2O22. urtean, Kataluniako profesional talde batek, haien artean Anna Ramis pedagogo eta idazleak, manifestu bat idatzi zuen, “haurtzaroa eta pantailak” . Manifestuan , 0-6 urte bitarteko haurren eta pantailen erabileraren harremana aztertzen zuten, azken ezagutza zientifikoak eta prebentzio neurriak jasoz.

Azken finean, manifestuaren helburua lehen haurtzaroa gailu digitalekiko eta pantailekiko etengabeko gainesposiziotik babesteko beharraz kontzientziatzea zen. Ainhoa Arruabarrenak (Bitargi egitasmoko sortzaileak) Manifestua euskarara ekarri du eta guk berarekin hitz egin dugu.

1_MOTIBAZIOAK ETA TESTUINGURUA 

Haurren eskubideak zaintzea lehentasuna izan behar da gizateria osasuntsu eta bere potentzial  guztiarekin haztea ahalbidetzeko, eta, Haurren Eskubideei buruzko Konbentzioan jasotzen den  bezala, derrigorrezkoa da. Haurren eskubideak zaintzeak eta defendatzeak guztiok konprometitzen  gaitu haien garapen osasuntsua eta ongizatea sustatzeko erantzukide izatera. 

Ingurune digitalak jatorrizko konbentzioan aurreikusi gabeko erronka berriak dira, Haurren  Eskubideen Batzordearen 25. oharrean jasotzen den bezala. Ohar hori 28 herrialdetako adituei eta  700 haur baino gehiagori egindako kontsulta baten emaitza da, eta zehatz-mehatz deskribatzen ditu  ingurune digitalak dozenaka eskubidetan dituen eraginak, hezkuntza, pribatutasuna, informazioa  eskuratzea edo adierazpen-askatasuna barne. Arreta handia jartzen du enpresa sektorearen eta  erregulazio beharren arteko harremanean. 

Gure testuinguruan, izan dugun garapenari eta aurrerapenari esker, ezagutzaren eta informazioaren gizartea iritsi gara. Datuen ekonomian oinarritzen da gizarte hau, eta informazio kantitate handiak  biltzea eta aztertzea sustatzen da etengabe. Horrela, egun haurrak inguru oso teknologizatu batean  jaiotzen dira, eta gailu digitalak eta pantailak eguneroko jardueren erdigunean aurkitzen dituzte.. 

Haurrak naturaltasunez erlazionatzen dira gailu digitalekin, beste edozein objekturekin egiten  duten moduan. Iraultza digital horren testuinguruan, haurtzaroa funtsezko etapa da oraindik ere  neurogarapenaren gaitasun desberdinak eskuratu eta hedatzek. Hori dela eta, ingurumen estimuluak behar-beharrezkoak dira bilakaera fisikoa, sentsoriala, intelektuala eta afektiboa  errazteko. 

Haurrak (batez ere 6 urtetik beherakoak) pantailen aurrean modu jarraian eta gehiegikeriaz  ipintzeak dituen ondorio kaltegarriak ezezagunak dira, oro har, gure gizartean. Zenbait azterlanek  argitzera eman dute gailuak erabiltzeko batez besteko denbora handiagoa dela kalteberatasun handiagoko gizarte-inguruneetan edota guraso-gaitasun gutxi duten familietan. Kontzientzia sozial  ezari gehitu behar zaio, gainera, familien ongizatea, lana eta familia bateragarri izatea eta lehen  haurtzaroan doako hezkuntza bultzatzen duten politikak ez direla denengana heltzen. 

Egun, ez dugu arretaren ekonomiak zuzentzen dituen gailuen ezaugarriak arautzen dituen  politikarik. Arretaren ekonomiarentzat garrantzitsuena erabiltzailearen atentzioa harrapatzea da  eta, hau lortzeko, etengabeko estimuluak abiarazten dituzte. Horretarako, “Ezkutuko patroiak”  izenez ezagutzen diren hainbat diseinu modalitatetako interfazeak erabiltzen dira. Arretaren  ekonomiarentzat garrantzitsuena erabiltzailearen atentzioa harrapatzea da eta, hau lortzeko,  etengabeko estimuluak abiarazten dituzte. Horren guztiaren emaitza da, lehen haurtzaroaren  babesaren gainetik, hardware edo software produktuak merkaturatzen dituzten enpresei argi eta  garbi mesede egiten dien merkatu eta testuinguru ekonomikoa. 

