Hezkuntzan eta berrikuntzan aditua da Richard Gerver (Londres, 1969) eta  Arrasaten izan da berriki, Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultatearen 40. urteurreneko ospakizun ekitaldien barruan. Erresuma Batuko ikastetxe baten zuzendari izendatu zutenean, metodologia guztia goitik behera aldatu zuen, eta herrialdeko zentrorik arrakastatsuenen artera eraman zuen. Geroztik, hezkuntza eraldatzeko beharraz hitzaldiak egiten ditu han eta hemen, eta bi liburu idatzi ditu gai horren gainean. Puntua aldizkaritik ekarri dugu elkarrizketa.


Nola ikusten duzu gaur egungo hezkuntza sistema? Zer iritzi duzu, esaterako, azterketez?
Galdera horri erantzuteko, lehenengo, atzera begiratua egin nahiko nuke. Industrializazio garaian, masa edukazioa izan zen modeloa, orduko merkatuari erantzuteko. Hezkuntzaren helburua zen, batik bat, eraginkortasuna lortzea, helburu batzuk lortzea, eremu akademikoa indartzea. Etorkizuneko langileak modu mekanikoan prestatzea zen helburua, sistemari erantzuteko, kontzeptuak eta ikasgaiak buruz ikasiaz. Azterketa sistema ere orduan garatu zen, memorizatzeko ahalmen hori monitorizatzeko, eredu horren jarraipena egiteko. Eta urte askoan, eredu horrek funtzionatu du. Baina azken 40-50 urteetan gizartearen eta industriaren erronkak aldatu egin dira, eta garatu behar ditugun konpetentziak ekimena, sormena eta berrikuntza dira. Azkeneko 15-20 urteetan mundua ireki egin da, eta ekonomian eta teknologian gertatu diren aldaketek eraldaketa bat ekarri dute gizartean. Horrek esan nahi du aldaketa sakona behar dugula hezkuntzan ere. Gertatzen zaiguna da, oso kontziente izanda eraldaketa beharrezkoa dela ere, ez direla aldaketa sakonak gertatu hezkuntzan, eta jarraitzen dugula azterketa eredu bertsuekin. Eredu horrek ez digu laguntzen benetan neurtu beharrekoa neurtzeko. Hala ere, sistemak azterketak bultzatzen jarraitzen du, eta eredu bertsuak. Hori da arazorik larriena, eta zirkulu bilakatu da. Sistemak aldaketa behar du, eta egungo arazoa da sistema konpontzeko neurriak hartzen direla, eta ez sistema eraldatzekoak.

Zer proposatzen duzu zuk, hortaz?
Lehendabizi, proposatuko dudana da jendeak ez dezala itxaron ni bezalako norbait etor dadin gauzak eraldatzen hasteko; izan ere, horrek era tradizionalarekin antzekotasun handia du. Baina zenbait hausnarketa partekatu nahiko nituzke. Enpresek eskatzen dutena da ekintzarako prest dauden pertsonak, eta hainbat eremutan kolaboratzeko gertu daudenak. Ezaugarri horiek guztiak, kurioski, sormena, ekimena… dira umeengan topa daitezkeenak. Hortaz, gure buruari egin beharko geniokeen lehen galdera honako hau da: nola sustatu umeengan naturalak diren ezaugarri horiek nagusiagotan ere garatzea? Pentsatu behar dugu ea zelako pertsonak izan nahi ditugun etorkizunean, mundu profesionalari dagokionez ere bai, baina, batez ere, pertsona moduan. Horrez gain, pentsatu behar dugu ea nola diseinatu behar dugun hezkuntza eredua benetan erakargarria izan dadin, nola bultzatu ikasteko motibazioa eta ilusioa. Hau da, ikastea ez dadila izan azterketara begirako betebehar bat. Benetan kapazak bagara galdera horiek mahai gainean jartzeko eta erronka horiei erantzuteko, lortuko dugu etorkizuneko erronkei erantzutea.

