Jabier Agirre 2011

Gurasoak asko kezkatzen dituen gaia izan arren, umea osasuntsu dagoen bitartean, ez dago kezkatzeko arrazoirik. Trastornoren bat sumatuz gero, ordea, hazkunde-hormonaren eskasia esaterako, orduan bai, zerbait egin beharra dago.

Leo Messiri “Arkakusoa” esaten zioten txikitan (La Pulga, zehazkiago esateko), 13 urterekin 1,30 m besterik ez baitzuen neurtzen. Orain, munduko futbolaririk onena bihurtuta, txikitxoa izaten jarraitzen du, baina 1,69 m-ko altuerarekin normaltzat jotzen diren parametroen barruan dago. Umetan hazkunde-hormonaren eskasia jasan zuen, baina urtetan hartutako tratamenduari esker, medikaziorik gabe edukiko lukeen taila nabarmen gainditu du. Dena den, estatuta baxua beti ez da osasun-arazo batek sortua izaten, eta horregatik kasu bakoitza baloratzeko orduan azterketa sakona egin beharra dago edozein diagnostiko egin baino lehen.

Ze faktorek eragiten dute?

 

Herentzia genetikoak erabakitzen du pertsona baten altueraren % 90. Ingurumeneko faktoreek (dietak, ariketa fiskoak, …) gainerako % 10aren gain jarduten dute.

HERENTZIA GENETIKOA

Horregatik, helduarora iristean ume batek ze altuera izango duen jakin nahi bada, gurasoen eta beste hurbileko senideen (aiton-amonen, osaba-izeben) taila hartu behar da kontuan beste ezer baino lehen, horixe baita eraginik handiena duen faktorea. Gurasoak txikiak badira, zaila da umeak altuera handia izatea, aiton-amona handiak ez baditu behintzat.

HAURDUNALDI OSASUNGARRIA

Amaren osasunak eta bere dietak ere baldintzatzen dute haurtxoaren hazkundea. Haurdunaldian erretzeak edo nutrizio-eskasiaren bat jasateak ere eragina izan dezake jaiotzeko unean batez bestekotik azpiko taila duten umeak izateko.

DIETA

Umearen hazkundea egokia izan dadin, elikadurak ere zuzena izan behar du: % 60 karbohidratoak izango dira (zerealak, irinak, azukreak), % 15 proteinak (esnekiak, arrautzak, haragia eta arraina), eta % 25 gantzak edo koipeak. Gainera, produktu freskoak eta naturalak hobetsiko dira, industrial eta prekozinatuen aurretik.

ARIKETA FISIKOA

Kontua ez da egun osoa kirola egiten aritzea, bizimodu aktiboa egitea baizik. Jolasteak, korrika eta jauzi egiteak, osasun–egoera ona bermatu eta hazkundea indartzen du.

LOTAN EMANDAKO ORDUAK

Hazkunde-hormona gauez jariatzen da batik bat (lo sakoneko aurreneko bi orduetan batez ere). Umeak ez baditu behar adina lo ordu egiten, bere hazkunde-erritmoa asaldatu egin daiteke.

ATSEDENALDIA

Askotan ez da kontuan hartzen, baina hau ere faktore garrantzitsua da. Bizimodu lasai eta zoriontsua eramateak, estresik eta gehiegizko larritasunik gabe, garapen fisiko eta mental egokia estimulatzen laguntzen du.

Hazkunde-hormonaren eskasia

 

Ume bat behar adina hazten ez bada, pediatrarekin kontsultatzea komeni da. Ez dauka apaintzekoa beste funtziorik, baina adi, horrek ez du esan nahi gure gorputzak jasaten dituen aldaketak ilean islatzen ez direnik. Izan ere, egoera berezi batzuetan, gure ilearen itxurak osasunari buruzko informazio asko emango baitigu.

ZERTAN DATZA?

Garunaren oinaldean kokatua dagoen hipofisi izeneko guruinak jariatzen du hazkunde-hormona. Eta hormona horren eskasiak umearen hazkundearen erritmoa eta intentsitatea moteltzea eta atzeratzea dakar. Hormonaren eskasia erabatekoa bada, atzerapena oso garrantzitsua eta nabarmena izango da, eta arazoaren sintomak jaio eta hilabete gutxira hasiko dira nabarmentzen. Hazkunde-eskasia partziala bada, ordea, sintomak urte batzuren buruan hasiko dira agertzen.

