(Irakurtzen hezteaz)

Irakurtzea ez da beti erraza. Eta, egia esan, ez luke izan behar. Asko gustatzen zait Maria Teresa Andruetto idazle argentinarrak proposatzen duen ideia hori: zailtasunaren apologia egitea, alegia. Andruettok gogorarazten digu literatura ez dela leku segurua, ez duela erosotasunik eskaintzen. Irakurtzeak arriskua dakar —galderak, zalantzak, ezinegona—. Eta hori da, hain zuzen, literaturaren indarra: astintzen gaituela, mugiarazten, gure barreneko ilunpeetan argi txikiak pizten.

Guraso askoren kezka izaten da gure seme-alaben irakurketarako gogoa piztea, pantailak tarte batez itzali, eta irakurtzea plazer bihurtzea. Helburu horren bila, ordea, erraztasunaren bidean galtzen gara: liburu “errazak”, “entretenigarriak” eta “azkar irakurtzeko modukoak” bilatzen ditugu. Baina, uste dugunaren kontrara, agian, irakurleak sortzeko bidea ez da erraztasuna.

Irakurtzen erakustea ez da irakurketa gaitasuna lantzea soilik. Irakurtzen erakustea  munduari begiratzen erakustea da: begirada kritikoa izaten, emozioei izena jartzen, besteena entzuten, desadostasunerako ausardia izaten. Eta hori ez da berehala lortzen, pazientzia eskatzen du. Izan ere, irakurle ona ez da azkar irakurtzen duena, baizik eta poliki irakurtzen dakiena, esaldien erritmoari segika, ulertzeaz gain, sentitzeko nahia duena.

Baina irakurle hori ez da bere kasa sortuko. Zubiak eraikiko dituzten —irakurtzen duten— helduak behar ditu: gurasoak, irakasleak, liburuzainak… Geure ardura da haurra eta liburua lotzeko zubi-lana egitea. Helduok ireki behar dugu literaturarako atea, nahiz eta irakurketaren magia haurrak ate hori zeharkatzen duenean hasiko den.

Nietzschek zioen moduan, irakurleak gamelu, lehoi eta haur izan behar du aldi berean: gamelu, pentsamendua lantzen duelako; lehoi, inposizioari aurre egiten diolako; eta haur, hasieratik abiatzen delako beti. Irakurketan, hirurak behar dira: indarra, ausardia eta harridura. Eta hori da, nire ustez, irakurtzen heztea: ez bakarrik testua ulertzen trebatzea, baizik eta munduaren aurrean jarrera bat lantzea.

Horregatik, irakurketa-maratoien edo “zenbat liburu urtean” neurtzen duten erronken aurrean, neuk beste zerbait proposatuko nuke: gelditzea. Poliki irakurtzea. Hitz bakoitzaren barruan bizitzen den denbora entzutea. Irakurtzea ezin delako kopurutan neurtu, bizipenak ditu magnitude. Irakurtzearen helburuak ezin du ihes egitea izan, baizik eta itzultzea —mundura, geure baitara, gure seme-alabengana—, kontzientzia handiagoz eta begirada argiagoz.

Finean, horixe da literaturak eskaintzen duen oparirik handiena: galderak, ez erantzunak. Galderetan hasten baita bizitza, benetako bizitza, asebeteko gaituena.

Zailtasuna da bidea.