Sarritan entzun ohi direnak

Ideiak egia bihurtzen dira, gizataldeak bere egiten dituenean. Dena den, egia-kolektibo handienen garaiak izan dira hanka sartze handienen garai. Hain erabiliak diren esaldi horiek, nahiz eta orokorrean denon adostasuna izan,  guztiz okerrak dira. Tradizioan daude, baina ez dute inolako oinarri zientifikorik. Eta okerrak direnez, gaitz ugari eragiten dituzte.

Idatziko ditudan artikuluetan, orokortu edo egiazko bihurtu diren ideia horiek aztertuko ditut sakon. Baieztapen horiek ezagutzera ematen dute, alde batetik, haurrari buruzko ideia jakin bat eta bestetik, haurrarekin dugun harreman motan bete-betean eragiten dute.  Azter ditzagun bi adierazpen horiek:

“Horiei seme-alabak okertu egin zaizkie”

Baieztapen nagusi horren azpian dagoen ideia da haurraren izateko modua haurrarekin berarekin jaiotzen dela, ez dela gerora egiten den zerbait.

Gurasoek haurrari gustuko ez duten ezaugarri fisiko edo jarreraren bat ikusten dioten momentutik, segituan ekiten diote senideen artean ahaide desatseginen bat bilatzeari edo, baita ere, gurasoengan beraiengan ere atsegingarri ez den ezaugarriren bat bilatzeari. Eta horrela, hor aurkitzen dute haurraren ezaugarri desatsegin horrentzat azalpen bat.  Herentzian dute jatorria baztertzeko moduko ezaugarri horiek; eta horrelako baieztapenak egiten dira “hau bere ama bezalakoa da…”. Aurreiritzitik ikusten dugu haurra.

Hala ere, gaur eguneko ikerketa eta teoriek ez dute frogatzen herentziak horretan zerikusirik duenik. Haurtxoa hainbat izaera-potentzialez jaiotzen da, eta baita ezaugarri fisiko jakinekin ere. Bata zein bestea geneek zehaztuta. Herentziatik jasotakoa da. Baina ahalmen horiek zein bilakaera izango duten edo zein ez, hori lantze mailaren baitan dago.

Bestera gertatuko da, hots, umea guztiz desberdina izango da izaki berri gisa ikusten bada, bereak besterik ez diren ezaugarriekin ikusten badugu, eta familia gai bada berea bakarrik den hori miresteko. Gurasoak prest badaude seme-alabarengan jarrita zeuzkaten ametsak eraldatzeko eta berreraikitzeko,  orduan haurrarekin batera ikasteko abenturan sartzeko prest egongo dira. Garatzen ari den errealitate horretan, haur berriak dakarren errealitatean, hain zuzen ere, gurasoek beharbada deskubritu ahal izango dute ordura arte ezkutuan zituzten alderdi berriak. Haurra bere errealitate jakinean gurasoentzat irakasle bihurtuko da, bere izatearen modu berrien irakasle handia. Haurra bihurtuko da, halaber, ezuste iturri eta beraren bitartez gurasoek deskubritu ahal izango dituzte beste dimentsio pertsonal batzuk, euren hezitzaileek eurengan ikusi ez zituztenak. Haurra gizatasun liburu bat izango da. Gurasoek betiko estereotipoarekin etengo dute eta euren eredu kulturalen arabera hezteko deituta daudela ahaztuko dute. Horrela, izatearen aukera berrien ikasle bihurtzen hasiko dira. Haurrak terapeuta izan daitezke gurasoek jasan dituzten ebaketen konponbidean.

Orduan, gurasoengan, harridura haziz joango da etengabe. Haurrak berak erakusten dituen seinaleak bere zaintzaren gidari gisa irakurriko dituzte eta, bere neurrira sortu diren hezteko eredu berrien baitan, pozik haziko da haurra, bere ahalmen berri guztiak garatuz. Bere izaera lasaia, sendoa eta zabala bihurtuko da.

“Ez hartu haurra besoetan, ohitu egingo da eta amazulo hutsa bihurtuko da” edo “negar egiten utzi eta ez erantzun eskatzen duenari, bestela ume ahula baino ez duzu haziko, mainatsua eta bizitzak ezinbestez dakartzan frustrazioei aurre egiten ez dakiena”.