Gailu horiek erabiltzeko erraztasunak haurrek tresna hauek inolako zailtasuni gabe erabiltzea  sustatzen du. Izan ere, teknologia berriak oinarrizko keinu eta keinu unibertsaletan oinarritzen dira  eta erabiltzen ikasteko ez da beharrezkoa irakurtzen edota idazten. “Natibo digitalak” kontzeptuak, modu akritiko eta orokorrean onartu zenak, haurtzaroko lehen etapetatik teknologiekin kontaktuan  egon diren txikiek gailuak modu espontaneoan edo instintiboan erabiltzen dakitela defendatzen du.  Uste hori oso eztabaidatua da ingurune akademiko eta profesionaletan, eta are gehiago kontuan  hartzen badugu laguntza falta benetan “umezurtz digitalen” belaunaldiak sortzen ari dela.  Produktuen kontsumo pasiboa, adin goiztiarretan ez da hezigarria eta ez du gaitasun teknologikoen  garapena bermatzen, guztiz kontrakoa baizik. Gainera, ekonomia digital horren testuinguruan,  haurrek aurrekaririk gabeko ustiapen komertziala jasaten dute, berentzat espresuki diseinatutako  aplikazioen bitartez. Hau da, garuneko heldutasunera egokituta ez dauden app-ak, jolasak eta  gailuak goiz erabiltzen dituzte. Gainera, gailu hauek adingabeen informazio pertsonala biltzen  dute, horiek helburu merkatu teknikoarekin erabiltzeko. 

Teknologiarekin bizi gara eta horrela izatea nahi dugu. Manifestu honen helburua ez da helduen, haurren eta pantailen arteko harremana ezabatzea, pantailak lehen haurtzaroko gitza harremanen  zerbitzura jartzeak duen garrantziaz kontzientziatzea baizik. Gailu digitalak eta pantailak zein  testuingurutan diren erabilgarriak eta beharrezkoak identifikatu behar da: adibidez, senideekin  harremanetan egoteko, kalitatezko ondasun kultural eta artistikoak eskuratzeko eta familian eta  jendartean dibertitzeko espazioak partekatzeko. 

2_ZEIN DIRA AIPATURIKO ERAGINAK: 

Pantailekiko etengabek gain esposizioak 6 urtetik beherako haurrengan dituen ondorio kaltegarriak  deskribatuko ditugu. Ondorio hauek literatura zientifikoak zehaztu eta deskribatzen ditu:

a) Eraginak garunaren garapenean 

Garuna organo oso heldugabea da jaiotzen garen unean, eta haurtzaroan (batez ere bizitzako lehen sei  urteetan) garapenarekin lotutako aldaketa handiak izaten ditu. Garun-garapen egoki eta osasungarrirako  funtsezkoa da lehen urte hauetan haurrek familiarekin edota beste zaintzaileekin duten harremana giro  aberasgarri eta hezigarri batean sendotzea.  

Gailu elektronikoak eta pantailak erabiltzeak murriztu egin dezake esperientzia positibo, estimulazio eta  joko hauen denbora. Gainera, zenbait ikerketa zientifikok ondorioztatu dutenez, pantailekiko esposizio jarraiak2lotura du ikaskuntza-maila txikiagoarekin, hizkuntzaren eskurapenean eta adierazpenean eragin  negatiboekin eta 6-7 urteko haurren irakurmen gaitasun txikiagoarekin.  

