Lorena Egidazu Ormazabal fisikaria da eta baita matematika didaktikan espezializatua ere. Egun, Gure kooperatiban egiten du lan, batez ere, matematikari lotuta behar bereziak edo zailtasunak dituzten haurrekin; eta hain zuzen ere, Udako Euskal Unibertsitateko udaberriko eskaintzan gai horri helduko dio. ‘Matematikak eskuratzeko zailtasunak: Diskalkulia‘ izeneko ikastaroa eskainiko du.

Lehenengo eta behin, zer da diskalkulia?

“Ez da ona matematiketan, eta listo”, entzun dugu orain arte.  Baina horren atzean diskalkulia egon daiteke; hau da, matematikaren mundua ulertzeko zailtasuna. Dislexia, esaterako, oso onartuta dago –edo behintzat asko ikusten da–, batez ere, irakurketa eta idazketa oso garrantzitsuak direlako alor guztietan. Baina matematiketan ez da horrela hartzen. Gainera, diskalkulia mota asko daudela ikusten ari gara orain.

Nola jakin diskalkulia kasu baten aurrean gaudela?

Diskalkulia duten umeek ezin dituzte kalkuluak egin; atzamarrak erabiliko dituzte 20 urte dituztenean ere. Kalkulagailuaren beharra izaten dute –buruz ikas daitezkeen eragiketak egiteko ez bada behintzat–, eta beste hainbat adierazle daude: ikur matematikoak bereizteko zailtasunak, eragiketak egiteko zailtasunak, kantitateak bereizteko arazoak, biderketa taulak ikasteko arazoak… Eta zenbakien izenak esaterakoan ere ikusten da; 30etik aurrera nahasten hasten dira. Norberak 30 esanez gero, 3 eta 0 idazten dute, baina zenbakiaren izena esatea kostatzen zaie. Ezin dute 85 zenbakia ikusi eta berehala laurogeita bost esan. Abstrakzio hori falta zaie.

Ohikoa da?

Guregana geroz eta ume gehiago etortzen dira diskalkuliarekin; batez ere, eskolatik bideratuta. “Ez daki zenbakiak esaten”, esaten didate irakasleek: “Ehun eta hogeita hamar esan beharrean bat hiru zero esaten du…”.

Nolanahi ere, bestetik, suposatzen da ikasle guztiek “batera” egin behar dutela aurrera beren ikasketa prozesuan. Eta ez da horrela.  Esan nahi dudana da, sarritan, matematikarekin arazoak izateak ez duela esan nahi haurrak diskalkulia duenik. Gure burmuinak denbora behar du gauzak ulertzeko, eta litekeena da haur baten garuna oraindik ez izatea ikaskideena bezain heldua. Ikas prozesu guztiak daude  heldutasunarekin lotuta (batez ere matematika). Hortaz, haur batzuek agian ez dituzte matematikak ulertuko momentu honetan, baina gai izango dira aurrerago.

Zure lana, baina, diskalkulia duten haurrei laguntzea da, ezta?

Kooperatiban diagnostikoak dituzten haurrei laguntzen diegu –diskalkulia dutenei nire kasuan– Edo, bestela, diagnostikorik izan gabe ere zailtasunak dituztenei. Izan ere, diagnostikoa izateko bete behar diren baldintzak oso bereziak dira. Diskalkuliaren kasuan, test batzuk egiten zaizkie haurrei, baina oso mugatuak dira: haurrak froga gainditu dezake diskalkulia izanda ere. Prozesua ez da egokia.

Diskalkuliarekin bizitzen ikasi egin behar da… Nola, ordea?

Estrategiak topatu behar dira ikasteko eta bidea egiteko; haurrek sortzen dituzte haien estrategiak. Gainera, bitxia den arren, antzeko teknikak erabiltzen dituzte guztiek (haien artean ezagutzen ez badira ere).

Bestetik, uste dut ikastetxeetan ere baliabideak behar direla, eta aldaketak ere bai, jakina. Esaterako, Lehen Hezkuntzan, matematika kalkuluan dago oinarrituta; hori da ikasten duten gauza bakarra. Eta ez dut esaten egin behar ez denik, baina  nire iritziz beste ikuspuntu batzuk interesgarriagoak dira; adibidez, matematikak problemen bitartez lantzea. Azken finean, eragiketak egiten ikasten da problemak ebazterako orduan. Estatu mailan badago OAOA izeneko mugimendu bat zeinak beste algoritmo batzuen aldeko proposamena egiten duen.

Hortaz, matematikak beste modu batera lantzea da erronka ?

Baietz esango nuke. Beste modu batera eginez gero, hobeto joango litzateke dena. Haur batzuk oso onak dira kalkuluan eta beste batzuk onak dira arrazoimendu matematikoan. Bi alorrak landu beharko lirateke, baina, tamalez, kalkuluari bakarrik ematen zaio pisua. Hala, hainbatek balorazio txarra jasotzen du sarritan (batez ere diskalkulia izanez gero), nahiz eta arrazoitzeko gaitasun ona izan. Zer da garrantzitsua orduan? Nik argi daukat, baina badakit zaila dela hezkuntza aldatzea. Nolanahi ere, harrigarria iruditzen zait kalkuluan ondo moldatzea nahikoa izatea gainditzeko (eta alderantziz ez). Nora bideratu nahi ditugu gure ikasleak?

Eta praktikara joanda, zer da aldatu beharko litzatekeena, adibidez?

Adibidez, eskola batzuetan, 1. mailan hasten dira erlojua irakurtzen. Diskalkulia dutenek ez dute ulertuko, baina gainerakoek ere zertarako ikasi behar dute hori momentu horretan? Zer behar dago lehenengo mailan umeari “eta laurden” edo “laurden gutxi” diren irakasteko? Sei urterekin oraindik ez dute denboraren kontzientzia hori hartu; ez dakite zer suposatzen duen ordu-erdi batek. Ez al da hobeto adin horretan beste gauza batzuk egitea, eta garuna prest dagoenean horri ekitea? 3. edo 4. mailan landuz gero, hiru urtetan egindako lana bi astetan egin daiteke, burua horretarako prest izango dutelako ikasleek.

Eskola bakoitzak egin behar duen apustua da. Eta, beno, egia da diskalkulia duten haurrak 3. mailan ere ez direla prest egongo erlojua lantzeko, baina apurka-apurka dena da posible. Izan ere, ezagutzen al duzu erlojua erabiltzen ez dakien inor?  Nik ez… Eta horren harira, Ingalaterrako curriculum akademikotik kendu egin dute erlojuaren lanketa, ikusi baitute egunerokoan erabilerarekin batera ikasten dela.

Eta txanponenekin ere berdina gertatzen da… Abstrakzio handia eskatzen duten kontuak dira, eta oso goiz hasten dira eskoletan lantzen. Horrek frustrazioa dakar eta eguneroko bizitzan eragin latza du.

Etiketak: