Alicia Vallejo Salinas, hezitzailea, pedagoga eta haur hezkuntzako tutorea da. Berak Oinherrik kaleratutako “Jolasa: Eskubidea etaerrealitatea.” liburuxkan idatzitzakoa ekarri dugu guraso.eus egitasmora.

Jostailuak ez du jolasik sortzen. Jolasa barruan sortzen da. Jolasa jarrera bat da; konfiantza eremu bat behar duzu. Edozein gauza bihurtzen da jolas.

Ezarritako jolasak ez zaitu jolastera bultzatzen, hotz uzten zaitu. Klimax handia eskatzen du, borondatea, bat-batekotasuna, doakotasuna. Satisfakzioak eta plazerak irauten dutena irauten dute. Bakarrik ala lagunduta jolas egiteko aukera izan behar duzu, seguru sentitzen zaren leku batean. Jolasaren materia haurraren barrenean dago, ez kanpoan.

Jolasak zu zeu izatea, zeure burua ezagutzea ahalbidetzen dizu. Ikastea dagoenarekin moldatzea da. Baina jolastea kanpokoa eraldatzea da, zure erara, zure beharraren eta nahiaren arabera. Beraz, beharrezkoa duzu eraldaketa eremu bat. Zenbat eta eraldagarriagoak izan gaiak, orduan eta handiagoak dira jolaserako aukerak. Zu zeu, jokalaria, zara esanahiak erabakitzen dituena. Ez zara mundu fisikoan ari, semiotikoan baizik. Zeure buruaren eta bizitzaren metafora egiten ari zara. Pentsamendu sinbolikoak agintzen du jolasean, emozioek eta sentimenduek. Haurraren desioak jostailuak baino gehiago. Edozer gauzarekin egin dezakezu. Ez dago jolaserako material zehatzik. Herri jolasek, diadakoek, gorputzarekin eta helduaren gorputzean jolasten direnek, heldua gehitzen dute beste jokalari bat bezala. Material naturalekin eta hondakinekin egindako jolas tradizionalak bikainak dira. Norbanakoaren garapenaren arabera sortutako jolasetan, elkarrekintza sozialerako gaitasunak zehazten ditu rolak. Mintzaira gaitasunak eszena eta gidoien sorrera errazten du. Erronkak gainditzeko gaitasun kognitiboak tramaren bilakaera eta arazoen konponbidea eragiten du.

Antzinatik jolasa erabili izan da helduen mundua islatzeko eta umea bertan barneratzeko, teknologia berrien erabilerarako trebatuz. Nire iritziz, arbuiagarria da jostailua erabiltzea rol sexualen transmisiorako edo estatus ekonomikoa adierazteko. Jostailuaren teknologia iruditzen zait interesgarriena. Jostailua apurtzea nola funtzionatzen duen ikusteko, zergatik mugitzen den, zer duen barruan. Deseraiki eta eraiki, azpian dagoen teknologia ikustea da interesgarria. Noski, zailagoa da teknologia elektronikoa denean. Interesgarria iruditzen zaidana da oinarrizko mekanismoekin egiten den jolasa: palankak, balantzak, sokak, biraderak, tornuak, flotagailuak, mekanoak, arkitekturak…

Mugimendua eta oreka ulertzeko aukera bat da. Uste dut haurrek badutela asmamen biologikoa eta ezagutza gaitasun fisikoa; aurkikuntza eta ikerketarako plazera dute, eta euren burua harritzeko eta eurak eta besteak nola mugitzen diren ikasteko gogoa, oso interesgarria. Euren kasa deskubritzen dute palanka, edo abiadura zentripetoa eta zentrifugoa. Alde horretatik, jostailu mekanikoak oso interesgarriak dira. Eraldatzeko, sortze- ko, nola irudikatu deskubritzeko eta irudi mental hori erreal bihurtzeko aukera ematen duten jostailuak interesgarriak iruditzen zaizkit. Irudikatzen duzun guztia sor daiteke.

Mahai-jokoak Ilustrazioan erabili ziren haurrari burua berotzeko. Engainatzeko modu bat zen jolasaren bidez ikasiko zuela esatea. Jostailu didaktikoak ere engainagarriak iruditzen zaizkit. Aldiz, adin batean haurrei asko gustatzen zaizkie araututako jolasak eta estrategiako jolasak, eta are gehiago familiako helduekin jolastu ahal badute (partxisa, kartak, damak, xakea…). Erronka desiragarria da.

50eko hamarkadara arte ez zen jostailurik izan. Plastikoarekin jostailua mundu osora zabaldu zen eta jada ez da aberatsen objektu bakarrik. Lehenago, portzelanazko edo txapazko jostailuak estatus altukoak ziren. Herri xeheak material naturalekin egindako jostailuak erabiltzen zituen, eta horietako asko etxean bertan egindakoak ziren. Ohikoagoa zen batbateko jolasarekin lotutako jostailua, gutxi ziren eta objektu afektibotzat har zitezkeen. Objektu bakar batekin hainbat jolas asmatzeko eta berrasmatzeko aukera ematen zioten haurrari. Kontsumoari lotuta, ez dauka inolako interes pedagogikorik. Haatik, jolas tradizional eta herrikoiek aukera hezigarri ugari eskaintzen dute, baldin eta errespetatzen badugu rolak, arauak, estrategiak, gaitasunak, erronkak behatzeko eta parte hartzeko borondateak ematen duen beharrezko klimaxa. Haurraren garapen integrala deskubritzeko eta laguntzeko aukera ugari eskaintzen dio hezitzaileari.