Horrez gain, irudi-aldaketa azkarrak dituzten programak ikustea eta haurrak jolasten duen bitartean,  atzetik telebista piztuta izatea, funtzio exekutiboaren murrizketarekin erlazionatu da. Funtzio  exekutiboak arretari eusteko, sariak atzeratzeko, bulkadak kontrolatzeko, planifikatzeko eta beste  zenbait gaitasun barneratzen ditu. Hori dela eta, bizitzan arrakasta lortzeko funtsezko elementutzat  hartzen da.  

b) Eraginak osasunean eta garapen fisikoan 

Haurrek giro segurua behar dute esperimentatzeko, manipulatzeko, ikertzeko eta, jolasaren bidez  mundua ezagutzeko. Etapa honetan, mugimenduak eta ingurumenarekiko ekintzek eta interakzioek aukera ematen diete haien gorputza, aukerak eta ingurunea ezagutzeko. 

Haurtzaro goiztiarrean pantailak eskuetan edukitzeak bizimodu sedentarioa eta elikadura ez hain  osasungarria errazten ditu. Pantailen erabilerak lotura du haurren gehiegizko pisuarekin eta  obesitatearekin, arrisku kardiobaskular handiagoarekin eta arazo muskulu eskeletikoekin.

Pantailak gehiegi erabiltzea zefalea eta loaren nahasmenduekin ere lotzen da (oheratzerakoan  erresistentzia izatea, lo hartzeko zailtasuna, loarekiko antsietatea eta atseden-orduak murriztea).  Kontuan hartu behar da kalitate txarreko loak, arazo emozional, kognitibo eta jokabidezkoak  areagotu ditzakeela eta errendimendu akademikoa txikitu dezakeela, besteak beste. 6. 

Gainera, pantailekiko esposizioa ikusmen-nahasmenduak garatzeko arrisku-faktorea da7. 

c) Eraginak osasun emozionalean 

Garapen emozional osasungarria izateko, ezinbestekoa da lehen haurtzaroan harreman positiboa  ezartzea haurraren eta zaintzaile nagusien artean. Harreman horren oinarri izan behar dira elkarren  arteko lotura afektiboa, sentsitiboa eta beharrei erantzuteko gaitasuna. Lotura horrek, jakin-mina,  esplorazioa eta esperimentazioa sustatuko dituen ingurune segurua ahalbidetu behar du. Lotura hori  eratzeko, besteak beste, kontaktu fisikoa eta aurrez aurreko interakzio zuzena behar dira. Elkarreragin  hori funtsezkoa da haurrak berak eta besteek sentitzen dituzten emozioak identifikatu eta ulertu ahal  izateko, eta emozioak erregulatzeko lehen tresnak aurkitzeko. 

Helduek pantailak erabiltzeak eragotzi egiten du lotura hori eraikitzea, eta haurraren heldutasun prozesuan eragiten du. Pertsonekiko elkarreragin zuzena ordezkaezina da. Pantailen bidezko interakzioa  inpertsonala da, eta askotan ez du komunikazio trukerik ahalbidetzen. Haurrak, gailu digital bat tartean  dagoenean ez ditu behar dituen hitzak, begirada, ahotsa eta keinuak jasotzen.

Haurtzaroan pantailekiko esposizioak harremana du emozioak erregulatzeko zailtasunarekin, estresaren  erantzuna handitzearekin, jokabide-arazo gehiagorekin, AGHN (Arretaren gabezia eta  hiperaktibitatearen nahastea) izateko arriskua areagotzearekin eta gizarte-isolamendua areagotzearekin.  Era berean, harremana du jokabide antisozialekin eta sintomatologia depresiboarekin ere, adin  aurreratuagoko haurrekin batez ere9. Gainera, garrantzitsua da eduki bortitza edo ziberjazarpena  ikustearekin lotutako osasun mentaleko arazoak kontuan hartzea. 

Lehen haurtzaroan, ingurunea eta pertsonak esploratzeko, aurkitzeko eta haiekin elkar eragiteko  aukera bakoitza haurren osasunean eta gizartearen etorkizunean inbertitzeko aukera paregabea da.  

3_GURE PROPOSAMENA: 

Puntu hauek lortzeko, modu egituratuan eta prebentiboan, eta zenbait eragileren inplikazio  zuzenarekin jardutea proposatzen dugu:  

1. Gure herrialdean eta hurbileko testuinguruan ikerketa sustatzea, pantailen gehiegizko  esposizioaren eragin kaltegarriei eta pantailen erabileraren epe luzeko inpaktuei  buruzko ebidentzia handiagoa sortzeko. 

