Hik Hasi aldizkaritik ekarri dugu testua.

“Beste ezertan hasi aurretik, guraso bakoitzak bere buruari begiratu behar lioke eta mugikorrarekin zer-nolako harremana duen ikusi. Prebentzioa etxetik hasten da eta haurtzarotik jasotako ereduek sekulako eragina dute gazteengan”.

 

2013. urteko hitzik erabiliena izan zen selfie-a, Oxford hiztegiaren ikerketa baten arabera. Ordura arte inork gutxik ezagutzen zuen ingelesetik hartutako hitz hori, baina segituan zabaldu zen mundu osora, bai hitza bera, eta baita ekintza ere. Orain urte gutxi ez zen hain ohikoa mugikorrarekin norbere buruari argazkiak ateratzea, eta are gutxiago argazki hori ingurukoekin partekatzea izan whatsapp-ez nahiz bestelako sare sozialen bitartez. Gaur egun, ordea, jatea bezain arrunta bilakatu da askorentzat.

Lagunekin igarotako une bat oroitzeko, paisaia bat erakusteko, norbera leku jakin batean dagoela adierazteko, autoargazki estetikoak ingurukoei bidaltzeko… erabili ohi dira selfieak, bereziki. Plaza publikoan ikusgarritasuna irabazteko aukera ematen dute, baita bakoitzak sortutakoa besteekin partekatzekoa ere. Baina ezin uka daiteke, une jakin baten isla baino ez direla, eta, normalki xedea norbere burua eder eta alai erakustea izan ohi dela.

Itxura nagusi den gizartearen testuinguruan ulertu behar da selfien erabilerak izan duen arrakasta Aingeru Oiartzabal psikologoaren arabera. Gaia nerabe batekin baino gehiagorekin tratatzea tokatu zaio eta hala dio: “Edertasunean, poztasunean eta ospean oinarritzen da, gaur egun, gure kulturaren zati bat. Hortaz, normala da, askotan errealitatearekin bat ez datorren gure buruaren irudia saldu nahi izatea besteen aurrean”. Adituak gaineratzen duenez, poztasunaren nagusikeriak, besteak beste, emozio bakarrean zentratzea eta norbere burua uneoro alai egotera bultza-tzea ekarri du, ulertu gabe poztasuna ere, beste emozioak bezala, joan eta etorri egiten dela. “Emozio batean soilik arreta jartzeak gainerako guztiak baztertzera garamatza, eta inportantzia guztia gure kanpo itxurari soilik ematera: edertasunari, ospeari…”

Zer da berezia nerabeen kasuan?

Nerabeak euren identitatearen eraikuntza betean harrapatzen ditu selfien erabilerak. Oiartzabalen hitzetan, identitatearen eraikuntza horretarako gakoa da autoestimua, bi zutarri nagusitan oinarrituz eraikitzen dena: batetik, besteek norberaz duten iritzian; eta, bestetik, norbere buruari bakoitzak ematen dion balioan. “Autoestimu hori egokia izan dadin, nerabeak barne munduaren eta kanpo munduaren arteko orekan egon behar du. Gertatzen da, ordea, adin horietan oraindik ingurukoek —bereziki, lagunek— sekulako eragina dutela norbere autoestimurako. Inportantzi handia ematen diete nerabeek besteek euretaz pentsatzen dutenari, eta arriskua dago identitate hori soilik kanpoko begiradaren arabera eraikitzeko”.

Ingurukoen iritziak, begiradak, esanek… horrenbesteko garrantzia hartzen duten aroan, selfiek ere norbere buruaren argazki bat lagunekin partekatzetik haratagoko inportantzia har dezakete. Psikologoaren irudiko, selfieari berari baino gehiago, haren erabilerari erreparatzea komeni da. Izan ere, pertsona baten autoestimuan kanpokoak pisu handiagoa hartzen duenean sor daiteke arazoa, etengabe besteen onespenaren bila ari den nerabe batez ari baikaitezke hizketan. “Selfieak eta sare sozialak asko erabiltzeak gure autoestimua kanpoko input-en bitartez betetzeko ahalegina adieraz dezake. Era desegokian eraikitzen ari den autoestimu batez hitz egin beharko genuke horrelako kasuetan. Eta horrek eramango luke gaztea norbere selfien ‘atsegin dut’-ak bilatzera etengabe, edo, obsesiboki sare sozialetan begira jardutera bere selfieak izan duen arrakasta neurtzeko”.

