Haurtxoaren ahoan agertzen den hortz bakoitza festa berezia balitz bezala ospatzen den arren, pieza horien amaiera ezarria dago ezinbestean, denak erori egingo baitira, lehentxeago edo geroxeago. Horregatik, bost edo sei urterekin behin betiko hortzei beren lekua uzteko eroriko direnez, esne-hortzak behar bezala zaintzeak ez dauka aparteko garrantzirik askorentzat. Akats handia da horrela pentsatzea, izan ere adituek diotenez behin-behineko edo aldi baterako hortz horien higienea eta zainketa erabakigarriak baitira gerora azalduko diren hortz definitiboak egoera onean ager daitezen, eta baita txantxarrak eta infekzioak saihesteko ere.

● Noiz irteten dira aurreneko hortzak?
Kasurik gehienetan sei-zazpì hilabeteren inguruan agertzen dira lehenengo esne-hortzak, baina ume batzuetan aurreratu egin daitezke (badira hortzekin jaiotakoen erreferentziak literatura medikoan) edo baita atzeratu ere, urtebete izan arte, usuagoa dena.

● Ba al da hortzak irteteko ordena jakinik?
Erdiko behekoak izan ohi dira lehenak irteten, seigarren edo zazpigarren hilabetean, gutxi gorabehera, handik pare bat hilera erdiko goikoak agertuko dira, eta ondoren hilero edo bi hilean behin alboko hortzak azalduko dira beheko eta goiko masailezurrean. Aurreneko haginak 15. hilabetean agertzen dira, letaginak 18.ean eta bigarren haginak 23 edo 24 hilabeterekin. Une horretan osatzen da esne-hortzeria, eta haurrak 20 pieza izango ditu, 10 goian eta beste 10 behean.
Hori izango litzateke irteerako ordenarik arruntena, baina beste hainbat arlotan bezala, gauzak asko aldatzen dira ume batetik bestera, eta normaltzat hartu beharrekoak dira ondorengoak ere:
–    aurreneko hortza 4. hiletik 12.era bitartean azaltzea
–    hortz-pieza bat, bi edo gehiago batera agertzea
–    aipatutako ordena horretan aldaketak gertatzea (esate baterako goiko ebakortzak behekoak baino lehen ateratzea)
–    esne-hortzak batzuk besteengandik apartatuta azaltzea

● Nola jakin haurrari hortzak “ateratzen” ari zaizkiola?
Hortzoietan nabaritzen da gehienbat: oiak handitu egiten dira, eta sentiberago bihurtzen. Normala da haurrak lerde gehiago jariatzea —horrek kokotseko azala gorritu eta narritatu diezaioke— eta umea janaria baztertzeraino iristea, aho-inguruko molestia horiengatik, ez apetitua galdu duelako.

