Galtzagorri Euskal Haur eta Gazte Literatura elkarteak egunero liburu gomendio bat argitaratu zuen. Lehen bost gomendioak ekarri genituen guraso.eus era. Atzean eta urrun gelditu zaizkigun egun haietan eragile ezberdinek egindako lana gogoratzeko aitzakia izna zen. Udaldirako baliagarri delakoan hona hemen hurrengo bostak.

6. Familia

Z familia. Idazlea: Pep Bruno. Ilustratzailea: Mariona Cabassa. Itzultzailea: Manu López Gaseni. Kalandraka&Pamiela, 2010.

Album ilustratu honek 2010. urtean Compostela Saria eskuratu zuen. Zergatik ote? Bada, esango nuke, hitzaren eta irudien artean jolas handia dagoelako. Funtsean, hori baita album ilustratuen xarma.

Lehen orrialdeetan ezohiko familia bat ikusten da. Rolak aldatuta agertzen dira, baina ez da berdintasun genero irizpideak bultzatuta sortutako beste album bat, ez horixe! Z familia-ko kideek ofizio arraroak dituzte. Eta zein dira lanbide bitxi horiek? Bada… ZIRKUKO langileak dira.

Irakurri ahala, testuak ez digu ezustekorik ematen, laua eta oso normala baita: “Goizero aitak gosaria prestatzen du amak egunkaria irakurri eta nik kartera prestatzen dudan bitartean” [sic]. Egunerokotasunetik edaten du testuak, baina aurrera egin ahala, magiara egiten du irudietan.

Fantasia eta errealitatearen arteko hari finean mugitzen da kontakizuna, hitza errealitatea da eta irudiak fantasia dira, iza ere, ilustrazioen bitartez antzematen dugu zergatik den familia hau gero eta Zoroagoa.

Irakurlea ulertzen doa ez dela hor agertzen den hori ohiko familia bat, trebetasun handiak dituztela eta gauza arruntenak modu oso berezian egiten dituztela. Ikusterik nahi? Jaun-andreok, neska-mutilok… Zatozte eta ikusi! Irakurri eta gozatu!

7.Momo

1973an argitaratu zen lehenengo aldiz, euskaraz, 1998an. Iaz itzulpen berria eta argitalpen berria egin zuten. Zer esan Momori buruz?

Entzuten dakien neskatila bat da Momo, eta ingurukoak ongi sentituarazten ditu horixegatik hain zuzen, entzuten dakielako. Halako batean, grisez jantzitako gizonak azaltzen dira. Denbora ohostu nahi diete pertsonei, eta gehienak engainatzen dituzte. Momok ez du, ordea, amua irentsiko eta Casiopea dortokarekin eta Ordua izeneko maisuarekin batera aurre egingo die denbora-lapurrei. Fantasia. Distopia.

Gaztetxoek egunotan irakurtzeko eleberri zoragarria da. Euren buruei galderak egiten dizkieten haurrak behar ditugu!

8. Zein polita den Panama!

Zein polita den Panama! Idazlea eta ilustratzailea: Janosch. Itzultzailea: Ainhoa Irazustabarrena. Pamiela&Kalandraka, 2010.

Panamara joan ziren tigre txikiaren eta hartz txikiaren istorioa kontatzen du Janosch-ek. Elkarrekin bizi ziren etxe txiki eta eroso batean. Ezeren beharrik ez dute. Halako batean, ibaian banana usaina zuen kutxa aurkitzen du hartzak. Kutxan Panama jartzen du. Panama! Hala, Panama beren ametsetako lurraldea bihurtzen da. Hara joateko prestatzen dira eta bidaiari ekiten diote azkenean toki berera itzultzeko. Bidean baina hamaika abentura bizi eta hamaika lagun ezagutuko dituzte. Tigrea eta hartza iritsiko dira Panamara, bai horixe. Alabaina, hasieran ez badira konturatzen ere, amestutako lurralde hura euren betiko etxea da.

T. S. Elliotek poema batean zioen esplorazioa ez dugula utziko eta itzuleran abiatu ginen toki hartara bueltatu eta hura lehenengo aldiz ikusiko dugula. Hala gertatzen zaie tigreari eta hartzari. Bidaiaz ari da Janosch, abenturaz, bideaz. Bidaia zirkularra da. Irten eta zirkuluari jarraiki abiatzen dira amestutako lurraldearen bila. Abiapuntura iristen dira konturatu gabe, eta hura beste begi batzuekin ikusten dute. Gehiago maite dute euren etxea, ederragoa da orain.

Liburua forman eta edukian zoragarria da. Pamielak eta Kalandrak euren estilo dotorean ekarri zuten. Klasikotzat har daitekeen  obra da. Janoschen samurtasunak hitzetan eta ilustrazioetan bat egiten du, eta eguneroko jarduerak kontakizunaren erdian jartzen ditu. Bizitza txikiaren handitasuna.

9. Eztia eta ozpina

Eztia eta ozpina. Idazlea: Patxi Zubizarreta. Alberdania, 1995.

