezitu nahi ditugu. Beren ongizatea bermatzeko jendarteak behar dituen justizia zein balore demokratikoetan garatzeko aukera izan behar dute, baita bakoitzaren garapen pertsonalerako kulturak dituen esparru guztietan garatzeko ere aukera izan behar dute.

Jarduera motorra kirolarekin parekatzen den neurrian, bere baitan dagoen prozesu pedagogikoa maiz guztiz “teknokratikoa” izaten da: neurketa eta mugimendu biomekanikoaren azterketa oinarrizko bi ardatz izaten baitira. Testuinguru horretan, errentagarritasunaren arabera, keinuaren kalitatea lortzea prozesu hierarkikoa izaten da eta ibilbide horretan barneratu behar diren edukiak ea pertsona bide onetik doan aztertzeko, ebaluazioa “batutzailea” izaten da; azken xedeari begira, pertsonaren garapena non kokatzen den kalifikatzea, alegia.

Gu, berriz, ebaluazio formatzaile edota hezitzailearen defentsa egiten dugu. Subjektua ez da ekintzaren ezaugarria; umea edota gaztea prozesuan nola egokitzen den baizik. Informazioa lortuz, ume-gaztearen bilakaeraren mesederako hainbat erabaki hartzeko tresna baliotsu izango da ebaluazio formatzailea. Erabakiek ez diote soilik ume-gazteari eragingo, ikas-irakats prozesua zein irakaslearen eginkizuna ere aldatuko da, eta irakaskuntza formaletik ateraz gero, gurasooi ere eragin berbera sorraraziko digu.

Hezkuntza sistemaren birmoldaketa, batik bat, ebaluazioaren esparrutik abiatu beharko da, besterik ezean ez da inoiz birmoldaketarik egongo.

Bada, gure alaba-semeak “kirola” egitera bultzatzen ditugunean, egiten duten jarduera aztertzeko erabili ohi ditugun “betaurreko” klasifikatzaileak aldatzen hasi beharko gara, eta jarduera motorra praktikatuz, beren gozamena jo puntua izanik, errentagarritasun hoberena izango da bizitza osorako ongizaterako zein zoriontasunerako baloreak barneratzea.

 

Horretan badugu zer ebaluatzeko!