Daniel Golemanek duela 28 urte Adimen emozionala liburua idatzi zuen. 12 urte beranduago Naomi Kleinek Shock dotrina liburua argitaratu zuen. Bi lan hauek irakurle ezberdinak izan arren, sakonean badute bat egiten duen zehar lerro bat: emozioek pertsonengan ukaezina den eragina sorrarazten dute.

Azken hamarkada hauetan asko idatzi da emozioei buruz eta gaur argitara ematen ditudan lerro hauen bitartez handik eta hemendik esan diren gauzak ez errepikatzen saiatuko naiz. Aldiz, azpimarratu nahiko nukeen ideia nagusia honako hau da: emozioak modu maltzur batean intentzionalitate osoz erabil daitezkeela.

Duela aste batzuk, iluntze batean telebistako albistea ikusten nengoen bitartean, harrigarria iruditu zitzaidan berria ikusi eta entzun nuen: “lurraren nukleoaren errotazioa mantsotzen doa eta horrek kataklismoa ekar lezake”. Ez naiz hemen eztabaida metafisiko batean sartuko, bai, ordea, mahai gaineratu nahiko nuke horrelako albisteek publiko arrunt bati emozionalki sorrarazi diezaiokeen egoera.

Oso lerro finak bereizten ditu izu eta kontzientziaren artean dauden eremuak. Gutako edozeinek une larri bat bizitzen duen uneoro, une zail edota latz horrek oroimenean uzten dion arrastoa “egoera horretara berriro ez itzultzeko, berriro ez errepikatzeko” moduko seinalea barneratzen du. Izan ere, beldur-emozioak oso funtzio zehatza du gure programazio linbikoan: bizirauteari lehentasuna emanez, gorputzean alerta seinale nagusia aktibatu eta, egoera razionalizatu gabe, ihes edo erasoari ekingo dio. Egoera honen oinarrian, gorputza aktibatzeko adrenalina hormona dago, eta horren bidez erreakzio eta erantzun azkarra emateko estresa sortzeko erreakzio biokimikoa pizten da.

Inguratzen gaituen egoeraz jabetzeko eta kontzientzia hartzeko behaketarako sosegua behar da. Barneratzen dugun informazioa interpretatu, integratu eta gure burmuinean dugun aurre-ezagutza horretan txertatzeko mekanismoa edota zikloa gauzatu behar da. Inoiz ezin da esan mekanismo honetan burmuin linbikoak ez duela partehartzen; baina, kontzientzia hartzeko mekanismoan, informazioa razionalizatu eta esperientzia horretatik ateratzen dugun jakintza burmuin kortikalean txertatzen dugu.

Daniel Goleman gure eguneroko bizitzan emozioek duten garrantzia azpimarratzen aitzindari izan zen; Neomi Kleinek, berriz, interes korporatibo kapitalisten  mesederako (modu orokorrean hartuta, politiko, ekonomiko zein militarra), emozioak manipulaziorako zein garrantzitsua diren goraipatu zuen. Berak zioen bezala, korporazioen interesak bermatzeko gizarte otzana lortu behar da eta zein bide emozioak erabiltzearena baino xede hori lortzeko. Shock egoera iraunkorra sortu eta elikatu behar da. Pentsatzeko joera kritikoa murriztuz, zabaltzen den informazioaren larritasunaren ondorioz, nekez zalantzan jartzen da informazioaren zilegitasuna.

Gainera, denok pairatzen dugun egoera hau ez da, besterik gabe, esperientzia pertsonal eta mugatuan gelditzen. Azken urte hauetan zer motatako estimuluak ari gatzaizkie transmititzen gure seme-alabei? Egoera larriaren aurrean izua ala kontzientzia hartzeko beharra ari gara sustatzen? Oraindik begi ninian iltzatua daukat COVID izurritearen garaian haurrak kalera atera eta beren pultsioei kasu egin beharrean, eta beste espaloi batetik zihoan lagunengana korrikan joan beharrean, izuaren eraginez shock egoera batean geldirik, paralizatuta ikustea.

Gure planetaren etorkizunari begira albistegian zabaldu zen informazioak benetan egoera larri bati erantzuten dio ala informazio horren gainetik dagoen xedea shock iraunkor egoera batean murgiltzea da? Non gelditzen da egoeraren inguruan gure ikuspuntu kritikoarekin kontzientzia garatzeko aukera?

Aitzitik, dena zalantzan jartzea ere ez da bidea. Gaur egun kapitalismo basatiaren ondorioz bizi dugun desoreka ekologikoa ezin dugu zalantzan jarri. Baina oso ezberdina da gaurko egoeraz kontziente izanik, etorkizuna bide ezberdin batean lantzen joatea, edo, egunerotasunean izututa bizi garelako, etorkizunaren jabe izateko ahalmena galtzea.