Haurren ongizatean izan ditzakeen ondorioak eta haurrak pantailen aurrean gainjartzeak  dakartzan arrisku gehigarriak identifikatzea. Baita ere, bitarteko digitalek haurren garapen  egokia zein irizpideren arabera bultza dezaketen identifikatzea (hala nola, erabilera  arduratsua eta ohitura osasungarriak sustatzea).  

NORK: HAURREN GARAPENAREKIN ZERIKUSIA DUTEN UNIBERTSITATEEK, IKERKETA-ZENTROEK,  IKERKETA FINANTZATZEN DUTEN ERAKUNDEEK. 

Ebidentzia zientifiko horiek zabaltzea eta emaitzak jendarteratzea, sentsibilizazio eta  prebentzio kanpainak diseinatuz, herritar gehienengana irits daitezen. 

NORK: OSASUN SAILAK ETA GENERALITATEKO BESTE BATZUK. UDALEN ETA KOMUNIKABIDEEN  BITARTEKO DIBULGAZIOAK. 

2. Gizateria gehiago kontzientziatzea, 3 urte baino lehen pantailen erabilera  normalizatzeari uzteko 

Komunikabideek arreta berezia ipini behar dute pantaila bat erabiliz agertzen diren 6  urtetik beherako haurren irudiak ez erabiltzeko.  

Komunikabideen komunikazio sozialaren funtzioa indartzea, haurren eta pantailen arteko  mendekotasunaren prebentzioaren inguruan sentsibilizatzeko, Komunikabideek arreta  berezia ipini behar dute pantaila bat erabiliz agertzen diren 6 urtetik beherako haurren  irudiak ez erabiltzeko.  

NORK: HAURREN INTERESAK ETA ESKUBIDEAK KONTROLATU ETA BABESTEKO ARDURA DUTEN  ADMINISTRAZIOEK ETA ERAKUNDEEK. MASA-KOMUNIKABIDE TRADIZIONALETAKO (PRENTSA,  IRRATIA ETA TELEBISTA) PUBLIZITATE-ENPRESEK, SARE SOZIALEK, PUBLIZITATE ESTATIKOAK ETA  PUBLIZITATE DIGITALAK. PUBLIZITATEA ARAUTZEKO ETA IKUS-ENTZUNEZKO KONTROLERAKO  ELKARTEEK.

3. Ikus-entzunezko edukien sailkapenaren erregulazioa hobetzea, haurren lehen garapen faseetara egokitzeko. 

Babes eta segurtasun neurriak arautzea, ikus-entzunezko edukiak 0 eta 3 urte bitarteko haurren  behar eta eskubide indibidualetara egokitzeko. Erreferente ona izango litzateke PEGI kodea  (Pan European Game Information edo Bideo-jokoei buruzko Informazio Paneuroparra): adin 

tarte horretarako sailkapen-sistema berri bat bultzatzea izango litzateke ideia. NORK: AUTORITATE ARAUTZAILEEK ETA ENTRETENIMENDUKO EDUKI DIGITALEN EKOIZLE ETA  BANATZAILE GUZTIEK ETA HAURREI ZUZENDUTAKO IKUS-ENTZUNEZKO SEKTORE OSOAK. 

Hiru urte bete baino lehen, gailu digital baten bidez kontsumitzeko pentsatutako  entretenimendu produktuak ez erabiltzea gomendatzen duten. deskribatzaile espezifikoak  bultzatzea, modu ikusgarri eta nabarmenean ohartaraziz. 

NORK: EDUKIAK EKOIZTEAZ ETA ERAKUSTEAZ ARDURATZEN DIREN KOMUNIKAZIO-ENPRESEK ETA  IKUS-ENTZUNEZKO EKOIZLEEK. PRODUKZIO-ETXEEN, TELEBISTA-KATEEN ETA BANATZAILEEN  ARDURADUNEK. HAURREN ETAPETARA ZUZENDUTAKO ENTRETENIMENDU ETA/EDO HEZKUNTZA SOFTWAREAREN SORTZAILEEK. GAILU DIGITALEN ETA HARDWARE ERLAZIONATUAREN  SORTZAILEEK. 

