Jaio garen lehen momentu hori ez dugu gehienok gogoratzen. Hala bada ere, bai psikiatra bai pediatra eta, zorionez, baita osasun sailean dauden profesional gero eta gehiagok, momentu honen garrantzia geroz eta gehiago azpimarratzen dute.  

Nyls Bergman, mediku eta neurozientzia perinatalean adituak, jaioberriaren hasierako lehen orduetan amarengandik ez banatzearen garrantzia goraipatzen du. Lehen kontaktua amaren edo, ezinezkoa balitz ama izatea erditzean konplikazioren bat egon delako, aitaren larruazal kontaktuarekin izan behar dela uste du. Berak artikulu batean aipatzen du, Munduko Osasun Erakundeak Asian egindako ikerketa batean, ospitalerik gabeko zonaldeetan, hasierako larruazaleko kontaktuak, edoskitzearekin batera, %20ean jaitsi zuela jaioberrien hilkortasuna. Zoritxarrez, bere esanetan, froga hauek izanda, mendebaldeko jaioberrien zainketa intentsiboak ez dira hobetu azken 20 urteetan eta inork ezin du azaldu zergatia. Bera, hala nola, oso ziur agertzen da hau esanez: “ Oinarrizko arazoa jaioberri eta amaren banaketan dago”.  Beraz Bergman doktorea, profesional asko bezala, urteetan zehar mundu guztiko ospitaletan jaio berriek beharrezko eta oinarrizko kontaktu hau izan dezaten lan egiten ari da.  Honek erditze prozesua asko aldatzera eraman du; ama eta jaioberriaren nahiak, beharrizanak eta desioak errespetatuz. Kontaktuaren garrantzia lehenetsiz eta ospitaletako protokoloak aldatuz.

Baina honen inguruko, orain arte egindako lana, koronabirusaren gaurko egoera dela eta, atzerakada handia ematen ari da. Jaio berriak, kasu askotan, amarengandik bananduak izaten ari dira prebentzio neurri bezala. Lehenago goraipatu dugun lehen kontaktu hain garrantzitsu hori, birusaren ondorioz, desagertzen ari da, nahiz eta leku askotan protokoloan derrigorrezko oinarri bat izan den orain arte, arestian esan bezala.  

Honen inguruan ikerketa ugari egiten ari dira eta oraindik ezin liteke birusaren kaltegarritasuna jaioberrietan jakin, ez baitago ebidentzia zientifikorik. Baina hala eta guztiz ere, prebentzio neurri bezala banaketak ematen ari dira nahiz eta ama positiboa ez izan.  Ibone Olza psikiatra ospetsuak,  banaketa emateak jaioberriarengan kalteak sortzeaz gain amarengan ere kalteak dakarrela dio. Amak estresa bizi dezakeelako eta beraz haurrak ere, kasu askotan kaltegarriagoa baita banaketa, birusak berak ekar lezakeena baino. 

Ziurgabetasun egoera guzti honi profesionalen koherentziak bakarrik eman diezaioke  zentzua. Horrenbeste denboran borrokatu den jaioberrien oinarrizko eskubide hau ,kontakturako eskubidea, bermatzeko,  eta ez hori bakarrik, ahal den neurrian eta  osasun neurri guztiak izanda, honen lehentasuna ziurtatzen jarraitzeko.

Beraz egoera latz bat bizitzen ari garen arren ezin dira lehentasun batzuk ahaztu. Jaio berriak jaiotzean espero duten lehenengo gauza amaren gorputza da eta ez berarengandiko banaketa, are gehiago ama ondo badago.

Hala nola jaio berriaz gain, amak ere beharrizan bera du, bere haurra jaiotzean ikusi eta sentitu nahi du. Dena ondo izan denaren beharrizana sentitu. Beraz bananduak badira bai haur eta bai amarengan sufrimendua dago momentu horretan. Gainera erditzea konplikatua izan bada amaren trauma handiagoa izan daiteke. Ondorioz haurrak ere ondorio larriak jasako ditu.

Halabeharrez amarengan begirada jarriz, koronabirusak amari ere garrantzitsuena kentzen dio, akonpainamendua. Gaur egungo erditzeetan amak bakarrik erditu behar izaten du, bikotea edo bestelako konpainia kanpoan uzten baitute. Honek bestelako estresa suposatzen du emakumearengan, erditzean bakarrik sentitzeak ondorio larriak ekar baitezake.

Lehen aipatutako Ibone Olza psikiatra perinatalak orain dela gutxi ABCk argitaratutako artikulu batean zera esaten zuen: : «Akonpainamendua ez da kapritxoa, beharrizana baizik». Berak artikulu honetan ziurtatzen du oraintxe ematen ari diren erditzeen ondorioak orain ikusi ez arren, epe luzera ikusiko direla. Emakumeak konfiantza sentitu behar baitu erditze prozesura heltzerakoan eta gaur egun, egoera honetan, beldurra sentitzen ari da. Ikerketa asko eta askok ondorioztatzen dute erditze prozesu bat konplikatu daitekeela emakumeak ez badu konfiantzazko akonpainamendu eta inguru egoki bat. Eta erditzea konplikatzeak ez emakumeari bakarrik gizarteari orokorrean ere eragiten dio.

“El parto es nuestro” elkartea erditze prozesua errespetatua izateko sortua izan zen. Mugimendu hau oso zabala da eta bertan emakume gero eta gehiagok parte hartzen dute. Emakume askoren erditze esperientziak partekatzen dira elkarteak duen foro batetan. Erditze asko eta asko trauma bat izaten dira amentzako eta horrela kontatzen dute amek elkarteak duen foro honetan. Testigantza ugari daude gaur egungo erditze prozesuetan bizi izaten ari diren egoera lazgarrien inguruan. Eta guzti honek emakumearengan ondorio larriak uzten ditu, lehen esan bezala, zeharka gizartearengan ere.

Hortaz, bai jaio berriak eta bai emakumeak eskubide batzuek dituzte eta eskubide horiengatik asko borrokatu da azken urteetan. Egoera latz honetan ez dezagun ahaztu, beraz, zer den lehentasuna, kasu bakoitza berezia delako. Kasu bakoitza analizatu beharra dago guztientzako erabaki berdinak hartu gabe.