TRATAMENDUA

Irtenbide bakarra kasu horietan somatotropina ematea da, umearen hipofisiak berez sortzen ez duen hazkunde-hormonaren forma biosintetikoa, artifiziala alegia, injekzio bidez. Tratamendu garesti samarra izaten da (Gizarte Segurantzak estaltzen duen arren), eta luzea gainera (hainbat urtez eman beharrekoa). Baina emaitzak oso onak izaten dira.

Zenbat eta lehenago hasi tratamenduarekin, orduan eta aukera gehiago izango ditu umeak etorkizunean taila egokia izateko. Sendagaia ongi toleratua izan ohi da, eta albo-ondorio gutxi eta maila eskasekoak sortzen ditu. Umearen pubertaroa amaitzean, emaitzak baloratzen dira eta gogobetekoak badira, tratamendua erabat kentzen da. Baina lortutako hazkundea oraindik ere behar adinakoa ez bada, tratamenduarekin jarraitzeko aukera dago, baina dosi baxuagoekin.

Beste arrazoi batzuk

Badira umearen hazkundeari erasaten dioten beste trastorno batzuk ere. Horietako gehienak metabolikoak diren arren (zeliakia, diabetesa, tiroide guruinaren trastornoak), beste posibilitate arraroago batzuk ere hartu behar dira kontuan: giltzurruneko gutxiegitasun kronikoa, sindrome genetikoak (Turner edo Prader Wiliie), tumoreak, etab.

Arazoa nola detektatu?

Umearen garaiera bere adinerako baxua eta bere hazkunde-erritmoa motela bada, pediatrari kontsultatzea komeni da, hazkunde-hormonaren eskasia baztertzeko.

NOIZ AGERTZEN DA? Hormona horren eskasia handia bada, hazkundearen atzerapenak umearen hiru-laugarren urtetik aurrera hasiko dira agertzen. Eskasia moderatua bada, aldiz, urte batzuk beranduago azalduko dira sintomak.

NOLA AGERTZEN DA? Susmoa eduki bezain laster, pediatrak umearen taila hazkundearen kurba estandarrak irudikatzen dituzten pertzentiletan agertzen diren ereduekin konparatuko du. Umea 3 pertzentilaren azpitik badago (horrek esan nahi du bere adin bereko 100 umetatik, 97 bera baino altuagoak direla), hazkundean atzerapen bat dagoela diagnostikatuko du medikuak.

EBOLUZIOA. Behin taila baxua detektatu ondoren, hazkundearen abiadura neurtuko da. Eskasia-kasuetan hazkundea urteko 4 cm-tik beherakoa da, 2 urtetik aurrera.

BESTE SEINALE BATZUK. Zenbait kasutan ume-aurpegia, gorpuzkera eskasa, adoleszenteetan garapen sexual atzeratua, buruko minak, etab. ere azal daitezke.

Zenbat hasiko da?

Umeak ez dira erritmo konstantean hasten. Adinaren arabera, hazkundea bizkorragoa edo motelagoa izango da:

Aurreneko urtea bitartean gertatzen da hazkunderik bizkorrena. Umea 25 cm-ko hazkundea izatera irits daiteke.

Bigarren urtean, hazkundearen erritmoa pausatuagoa da, lasaiagoa, eta 12 bat zentimetro haziko da batez beste.

Hirugarren urtean 8-9 cm ingurukoa izango da umearen hazkundea.

4 urtetik aurrera eta pubertaroa iritsi arte, erritmoa 5-6 cm-koa izango da urte bakoitzeko.

11 urtetik aurrera (nesken kasuan) eta 13-14 urtetik aurrera (mutiletan) hazkundearen erritmoa bizkortu egiten da berriro, eta 8-9 cm-koa izatera irits daiteke urteko.

Noiz uzten diote umeek hazteari? Pertsonaren azken taila 16-19 urterekin lortzen da emakumeetan, eta 18-21 urte inguruan gizonezkoetan, baina beste edozein kasutan gertatzen den bezala, beti daude salbuespenak.

42-17282319

42-17282319