4. Gizartea sentsibilizatzea bizitzako lehen urteetako premiei buruz eta premia horiek  asetzeko moduari buruz, haurrak osasuntsu, orekatuta eta beren ahalmenak ahalik eta gehien  garatuta haz daitezen. 

Sentsibilizazio kanpainak bultzatzea pantailetan garatzen diren joko eta mugimenduen  aukera analogikoa sustatzeko. 

NORK: ERAKUNDEEK (OSASUNA, HEZKUNTZA, ONGIZATEA ETA FAMILIA…), AISIALDIKO ZERBITZU  ETA PRODUKTUEN HORNITZAILE PUBLIKO ETA PRIBATUEK, HEZKUNTZA FORMALEKO ETA EZ FORMALEKO ERAKUNDEEK. 

5. Familiei orientazioa eta laguntza ematea, haurren osasuna, beharrak eta erritmoa  errespetatuko dituen bizikidetza digitala izan dezaten. 

Haurtzaroko profesionalak arlo guztietan prestatzea, familiei oinarrizko mezuak  transmititzeko aukera izan dezaten, arrisku-faktoreak murrizteko eta haurren babesa  areagotzeko haien bizitzako lehen urteetan. 

NORK: ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK ETA PROFESIONALAK PRESTATZEN DITUZTEN  ERAKUNDEEK, BAI HASIERAKO PRESTAKUNTZAN, BAI ETENGABEKO PRESTAKUNTZAN. 

3 urte arteko haurren gurasoentzako ikastaroak eta tailerrak prestatzea. Horien helburua  izango da adin txikikoek gailuak erabiltzeak dituen arriskuez ohartaraztea NORK: LEHEN HAURTZAROAREKIN EDO GURASOEKIN ZUZENEAN LAN EGITEN DUTEN  PROFESIONALEK: EMAGINEK, HAUR-HEZKUNTZAKO HEZITZAILEEK, PEDIATREK, GIZARTE-LANGILEEK,  GIZARTE-HEZITZAILEEK, ETAB. 

6. Familia-kontziliazioa eta zaintza nahiz hezkuntza baliabideak lortzeko politikak  sustatzea, haurrak modu arduratsuan hezi ahal izateko.  

Gobernatzeko eta legeak egiteko gaitasuna eta erantzukizuna duten pertsonek gero eta  konpromiso handiagoa hartzea haurrak dituzten familiekin, gurasoek hezteko denbora izan  dezaten (laneko bajekin eta eszedentziekin).

NORK: GOBERNANTZA-MAILA DESBERDINETAN (TOKIKOA, ESKUALDEKOA, NAZIONALA), BALIABIDEEN  GASTUA ARAUTZEKO ETA PLANIFIKATZEKO ETA ERABAKIAK HARTZEKO BOTERE POLITIKO  HANDIAGOA DUTENEK. 

Lehen haurtzarorako eta familientzat baliabideak doan eskuratzeko aukera erraztea,  batez ere zaurgarritasun egoeran daudenei zuzendutako baliabideekin. 

NORK: FORU-ALDUNDIEN ETA TOKIKO ADMINISTRAZIOEN ZERBITZUEK, HALA NOLA LIBURUTEGIEK,  LUDOTEKEK ETA GIZARTE-ETXEEK, ETAB. 

Haurtzaroko balizko arrisku-egoeren balorazioak egiterakoan, pantailak gehiegi erabiltzea  arrisku-adierazle gisa sartzea, familiekiko lan-planetan barne hartzeko helburuarekin. NORK: UDALEKO GIZARTE-ZERBITZUAK. 

7. Teknologia digitalen enpresen erregulazioa bultzatzea, helburu komertziala duen haurren  informazio pertsonal sentikorra biltzeko aukerak mugatzeko. 

Legegintza-eskumenak dituen estatuko gobernura legegintza-ekimenak irits daitezen  sustatzea.