Euskal Curriculumaren eraikuntza zentralitate hartuta Piztu jakinmina topaketak egin ditu Ikastolen Elkarteak, Bihar ekimenaren baitan.

Laugarren eta azken saioa hiru adituren ekarpenak jasotzeko txanda izan zen, eta hizlarien artean izan zen Mondragon Unibertsitateko irakasle eta ikerlari Eneko Bidegain.

Bere hitzaldian hainbat galdera planteatu zituen: Zer egin behar da, eta nola 18 urte betetzen dituzten gazteek Euskal Herriko historiaz, geografiaz eta kulturaz ezinbesteko gutxiengo batzuk jaso dituztela ziurtatzeko? Zer egin dezakete eta egin behar dute hedabideek? Nola erabili behar dira gaur egungo hedabide digitalak edota komunikaziorako teknologia berriak? Ze beste eragile sartzen dira ekuazioan? Hizlariak garbi du estrategia bat eraiki behar dela, baina zein eta nola? Ze ekarpen egin dezakete unibertsitateek? 

Ikastetxea ez da osagai bakarra

Bidegainek egindako lehen gogoeta izan da Curriculumaren eta hezkuntza arautuaren gaia kokatzeko. “Azpimarratu behar da hainbat ikerketaren eta daturen arabera umeek eta nerabeek askoz ere denbora gehiago pasatzen dutela, gaur egun, pantailen aurrean ikasgelan baino. Hala, haien kultura eraikuntza ez da nagusiki ikastetxean izaten nahiz eta, dudarik gabe, ikastetxeak garrantzi handia izan. Ikastetxea ez da osagai bakarra”.

Mondragon Unibertsitateko irakaslea da Bidegain eta heldu berriak diren ikasleak hemezortzi urtekoak dira. “Nik bederen ikusten dudana da dauzkaten kultura erreferentzia, hizkuntzarekiko jarrera, ezagutza… ez doazela euskal curriculumarentzat amesten dugun edo proiektatzen dugun bide horretatik. Zer dakite gaur egun, oro har, hemezortzi urteko gazteek Euskal Herriko historiaz? Euskal lurraldearen ze ikuspegi dute? Non jartzen dituzte mugak? Zeintzuk dira beraien erreferentzia kulturalak, musikalak, zinemari dagokionez… Zer harreman dute, adibidez, bertsolaritzarekin, euskal musikarekin, euskal antzerkiarekin…? Edo telebistarekin? Edo Youtuberrekin?

Bidegainek azaltzen du gaur egungo gazteek duten Euskal Herriaren mapa mentala gaur egungo antolaketa administratiboaren araberakoa dela, esaterako. “Ikusten da askoz gehiago dakitela Madrildik edo Paristik datorren kultura erreferentziez, Euskal Herri barneko kultura erreferentziez baino. Baina hasieran erran dut. Ez da bakarrik hezkuntza arautuaren esku izaten ahal den zerbait (…) Zer natural esaten duten gaur egungo hemezortzi urteko ikasleek hemen Espainian eta abar! Zalantzan jartzea ez dute ulertzen!”.

Euskararekiko atxikimendua

Hizkuntzarekin lotutako adibidea ere jarri du Bidegainek. “Adibidez, ikasgelan ikasle bat nahiko isila bada jaso dezake hezkuntza euskaraz, baina zenbat minutu pasa ditu bere bizitzan euskaraz hitz egiten baldin eta klasean isila baldin bada, gelako kideekin erdaraz ari baldin bada, gelatik kanpo erdaraz ari baldin bada bakarrik, eta etxean eta aisialdian bakarrik erdaraz ari baldin bada. Edota kontsumitzen dituen komunikabide edukiak erdaraz baldin badira…?  Iritsiko da hemezortzi urtetara, et behar bada ikasiko du unibertsitatean edo ez, baina euskararekin daukan lotura hor bukatuko da. Eta uste dut hori, zenbait lekutan bereziki, nahiko orokorra dela. Euskaraz ikasiko du, baina euskararekiko atxikimendurik gabe eta euskaraz komunikatzeko trebetasunik gabe”.

Iaz ikerketa bat egin genuen sare sozialak nola erabiltzen dituzten nerabeek. Galderetako bat zen ze hizkuntzatan erabiltzen dituzten. Gehienek, bi heren, erderaz erabiltzen dituzte eta zein da arrazoia? Gehienik agertzen dena da beren hizkuntza delako eta trebeago direlako hizkuntza horretan –euskara erabiltzen dutenek ere hori diote–.

Ze ezagutza transmititu nahi dugu?

Bidegainentzako erronka da kulturaren ze ezagutza transmititu nahi dugun adostea. Bertsolaritza, musika… bai, baina baita ere bizitzeko era bat, lurrarekiko, ingurumenarekiko eta bertako lurrarekin egindako ekonomiarekiko eta produkzioarekiko harremana… Hori transmititzen jarraitu beharra dago, eta hor badago, nire ustez, beste krisi momentu bat”.

Hezkuntza arautua ezin da bakarrik utzi

Bidegainen iritziz hezkuntza arautua ezin da bakarrik utzi: “Jakinez, gainera, hezkuntzaren antolaketa, gaur egun, zatitua dagoela. Ikastolen eredua hor dago, baina badago publiko etiketa eman zaion beste eredua, eta gainera azkenaldian errekurrentea bilakatu den publiko-pribatu eztabaida hori. Horri ere sekulako kaltea egiten ari da, baina garbi da baita ere euskal curriculuma nonbait berme batzuekin transmititzekotan ikastoletan izanen dela”.

Gaiak gogoeta sakona merezi duela uste du Bidegainek, eta baita ere adostasunera heltzea.

Bere ekarpenak osorik hemen. Baita ere Paul Bilboarenak eta Gurutze Ezkurdiarenak.

(Argazkia: Ikastolen elkartea).