Liburuak (ipuinak) aukeratzen II

Aurreko artikulu batean ipuin/liburu bat aukeratzeko orduan lagungarri izan daitezkeen irizpideez aritu nintzen. Aipatu nuen ipuin tradizionalak hautu (ia) segurua direla; autore klasikoen lanak ezagutzearen garrantzia; hainbat argitaletxeren lana gertutik jarraitzea lagungarri izan daitekeela; eta batez ere, adituei galdetzea gauza ederra dela.

Aurreko artikulua irakurri ondoren, hainbatek eskatu dizkidazue gomendioak, eta proposamen konkretu bat luzatu ere bai: nire 10 gogokoenen zerrenda egitea. Horretan hasi baino lehen, argitu nahiko nuke ni aritua bai, baina aditua ez naizela. Errespetua ematen dit haur eta gazte literaturan adituak egonda, ni horien pare jartzea. Horregatik argi utzi nahiko nuke hau oso zerrenda pertsonala dela … eta tartean tranpak egingo ditudala ere bai.

1-Mari Saila. Euskal ipuin herrikoien bilduma. Elkarlanean argitaletxea.

Joxe Migel Barandiaranek jasotako ipuinak, ahozko tradizioan oinarrituta. Nire bizitzaren biografiako parte izatera pasa diren ipuinak dira hauek, haurtzaroan ezagutu eta egun nigan oso bizirik jarraitzen duten pertsonaiak dira Patxi Errementaria, Makilakixki, Sorgin Gaiztoa, Lau anaia umezurtzak, Barbantxo, Bigantxaren ordaina, Marizikin, Gizon Harrigarriak, Zapatari txiki, Martixio asmatzailea.

Beste ipuin klasiko batzuk ezagutu ditudanetik konturatu naiz hauei piezak falta zaizkiela, baina berdin berdin gozatzen dut trama eta pertsonaia hauekin.

Bilduma berriagoak dira Juan Kruz Igerabidek idatzi eta Elena Odriozolak ilustratu dituen Euskal Herrietako ipuin gaiztoak, Euskal Herrietako ipuinak, … Oso edizio zainduak eta gustagarriak.

2-Ilargi erditxoaren ipuinak. Antonio Rodriguez Almodóvar.

Ipuin bildumagileei esker iritsi zaizkigu, urte luzez, belaunaldiz belaunaldi, ahoz kontatzen ziren ipuinak. Estatu mailan ipuin bildumagile handienetakoaren lana euskaraz irakurtzeko aukera dugu Ilargi erditxoaren ipuinak bilduman.

Ipuin klasikoen beste adibide batzuk dira:

Cuentos de los Hermanos Grimm para todas las edades. Philip Pullman

Grimm anaiek bildutako 50 ipuin tradizionalez osatutako liburua. Ezagunak eta ezezagunak zaizkigun ahozko tradizioko bilduma zoragarria da. Ipuin bakoitzaren amaieran bertsio ezberdinak ere aipatzen ditu.

Grimm anaien pare daude baita ere Charles Perrault, Alexander Afanásiev (errusiar ipuinak), Italo Calvino (italiar ipuinak). Eta gurean Jean François Cerquandek bildu eta Anuntxi Aranak euskaraz moldatutako Ipar Euskal Herriko Legenda eta Ipuinak XIX. mendean bilduak.

Bilduma hauek ezagutzeak aukera ematen digu jatorrizko bertsioetara joateko, eta ipuinen elementu klabeak eskuratzeko. Hau lagungarri izango zaigu ondoren gure haurrentzat moldatuak ditugun ipuinak kontatzeko eta egokitzeko.

3-Begira begira. Hainbat egile

Egile ezberdinen ipuin bildumak aukera paregabea dira estiloak alderatzeko eta tira egiteko gogokoen ditugun egile edo proposamenen hariari. Liburu honi esker ezagutu nuen Miren Agur Meaberen lana, berreskuratu nuen Angel Lertxundi irakurtzearen plazerra, deskubritu nuen haurrentzat ere idazten duela Harkaitz Canok, …

4-Auskalo! Xabier Olaso

Liburu batzuk ipuin formatua izan ez arren, berdin-berdin balio dute istorioak kontatzeko. Jolaserako proposamena egiten digute eta batez ere, gure txikiekin tarte atsegina pasatzeko aukera paregabea dira. Auskalo! igarkizun eta aho-korapiloen liburua da.

Tarte berean sartuko nituzke Juan Kruz Igerabideren Abezedario Titirijario edo Ur: euriaren liburua. Pello Añorga hitz jokoetan maisua da, bere ipuinei erritmo eta distira berezia darie. Nire gogokoen artean dago Olentzero eta Mari Domingi (negurako aproposa).

5-Ipuinak nahasten. Gianni Rodari

Idazle klasikoen tartera gatoz. Maite dut Gianni Rodarik sortzen dituen egoera fantastikoak. Zenbakiak asmatzen aparta da, eta baita Telefonozko ipuinak ere.

Ipuinak nahasten amaiera ez zait batere gustatzen, baina hau ere gerta dakiguke, badaudela liburu batzuen pasarte batzuk ez zaizkigunak eroso egiten. Aukera ona da hausnartzeko zer den gustatzen ez zaigun hori, eta zergatik ez, gure irudimena dantzan jarri eta gure gustura istorioak moldatzeko.

Bestetik, idazle klasikoen tarte honetan ezin aipatu gabe utzi Frederick (Leo Lionni), 28 ipuin barre egiteko edo 29 ipuin zoro (Usula Wolfel), Hiru bidelapurrak (Tomi Ungerer), Piztiak bizi diren lekuan edo Gaueko sukaldean (Maurice Sendak).

6-Hartz Txiki. Else Holmelund Minarik, Maurice Sendak-en ilustrazioak

Telebistako marrazkiak gorroto ditudan bezainbeste maite ditut Hartz Txikiren abentura idatziak. Zoragarriak iruditzen zaizkit istorioak: goxoak, alaiak eta inuzentziaz beteak.

Pamiela eta Kalandraka argitaletxeek elkarlanean argitaratutako bilduma honetan Hartz Txikiren hainbat liburu daude eta hauek bezain gustagarriak dira Arnold Lobelen Sagu kontuak eta Osaba Elefante. Oso edizio zainduak.

7-Lehoiaren maskara. Margarita del Mazo

Argitaletxeen hariari tiraka, gustatzen zait Txalapartaren Txo! bilduma (ia) osoa. Bertan aurki daitezke lagun ditudan ipuin kontalari askoren lanak. Eta hau aipatzen dut, ze uste dut ipuin kontalariak ere badiren idazleek oso presente dituztela ahozkotasunaren klabeak, eta honek istorioak aberasten dituela. Ezingo nituzke denak aipatu, baina argitaratu berri duten Jakes eta Herio (Tim Bowley) nire liburu kuttunenen artean dago. Ez da ahotsik behar (Armando Quintero), Ohean mendi artean (Maricuela), Azazkalo (Margarita del Mazo), Nire amonaren etxea (Pep Bruno), Ilargia lapur (Pablo Albo), …

Bilduma berean aurki ditzazkegu ipuin klasikoen bertsio berriagoak ere: Ezkilalore, Sorgina Kirris Karras, Zazpi Antxumeak, Hiru txerrikumeak, Aharrausi printzesa…

8-Martin. Alaine Agirre. Maite Gurrutxaga

Idazle belaunaldi berria oso proposamen interesgarriekin dator. Era berean, ilustratzaileen lana ere azpimarratzekoa da. Martin, Alaine Agirrek amestua eta Maite Gurrutxagak irudi bihurtua, liburu maitagarria da, ezberdina izateaz eta maitatzeaz. Lazarillo Saria eskuratu zuen.

Tarte honetan aipatu nahiko nituzke baita ere Leire Bilbaoren azken lanak: Mokotxiki edo Piztipoemak eta Xomorropoemak poesia liburuak.

Eta ilustratzaileez ari garela, ezin ahaztu Iban Barrenetxea eta Zurginaren ipuina.

9-Besarkada – Uxue Alberdi

Utzidazue salbuespen bat egiten, helduentzako liburu ilustratu bati leku egin nahi diodalako. Uxue Alberdiren koplak ipuin bihurtuta, izenak dioen bezala, besarkada baten istorioa da, hori besterik ez eta hori dana. Goxoa eta sentibera, leuna bezain indartsua. Eta nahi izatera, Uxuek berak abestuko dizue ipuina, zoragarri!

10-Nire katua, munduko kaikuena. Gilles Bachelet

Berez, egile beraren La esposa del Conejo Blanco gomendatu nahi nizuen, baina ez dago euskaratua (oraindik). Baina biak ala biak dira umore oso finekoak, ausartak, lotsabakoak eta oso oso onak!