Hezkuntza sistemari dagokionez, zein herrialde aipatuko zenuke eredu moduan?
Zaila da eredu bat aukeratzea; izan ere, munduan zehar hainbat praktika on ezagutu ditut. Adibide bat jartzekotan, Finlandia aukeratuko nuke, benetan hartzen dutelako kontuan ikaslea modu integralean, sormena eta garapen osoa bermatuta. Finlandian benetan jartzen da balioan irakasleekiko konfiantza, eta horrek asko laguntzen du ikaste prozesuan. Badaude beste bi adibide nahiko harrigarriak iruditzen zaizkidanak. Lehena Medellin da, Kolonbian, non izugarrizko konpromisoa daukaten komunitate osoa hezteko. Bigarren adibidea Lahore da, Pakistanen. Hango hainbat eskola bisitatu ditut, eta, horietan, pertsonaren garapen integrala bultzatzeko lan handia egiten dute. Dena den, lehen esan dudan moduan, bisitatu ditudan herrialde guztietan aurkitu izan ditut adibide interesgarriak eta oso dinamikoak. Horietan guztietan egiten duten lana afrikar esaera batek ondo islatzen du: Komunitate oso bat behar da ume bat hezteko. Izan ere, haurren garapena ez da eskolan bakarrik lantzen, komunitate osoak du horretan parte hartzea. Orain dela hilabete batzuk, PISA azterketen emaitzak kaleratu zituzten, eta mundu osoko prentsan oihartzun handia izan zuen. Badago, baina, beste txosten bat, 2015ean kaleratu zena, eta umeen ongizateari erreferentzia egiten diona. Halakoek ez dute horren oihartzun handirik izaten, inondik inora ere, baina erakusten duena oso interesgarria da; izan ere, erakusten du akademikoki oso goian dauden herrialdeek gai honetan emaitza kaxkarrak dituztela. Beraz, hor badago kontraesan bat. Bai Erresuma Batua, bai Espainiako Estatua, txosten horretan beheko postuetan ageri ziren. Aldiz, oso adierazgarria da ume zoriontsuenak bizi direla gurasoak benetan hezkuntza prozesuan inplikatzen diren tokietan, bai eskolan, bai eskolatik at.

Zer esaten dizute umeek? Zein da haien iritzia egungo hezkuntza sistemaren gainean?
Denbora luzea ematen dut umeekin eta, oro har, ikasleekin berba egiten. 16 urteko seme bat eta 21 urteko alaba bat dauzkat. Nik gazteengandik jasotzen dudana, batik bat, frustrazioa da; izan ere, sistemak ez ditu euren beharrak asetzen, ez ditu euren nahiak eta benetako motibazioak errespetatzen. Gazteen belaunaldi guztiak sentitzen dira desberdin euren gurasoenarekiko, eta guraso horiek, sarri, beldur izaten dira desberdintasun horiekin, askotan ez baitituzte ulertzen. Baina uste dut gaur egun desberdintasun hori inoiz baino handiagoa dela. Nire belaunaldiko jendeak ez du ulertzen benetan zelako pasioa dagoen gazteengan, nola benetan daukaten kezka bat munduan gertatzen ari denaz, klima aldaketaz, eta abar. Gazteek nahi dutena da errespetatuak izatea eta jendeak esateko duten hori entzutea. Ez dugu inoiz gaur egungoa bezalako gaztedi talentudunik izan. Orain, guk daukagun erronka da potentzialtasun hori guztia ikusi eta baloratzea. Oso garrantzitsua da, gazte horiek izango baitira etorkizuneko erronkei aurre egingo dietenak eta aurreko belaunaldiek sortutako arazoei konponbidea emateko ahalmena dutenak. Duela gutxi, 21 urteko alabarekin hizketan aritu nintzen brexit-ari buruz eta AEBetako hauteskundeetan Donald Trumpek eskuratutako garaipenari buruz. Alaba aurka dago, eta ez ditu ulertzen egun munduan gertatzen ari diren kontraesanak. Uste dut sentipen nahiko orokorra dela gazteengan. Erresuma Batuan, hauteskundeetan eta brexit-ari buruzko galdeketan, 25 urtez azpikoen parte hartzea oso-oso txikia izan zen, eta uste dut desadostasun horren isla dela hori. Hasi behar dugu benetan sinisten gure gazteengan, hor baitago etorkizuneko giltza. Ni oso optimista naiz belaunaldi berrien gaitasunarekiko.

Belaunaldien arteko tarte hori bereziki nabarmena da teknologia berrien ezagutzan, ez duzu uste?
Belaunaldi guztien artean egon da tarte teknologikoa. Inprentaren asmakuntzak iraultza ekarri zuen, eta gauza bera gertatu zen irratiarekin edota telebistarekin ere. Gaur egun, aldiz, aldaketa masibo hori esponentziala izaten ari da, gauzak oso azkar gertatzen doaz, aldaketa oso arin doa. Horregatik, lehen aipatu dudan moduan, teknologia berriek beldurra ematen digute sarritan. Ostera, nire seme-alaben belaunaldikoak ez dira horren beldur, inondik inora ere. Eurak prest daude beste aldaketa batzuei aurre egiteko, aurreko belaunaldia ez bezala. Horrenbestez, nagusiok konturatu behar dugu ezin garela beti irakasle izan, baizik eta zenbait arlotan gazteek erakutsi beharko digutela guri.

Zein erronka izango dituzte gaur egungo umeek helduak direnean?
Hiru erronka nagusi ikusten ditut nik, mundu mailan eragiten dutenak. Bata, ingurumena da; gure gazteei, klima aldaketari aurre egitea tokatuko zaie. Bigarrena, ekonomia globala. Zerbait ikasi badugu 2007ko krisi horretatik, hori da etengabeko aldaketan egongo dela ekonomia. Hortaz, beste eredu batzuen bila joan behar dugu. Hirugarren erronka kulturartekotasuna litzateke, komunitate desberdinen pentsatzeko era ezberdinen arteko elkar ulertzea. Hiru erronka horiek, gainera, batera doaz, eta horiei erantzuna emateko bideak hezkuntzaren bitartez landu behar ditugu.

Politikak zenbateko eragina dauka hezkuntzan?
Handia; gehiegizkoa, nire ustez. Baina hezkuntzak behar duena gizarteko eragile guztien arteko elkarlana da. Politikariak beti ari dira epe motzeko konponbideak topatu nahian, baina beharrak epe luzekoak dira. Uste dute euren betebeharra hezkuntza kontrolatzea dela, baina hura indartzea izan beharko litzateke. Politikak konfiantzaren kultura sustatu behar du, hortik etorriko baitira aldaketak hezkuntzan. Ez da kasualitatea Finlandia izatea hezkuntzan emaitza onenetakoak dituen herrialdea. Herrialde horretan, hezkuntza komunitatean diseinatzen da, ez politikan. Hor dago gakoa.

Etxeko lanen kontra azaldu izan zara.
Etxeko lan tradizionalek ez dute onurarik ekartzen, ez dago efektu positiboak dakartzatela dioen frogarik. Etxeko lan tradizionalekin, umeek eskolan egindakoa errepikatu baino ez dute egiten. Etxeko lanak bidaltzen jarraitzen dugu, batez ere, gurasoei ere bidaltzen zizkietelako ume zirenean, eta uste dugulako hori dela bidea. Ikaste prozesua benetan erakargarria eta motibatzailea izan dadin lortu behar dugu, eta neska-mutikoek, eskola ondoren etxera iristean, eskolan ikasitako horri buruz ikertzea, euren irizpideetatik eta interesetik abiatuta. Etxeko lanak ez lirateke izan behar umeak lanpetuta mantentzeko modu bat, nahiz eta, sarri, hala erabiltzen diren. Azken hausnarketa bat gehitu nahiko nuke etxeko lanei dagokienez: umeek lan handia egiten dute eskolan, eta ondoren, batez beste, hiru ordu gehiago eman behar dituzte etxean lanean. Jar gaitezen euren tokian. Lanetik irtetean beste hiru orduz lanean jardun beharko bagenu, ziurrenik, gure lana utziko genuke askok.