Urte osoan zehar ematen bada ere, uda, garai konplexua da sare sozialen eragin negatiboari dagokionez. Uda sasoia heltzear dagoenean, sare sozialak, gorputz estereotipo normatiboak areagotzera bideratzen diren kanpainez betetzen dira.

Denboran zehar, oso zabaldua egon da “bikini operazio” deituriko kanpaina eta antzerako bestelako asko ere. Zerbait zaharra bada ere, sare sozialek daukaten inpaktua eta helmena dela eta, gero eta ondorio kaltegarriagoak antzeman daitezke, eta gero eta pertsona gazteagoetan. Ondorio horiek, gainera, oraindik eta larriagoak izan daitezke dagoeneko osasun mentaleko arazoak dauzkaten pertsonentzako, hala nola, elikadura nahasteak dauzkatenentzako.

Zorionez, badaude sare sozial digitaletan kontrakanpaina garrantzitsuak egiten dituzten aktibista eta osasun mental eta fisikoaren inguruan lan egiten duten profesional asko ere. Alabaina, algoritmo digitalak direla eta, horrelako kontu eta edukiak era kontziente eta aukeratu batean bilatu behar dira, ez direlako sarituak izaten. Aspektu honek, agerian uzten du, sare sozialen erabilera burutsu eta orekatuago bat egitearen beharra.

Argi eduki behar dugu, eragina ez dela bakarrik haur eta nerabeengan ematen. Sare sozialak erabiltzen dituzten pertsona guztiak daude hauen eraginaren menpe. Egia da, eragin horren esangura, handiagoa edo txikiagoa izan daitekeela, banakakoek duten lanketa pertsonalaren edo bizitzako momentuaren arabera. Zentsu horretan, haur eta nerabeak, edota dagoeneko osasun mentaleko arazoak dauzkaten pertsonak, zaurgarritasun egoera nabariago batean egongo lirateke. Edozein kasutan, bizi dugun egoera hau, banakoetan inpaktua eduki arren, arazo sozial, kolektibo eta sistemiko baten ondorio argia da.

Baina zein eduki edo ekintza konkretuek utzi dezakete arrastoa gorputz irudi eta autoestimuaren garapen prozesuan?

Lehenik eta behin, imajinarioan jarri behar da arreta. Behin eta berriro, era sistematiko batean, burmuinak, gorputz estereotipatu normatiboen irudiak ikusten baditu, errealak izan edo ez, uler dezake ikusten duen hori errealitatearen irudikapen bakarra izan daitekeela. Ikuspegi hori, berriz, irreal eta murriztua izango litzateke: gorputz argalak emakume bezala sozializatzen diren pertsonentzako, gorputz gihartsu eta definituak gizonezko bezala sozializatzen direnentzako, azal zuri eta ez razializatuak, gorputz atal handitu edota txikiagotuak, azal testura leun eta “inperfekziorik” gabekoak, etab.  Gainera, irudi mota horiek sarituak direla ikusten bada, bestelako hausnarketa kritikorik egin gabe, zuzenean ondorioztatu daiteke, gorputz mota konkretu hori eduki behar dela sozialki onartua izateko.

Arazoa, ordea, ez dago gorputz estereotipo horiek betetzen dituzten pertsonengan, baizik eta errealitatea, edertasuna, osasuna eta bestelako faktore batzuk, estereotipo horietan oinarritzean.

Bestalde, eta behintzat hausnarketa kritikora bidea zabaltzearren, interesgarria izango litzateke estereotipo eta itxura mota konkretu horiek bultzatzearen atzetik dauden interes ekonomikoak kontuan hartzea, edertasun produktuak, dieta miraritsuak, jaki superproteinikoak etab. saltzen dituzten enpresenak kasu. Era honetan, sare sozial digitalek, onura sozialak ere eduki arren, interes horiek bermatzeko tresna paregabe bezala funtzionatzen dute.

Errealitatearen moldaketa digitala ere, hau da, iragazki eta adimen artifizialaren erabilera, kontuan hartzeko beste faktore bat izango litzateke. Gero eta gehiago ikusten ari da, adibide moduan, pertsonak argazkiak iragazkiekin ateratzera ohitzen ari direla, ondoren haien irudia ispiluan ikusterakoan, ondoeza sortuz, ez datorrelako bat argazkian ikusitakoarekin. Argi ikusten dira, horrelako kasuetan, gorputz irudiaren pertzepzio distortsionatuarekin egon daitezkeen arazoak. Zerbait deigarri moduan, TIK TOK bezalako aplikazioek eskuz moldatzen ez bada, berez iragazkiak dakartzate instalatzerakoan. Ondoren egia da konfigurazioaren bitartez kendu daitezkeela baina galdetu baino lehen irudia aldatzeko iragazkiak jarrita dauzkate.

Halaber, irudira soilik jo gabe, sare sozialetan kaltegarriak diren eta errealitatetik urrun dauden mezu asko jaso daitezke, gai desberdinetara lotuta, besteak beste, osasuna, elikadura eta ariketa fisikoa. Berriro ere, ikuspegi kritikoa ez aplikatzekotan edonolako informazio sinistera hel daitezke sare sozial digitalen erabiltzaileak.

Beraz, zer egin daiteke guraso edo pertsona heldu moduan egoera honen aurrean?

Lehenik, betiko moduan, hausnarketa pertsonala egitea eta norberaren zilborrera begiratzea ezinbestekoa da. Zein motatako ideiak daukat edertasunaren inguruan? Argaltasuna eta osasuna bat datozela uste dut? Zein motatako gorputzak ikusten ditut nire sare sozial digitaletan? Nortzuk eta nolakoak dira kontsumitzen ditudan erreferente digitalak? Honako galdera hauek egin ahal direnetako batzuk besterik ez dira, baina egin daitezkeen hausnarketen eredu bezala har daitezke. Oso garrantzitsua da, aztertzea ere zein motatako hitzak erabiltzen diren norberaren edo gainontzekoen gorputzaren eta izaeraren inguruan hitz egiterakoan, hau eredugarri izango baita inguruko haur eta nerabeentzako.

Bigarrenik, haur eta nerabeekin elkarrizketa jarraituak eta ikuspegi kritikoa lantzera bideratutakoak edukitzea lagungarria izango litzateke, hauen heziketa eta ongizatea bermatzeko. Horretarako, haien ideia eta gustuekiko interesa erakutsi beharko litzateke eta galderen bitartez, haien ikuspegia zalantzan jartzera gonbidatu.

Hauen jokabide, emozio eta pentsamenduetan arreta jartzea ere ezinbestekoa da, haur eta nerabeak ahalik eta hoberen ezagutzeko eta gida laguntza eman ahal izateko haien beharretara erantzun hoberena emanez.

Laburbilduz, arreta jarri behar da, sare sozial digitaletan eta hauen erabileratik eratorritako ondorioetan hainbat zailtasun eta arazoren iturri edo indartzaile izan ahal baitira.