Selim gazte marokiar bat da. Eta bere adin moduko gazte marokiar askorentzat bezala, Parisera joatea da bere ametsa. Han dauka bere Meka. Bidaia horretan eztia eta ozpina ezagutzen ditu. Eztia, Esther izeneko neska gasteiztar batez maiteminduta. Ozpina, marokiarrentzat, hain zuzen ere, ez delako larrosa-bide bat Afrikatik Europara datorren bidea. Nobela hiru ikuspuntutik kontatuta dago: Selimen ikuspuntua, Estherrena da bigarrena, eta, hirugarrena, legez kanpoko atzerritarrak muga pasatzen laguntzen dituen mugalariarena. Hiru ikuspuntu, hiru genero (kontakizun zuzena, egunkaria eta prentsa erreportaia) istorioa osatzeko.

Gaztetxoei gomendatu nahi diegu gaur Zubizarretaren obraren irakurketa. Obra hau Galtzagorrik osatutako zerrenda askotan dago: ezinbestekoetan, argitalpenetan… Gaztetxo, irakurri, irakurri, irakurri!

10. Etxean barrena.

Etxean barrena. Idazlea: Gustavo Puerta Leisse. Ilustratzailea: Elena Odriozola. Itzultzailea: Juan Kruz Igerabide. Denonartean, 2019.

Ediciones Modernas el Embudo argitaletxe sortu berriaren lehendabiziko alea izan da Gustavo Puerta Leisse eta Elena Odriozolak elkarlanean sorturiko Sentimientos encontrados (2019), kaleratu eta berehala Juan Kruz Igerabideren itzulpenari esker Etxean barrena izenburuarekin Denonartean-ek argitaratua. Formatuari eta irakurketa aukerei dagokienez, askotariko bideak proposatzen ditu liburuak. Bi zatitan banatuta dago: goiko aldea eta behekoa. Goialdean bi sekuentziekin aurkitzen da irakurlea: ezkerraldean zuhaitz biluzi bat, txakur bat eta txori bat agertzen dira hasieran eta orriak pasa ahala, flipbook bat bailitzan, zuhaitza hostotzen, txori gehiago agertzen eta txakurra joan-etorrian ikusiko dugu, zuhaitzetik erori den txoriaren gertaerak baldintzatua.

Goiko eskuineko aldean, aldiz, izenburuko etxea datza, hamasei binetatan zatitua (lau bineta-leiho solairu bakoitzeko), panpinen etxea bailitzan parez pare irekita garden agertu ere. Eta etxearen baitan zazpi senideko familia bat, bere bilakaerarekin; izan ere, orriak aurrera egin ahala urteak pasatuko dira, kide batzuk joan eta beste batzuk etorriko dira, eta etxe berean aurrera eta atzera, gora eta behera ikusiko ditugu senideak. Liburuaren beheko aldean, berriz, testuaren edukiak 16 sentimendu zerrendatzen ditu: bere azalpen, adibide eta gainerako argibideekin. Are sentimendu nagusiarekin lotura duten beste sentimenduekin lotuz (adibidez, “Haserrea” sarreraren baitan “amorrua, sumina eta sumindura” ere landuz). Eta goiko aldea eta behekoa, nahierara mugi daitezke, hots, beregainak edo independenteak dira, eta irakurlearen esku gelditzen da irakurketa aukera: orrialde bakoitzean goikoa eta behekoa aldi berean ikustea; goiko aldea bere horretan utzi eta sentimenduak bata bestearen atzetik irakurri irudi berari erreparatuz; eta abar.

Etxean barrena-k sentimenduak adina irakurketa aukera eskaintzen baititu. Izan ere, liburuaren helburuetako bat sentimenduetan arakatzea da, bai etxe barruko biztanleen sentimenduei dagokienean, baita, bereziki, irakurlearen baitan ezkutuan dauden sentimendu horiek argitzen eta identifikatzen laguntzea ere. Zeren, norberaren sentimenduak ezagutu ezean, nola ezagutuko eta ulertuko baititugu ondokoek sentitzen dituztenak? Edonola ere, liburuak ez du inolako asmo zurrunik eta, zorionez, irakurleari galderak eginarazten dizkio, irakurlea bera saia dadin galderak erantzuten. Gainera, liburuak duen baliorik nagusiena sortzen duen kuriositatea eta jakin-mina da. Eta liburuko “Jakin-min” sarreran zehazten denak bete-betean asmatzen du liburu honekin senti daitekeenarekin ere: “Jakin-mina sentitzen dugu, perfektuak ez garelako, eta badakigulako; galderak eginez gozatzen dugulako ere bai. Gauzei zentzua aurkitzen diegunean, gure ezjakintasun orotarikoa osatu egiten dugu une batez, eta hori oso atsegina da. Antzeko zerbait gertatzen da ezustekoarekin, harridurarekin eta mirespenarekin ere, baina indar handiagoz. Jakin-mina ez bezala, ustekabean agertzen dira beste hiru horiek. Espero ez denak ustekabea eragiten du; berritasunaren hotzikarak, harridura; ezaugarri harrigarriek, mirespena. Harri eta zur, partekatzeko zoria dugu ederra, egiazkoa, ona edo zuzena. Zalantzarik gabe, bizipen horren arrastoa uzten du gugan, eta noski, jakin-mina pizten digu”. Azken batean, Etxean barrena liburuak uzten duen arrastoa bezalaxe.

Ikusi Lore Agirrezabalek liburuari buruz GARAn idatzitako iruzkina