Bigarren baieztapen hori ere, hain hedatua, okerra da zeharo eta oso ondorio kaltegarriak eragin ditzake, aurrera eramateko erabiltzen den indarraren arabera.

Gaur eguneko ikerketek frogatu eta egiaztatu dituzten ezagupenek diote, haurtxoa sortzen dela beste izaki baten bila joateko eta hura besarkatzeko, bere ondoan egoteko gorputz-komunikazioan. Sen hori animalia-erreinuaren izaki guztietan dago bizirik, eta argien ikus daiteke gugandik gertuen dauden primateetan, zeintzuekin genetikaren zati handia partekatzen dugun. Horregatik dute gure hain antz handia, edo guk eurena.

Biologian gure ahaide gertuenak diren primateek, jaio bezain pronto, gogor oratzen diete ondoan jartzen zaien edozein objekturi. Jaioberriak amarengandik baztertzen badituzte eta oihalezko panpina bat edo manta bat jartzen bazaie ondoan, horri heltzen diote gogor. Erditu duen ama umearen ondoan badago, orduan izaki jaioberriak oratzeko duen joera eta amak seme-alaba besarkatzeko duenak bat-egiten dute eta besarkada samurrean murgiltzen dira biak. Ume jaioberriak amari heltzen dio esku eta besoekin, hanka eta oinekin eta ahoarekin. Amaren bularra jaioberriari eskaintzea ez da bakarrik elikatzeko egiten, baizik eta bitarteko bat da haur eta amaren bat-egitean. Txupetea aho eta bular arteko bat-egite horren gaur eguneko ordezkoa da.

Primate jaioberriaren eta gizaki jaioberriaren arteko aldea da bigarren hau biologikoki heldugabe sortzen dela, bestela esanda, egoera fetalean eta primatea helduta. Gizakiak bizitzaren laugarren hilabetera arte ez du izaten bere ahaide-primateek jaiotzean izaten duten garapen fisiko eta motorra. Horren ondorioz, haurrak lehenengo nori heldu aukeratzen du eta, gero, seigarren hilabetera aldera agerian uzten du bere atxikimendua. Haurrak sentsibilitate handienaz eta egokien zaindu duen pertsona aukeratuko du.

Amari edo beste gizaki bati, aitari esaterako, lotuta egotea gozamen iturri da haurraren nerbio-sistemaren egiturarako eta irudizko munduan eszena argitsuen iturri ere bada; horrez gain, bere baitan hartu duen gizakiarekiko konfiantza iturri ere bada. Umeak sentitzen dituen beharrei (oratzeko, besarkatzeko, irribarrez hartua izateko…) gizaki horiek emango dieten erantzun sentikorraren eraginez, haur horren baitan lotura segurua eta konfiantzazkoa sortuko da.  Geroago, jakin-min senak haurra giza espazioak eta espazio fisikoak, gero eta zabalagoak, esploratzera eramaten duenean, baldintza bako maitasun horrek ematen dion seguritatea konfiantza bihurtuko da. Horrela, leku seguru horietara (ama, aita…) jo ahal izango du esplorazio horietan arazo edo minen bat sortzen zaionean.

Gurasoen maitasunak asebete duen haurra esploratzaile ausarta izango da, izan ere, bere portuan sortu den konfiantzak konfiantza emango baitio gero eta ausartago izateko abenturetan. Harago, oraindik: gurasoen erantzun horiek haurrarengan sortuko duten maitasuna eurenganako miresmen iturri ere izango da: bizitzan aurrera egiteko jasoko dituen aholkuak bere bizitzaren esplorazioetan mugitu ahal izateko gomendio baliotsuenak izango dira.

Aitona-amona eta gurasoak dogmatzat ditugun ideia tradizionalen eta gaur eguneko zientziek haurrari buruz diotenaren arteko aldea hain izugarri da, non Guraso Eskolaren premia gero eta beharrezkoagoa ikusten baita. Guraso Eskola bat, non ideia hauek azalduko diren eta heziketa bideen gainean hausnartuko den.

Argazkiaren iturria