Hezterakoan haurra erdigunean jartzeak suposatzen du haur horren beharrak, momentua eta gaitasunak kontutan hartuta jarduten dugula. Hau da, danontzako kafesneak ez duela balio eta haur bakoitzaren prozesuari erreparatuz eta horretara egokituz begiratzen dugula aurrera. Ziurrenik gaur egun denok ontzat ematen dugu printzipio hau, baina, aldi berean, heldu eta guraso bezala dugun papera errebisatzeko premia ere badakar.

Duela gutxiko kolaborazio batean irakurtzen genuen “haurra erdigunean” adierazpenak esanahia galtzeko arriskuan dagoela, izan ere prisma ezberdinetatik erabiltzen den eslogan hutsa bihur daitekeelako. Egia da hezkuntza sistemak oztopo estrukturalak dituela haurra erdigunean jartzeko, besteak beste taldekatzeak jaiotze data bezalako aldagai arbitrario eta zurrunean oinarritzen direnean. Baina, hala ere, dela intentzioen aldarrikapen moduan, dela eslogan komertzial moduan, gaur egun askotan erabiltzen den mantra da.

Honek gure gizartearen ezaugarri bat agerian uzten du: haurren ongizateari historiako beste garaietan baino garrantzi handiago ematen zaio gaur egun. Zientziak argi uzten du hasierako urte hauetan gure psikismo eta osasun mentalaren oinarriak ezartzen direla. Legeak polito esaten digu zalantza izanez gero adingabearen interes gorena gailendu behar dela. Eta pedagogian hor gabiltza, honek gure lan egiteko moduan suposatzen duena argitu nahian.

Heldua non? Nola? Zertarako?

Gaurko honetan familia testuinguruari begiratu nahi diot. Askok esaten dute haurra erdigunean eta heldua bidelagun. Hau da, umearen aurretik tiraka edo eta atzetik bultzaka ibili beharrean, bere parean jarri eta berarekin batera, bere erritmoan, aurrera egiten laguntzen dion erreferentziazko pertsona ginateke.

Eta haurrak bidean putzu bat topatzen badu, zein izango da bidelagunaren papera? Putzua ez dezala zapaldu? Mina hartzeko arriskua balego, hori ekiditea? Erori eta gero altxatzen laguntzea? Behatu eta gertu egon, laguntza eskatuko balu altxatzen laguntzeko?

Azken aldi honetan gurasoon partetik hainbat jokaera ugaritzen ari direla ikusten ari naiz: hiru urteko semeari titia kentzeko beldurra, lau urteko semea ezin bere logelan lo egiten ohitu,  irakaslearekin arazoa izan duen ikaslearen gurasoa ikastolara dator azalpen eske bere semearekin lasai hitz egin aurretik… Bidelagun izateko modu ezberdinak.

Hauetan guztietan badago faktore komun bat: haurren ezinegona kontenitzeko gaitasun eskasa. Haurrak bere desioak azaltzen ditu (“titia nahi dut”, “jantzi nazazu zuk” edo “irakasleak zigortu nau eta ez da bidezkoa izan”), emozionalki intentsitatea igotzen du eta helduak men egiten du.

Horrelakoetan, helduak argi badu titia kentzeko momentua heldu zaiola edo bakarrik lo egiten hasteko garaia dela, baina ez badu egiten, ze mezu ematen zaio haurrari? “Zu oraindik ez zara gai zure kabuz hori egiteko. Nik ere ez ditut gauzak oso argi”.

Ziurrenik, gainera, haurren pentsamendu egozentrikoagatik eta haztearen anbibalentziengatik, bere ezintasuna onartu edo eta helduaren laguntza eskatu dezake. Nahiz eta agian aukera hori bere duintasunaren aurkakoa izan.

Pentsatu dezagun orain dibertsitate funtzionala duen pertsona batengan, adibidez erren ibiltzen den norbaitengan. Horrelako egoeran dauden pertsonak maiz haserretu egiten dira besteek aurretik pasatzen utzi edo atea eutsi egiten dietenean. Nolabait antzematen dute haiekiko erruki horrek aurrera egiteko gaitasuna ukatzen diela, hots, haien duintasuna erasotua sentitzen dute. Aldiz, pazientziaz aurrera egiten uzten badiegu, presarik gabe eta salbatu gabe, askoz hobeto sentitzen dira. 

Gaurko gogoetan ideia hau nahiko nuke ekarri bidelgun izateko modu eraikitzailea definitzerakoan. Haurra gai bada zerbait burutzen, erronka bati aurre egiten, utzi diezaiogun hori egiten. Hau errespetu kontua da. Gu ondoan egotearekin eta bere prozesuaren lekuko izatearekin asko egiten ari gara. Geure barnean “zuk ahal duzu” edo “honekin asko ikasiko duzu eta ondoeza iraun bitartean zurekin nago” moduko esaldiak esaten baditugu, haurra askoz indartuago aterako da.

Hori egin ezean, haurrak sumatzen badu bere minak edo ondoezak helduarengan are min handiago bat eragiten duela, nekez sentituko du kontentzioa eta emozioek gainezka egiteko arriskua uneoro egongo da presente. Eta gogora dezagun, Elhuyar-en Zurrunbiloa egitasmoko hainbat adituk dioten bezala, minari aurre egiten gure buru osasuna sendotzeko ezinbesteko ikaskuntza burutzen gabiltza.

Bidelagunaren papera ezin da izan mina ekiditea, honek galera handiegia suposatzen duelako. Baina hipergurasotasun garaietan ohikoak bihurtzen ari dira jokaera hauek. Ez al da hau gure nerabeen osasun mental arazoen beste arrazoietako bat izango?