Erabileraren nolakotasunak erakutsiko luke mendetasuna dagoen edo ez. Internetekiko mendetasuna zientifikoki neurtu izan da eta horren adarretako bat litzateke selfien erabilera; bideoen gehiegizko kontsumoa izan daitekeen bezala, beste adikzio mota bat. “Selfien, sare sozialen edota Interneten neurri gabeko erabilerak baditu ondorioak. Izan ere, uneoro mundu birtual horretan gertatzen ari denaz eta norberak publikatutakoak izan duen oihartzunaz pendiente egoteak, nerabea oso estresatuta sentiaraz dezake eta familiarekiko, ikasketekiko, kalera ateratzearekiko… interesa galtzera eraman dezake. Ez dugu ahaztu behar selfiekin edo sare sozialekin oso erraza dela mundu paraleloak sortzea, eta horrek bizitza erreala baztertzera eraman dezake nerabea”. Selfien kasuan, gainera, kontuan izan behar da autoargazkiak sare sozialetan jartzerako orduan filtro asko erabiltzen direla. “Mundu paralelo bat sortzen dugunean eta online unibertso horretan sartzen garenean, guretzat ideala den beste errealitate bat eraikitzen dugu eta etengabe identitate hori saltzera bideratzen dugu gure jarduna”.

Zer egin daiteke prebentziorako?

Norbere burua ezagutzeko barne-hausnarketa bat egitea proposatzen du Oiartzabalek: zergatik erabiltzen duten, zer ahalbidetzen dien horrek, zein zailtasun izan ditzaketen… Gazteek horren guztiaren inguruan gogoeta egitea garrantzitsua iruditzen zaio psikologoari, horrek lagunduko bailieke euren burua hobeto ezagutzen, bakoitzaren ahulguneak eta indarguneak identifikatzen.

Edozein kasutan, abiapuntua helduarengan legoke, Oiartzabalen iritziz: “Beste ezertan hasi aurretik, guraso bakoitzak bere buruari begiratu behar lioke eta mugikorrarekin zer-nolako harremana duen ikusi. Prebentzioa etxetik hasten da eta haurtzarotik jasotako ereduek sekulako eragina dute gazteengan”. Haurtzaro garaian ohikoa da atxikimenduaz hitz egitea eta haurrak heldua alboan izateko duen premiaz mintzatzea. Nerabezaro aldian, ordea, ez da arrunta seme-alabekin inplikatzeko premiari arreta jartzea.  Oiartzabalek azpimarratzen duenez, beste era batera, baina nerabezaroan ere oso garrantzitsua da gurasoen eta seme-alaben arteko loturari tokia egitea: “Nerabeek ere helduak aldamenean behar dituzte. Gurasoekiko distantzia markatu ohi dute. Hori normala da, euren identitatea eraiki beharra daukatelako, baina horrek ez du esan nahi bakarrik utzi behar direnik”.

Garrantzitsua litzateke arreta norbere buruarengan jartzea, hori baita autokontzientzia garatzeko bidea, alegia, “geu izango gara zentroa”. Fokua kanpoan jarriz gero, etengabeko konparazioan erortzeko arriskua legoke, eta horrelakoetan “galtzen ateratzen gara denok, beti dagoelako gorputz ederragoa duen norbait, etxe politagoa duena, ikasketetan hobea dena…”.

Behin zentroa norberarengan jarrita, Oiartzabalen ustez, nerabeari sentitzen eta pentsatzen duen oro adierazteko baimena eman behar litzaioke, bai desadostasunean eta baita atsekabean ere. Horrela ikasiko baitu barnera begiratzen, eta bere buruari pozik egoteko baimena ematen, baina baita tristura edo beldurra edo haserrea sentitzeko baimena ematen ere. Finean, xedea baita norbere barnean aurkitzea autoestimua betetzeko, identitatea eraikitzeko, eta norbere beharrak asetzeko iturria, kanpoko iritzien, esanen, onarpenen, interakzioen… zain egon gabe