● Zer-nolako arazoak sor daitezke?
Hortzak ateratzearekin batera molestia arin batzuk izan ditzake haurrak, negarra eta baita sukar pixka bat ere (38 ºC-tik behera dena den). Molestia horiek arintzeko modurik onena umeari hozka egiteko tresna egokiak eskaintzea da, gogorrak eta hotzak aldi berean; gaur egun badira berariaz horretarako prestatutako uztaiak edo antzekoak, baina beste edozein jostailuk edo objektuk ere balio dezake.
Oia handitua dago, eta odol pixka bat ere ager daiteke. Kasu horietan botikaren bat eman dakioke haurrari, medikuari galdetu ondoren, noski (parazetamola izaten da gehienetan). Lerde-jarioa eta harrapatzen duen guztia ahora eramatea ohizko sintomak dira haurtxoen aurreneko urtean, eta hortzak irtetearekin batera agertu ohi dira, baina ez horrek eraginda.
Hortzak irteteak ez du, normalean, sukar alturik eragiten. Aditu gehienek diotenez, sukarraren arrazoia beste gaixotasunen bat izango da, eta horregatik 38 ºC-tik gorako tenperatura, edo katarroa edo beherakoa edo beste sintomaren bat azalduz gero, onena medikuarengana eramatea izango da, honek kasua baloratu eta behar izanez gero tratamendu egokia jar dezan.
Txupetearen erabilera, edo hatza zupatzeko ohitura
Ume askok txupetea erabiltzeko ohitura hartzen dute bizitzako lehen unetik, eta gutxiago izaten dira hatza, erpurua batez ere, zupatzen dutenak. Ohitura biek alterazioak eragin ditzakete ahoan, denboran zehar irauten badute batez ere, eta txupetearen kasuan baita txantxarren agerpena erraztu ere. Umeari txikia denetik ahoa zaintzen irakatsi behar zaionez, bi ohitura horiek eragin ditzaketen kalteak oso kontuan hartu beharko dituzte gurasoek.
Txupetea erabiltzeak edo hatza zupatzeak goiko hortzak irtenagoak eta aho-sabaia normala baino altuagoa izatea ekar dezake. Hasierako alterazio horiek atzeragarriak dira, ume gehientsuenek bere kasa uzten baitituzte ohitura horiek beren bizitzako lehen urteetan. Baina bi urtetik aurrera umeak berdin jarraitzen badu, edo txupetearen erabilera gehiegizkoa bada, aldaketa horiek aurrera jarraitu eta iraunkor bihurtu daitezke, ahoaren maloklusioa eragiteraino (horrela esaten zaio goiko eta beheko hortzen arteko erlazio desegokiari). Baldintza normaletan, ahoa ixten dugunean goiko hortzak behekoen apur bat aurretik geratzen dira. Eta txupetearen edo hatza zupatzearen ondorioz, gerta daiteke goiko hortza oso irtenak geratzea, eta arazoa estetiko hutsa izateaz gain, hortzen eta aurpegiaren garapena aldrebestea, eta mastekatzean parte hartzen duten muskuluei ere erasatea. Eta horrek noski tratamendua eskatzen du ezinbestean. Horregatik, umeak bi urte bete ondoren, txupetea erabiltzeko ohitura hori pixkanaka kentzen hasi beharko genuke. Eta lau urterekin ohiturak bere horretan jarraitzen badu, espezialista batengana joan beharko dugu, ordura arte ahoan gertatutako alterazioak baloratzeko. Erpuruak ere txupeteak adinako alterazioak eragin ohi ditu gutxienez, eta ohitura horrek 3-4 urtetik aurrera jarraitzen badu ere, espezialistarengana joatea komeni da.

Erraz uler daiteke, beraz, umearen ahoa zaintzako txupete egokia aukeratzeak duen garrantzia:

● Txupetea ez da ezinbestekoa umeentzat, baina aurreneko hilabeteetan, umeak negar egin eta gurasoen arreta behin eta berriz eskatzen duenean, ez da erraza izaten sarritan txupeterik ez erabiltzea, une zail horietan umea distraitzen laguntzen baitu. Dena den, sor ditzakeen kalteak eta alterazioak gehiegizko erabilerarekin lotuak daudenez, benetan minez, gosez edo loguraz dagoenean soilik erabili behar litzateke, etengabe ahoan eduki ordez.

● Tamaina egokia eta forma anatomikoa duen txupetea aukeratu behar da beti.

● Txupetea sarritan garbitu behar da, ur eta xaboiarekin, eta tetina gastatua edo hondatua dagoenean zakarretara bota. Lurrera erortzen bada, urarekin garbitu eta ez gure ahoa erabiliz horretarako.

● Istripuak saihesteko, txupetea ez da sekula umearen lepotik zintzilikatuko, kate edo begiztak baliatuz, eta pieza bakarrekoak erabiliko dira beti, umeak desmunta ezin ditzakeenak.

● Bi urtetik aurrera, umeari txupetea kentzen hastea gomendatzen da. Hasieran goizetik bakarrik kenduko zaio, gauez lotarakoan utziz. Baina ez dago horretan asmatzeko aparteko trukurik, denbora eta pazientzia besterik ez.

● Azkenik, gogoratu inoiz ez dela txupetea azukre edo eztiarekin busti edo gozatu behar, ohitura horrek berandu baino lehen txantxarrak ekarriko baititu.

Argazkiaren iturria