Roald Dahl idazleak eskaini zion aukera Dorleta Kortazarri aspaldian bueltaka zebilkion ezinegon bati lekua egiteko. Bazterrak nahastu ditu idazlearen lanak aldatu eta egokitu egingo direla  iragarri izanak, ustez  iraingarriak izan daitezkeen hainbat hitz aldatuta. Zentsuraz ere hitz egin da. Dorletarekin hitz egin genuen gai honetaz eta bere azken kolaborazio artikuluan idatzitakoaz.

Ez nuke kasu konkretu honetan sakondu nahi, egin nahi dituzten aldaketak egokiak iruditzen ote zaizkidan azaltzen. Dena den, euskaraz eta gaztelaniaz idazlearen obrak argitaratzen dituzten argitaletxeek jada esan dute ez dutela aldaketarik egingo.

Zalaparta guztiaren erdian, ideia bera pizten zait barruan behin eta berriro: haurrak erdigunean jartzearen beharra, eta beraien fantasiarekiko eskubidea aldarrikatzea. Eta hau, besteak beste, kalitatezko eta merezi duten lanak beraien eskura jarriz egiten da. Edukiz hutsak eta lauak diren istorioak besterik ez badizkiegu eskaintzen, literaturatik urrunduko dira. Gure haurrek lan  irreberenteak behar dituzte, ausartak, egoera bidegabeak iraultzeko gai direnak, moralari ximiko egingo diotenak, protagonista indartsuak, gaizto oso gaiztoak, … istorioen bitartez beraien beldurrei, ezinegonei, zalantzei eta pozei leku egin diezaieten.

Ustezko zuzentasun politikoak kalte besterik ez dio egiten literaturari, sorkuntza pobretzen duelako, sortzailea barneko etorriari ateak itxi eta arriskuak ez hartzera daramalako, esperimentatzeko beldurra izatera iritsi daitekeelako, … eta guztia sorkuntzaren eta gozamenaren kalterako. Penaz entzuten ditut hainbat idazle, esaten dutenean: “gustura idatziko nuke hau, baina ez didate onartuko, ez didate argitaratuko”. Orain baino lehen hainbat adituri entzun izan diot, gaur egun Roald Dahl-ek ezingo lituzkeela bere lanak argitaratu. Ustez atzerakoiagoak ziren garaietan argitaratu ziren, zorionez, eta guk gozatzeko aukera daukagu… oraingoz.

Haur eta Gazte Literaturari beti eskatu zaio beste batzuena den ardura bat, alegia, baloreetan heztea, zuzenak izatea, ongia eta gaizkiaren artean bereizten irakastea… Ez, hori ez da HGLren funtzioa, hori gure ardura da: gurasoena, hezitzaileena, jendartearena. Eta gu gaizki egiten ari bagara, liburuek ez dute hori konponduko.

Haur eta Gazte Literatura artea da, eta helburua ondo pasatzea da, gozatzea. HGL liburu on bat da jakinmiña pizteko gai dena, beste mundu batzuk posible direla sinestarazten duena, gure barneko zoroari* leku egiten diona … Kontua da, lan hori ona denean, haurrengan pentsatua eta bere unibertsoarekin bat egiten duena, hezigarria eta hezitzailea ERE badela.

Bakoitzak daukagu irizpidea, erabakitzeko gure haurrentzat egokiak diren edo ez, eroso gauden horiek irakurtzen, gai garen kudeatzeko gaien trataerak, azaltzen diren rolak edo ilustrazioek pizten dizkiguten zalantzak. Aukeratu dezakegu hori ez irakurtzea. Eta agian, egin beharko genuke bereizketa, eta haurrei azaldu obra batzuk klasikoak direla eta kontextu konkretu baten idatzi zirela.

Baina sakoneko hausnarketarik gabe azken aldian egile eta obra klasikoak ezbaian jartzearen joera honek kezkatu egiten nau, pobretu egiten duelako gure haurren literatur eskaintza, zalantzarik gabe.

Irakurri, aztertu eta gozatu ditzagun, sutan kixkali baino lehen.

PD:

hasieran esan dizuet ez nuela kasu konkretu hau aztertu nahi, baina ezin izan diot eutsi. Aldaketa hauek ba omen dituzte bestelako interes ekonomikoak atzean, izan ere, ikus-entzunezko plataforma digital superfamatu batek erosi ditu, antza, idazlearen egile eskubide guztiak, eta etekina atera nahi badu, derrigorrezkoa du aldaketak egitea. Hau da hain zuzen, berrargitalpenen arriskua: argitaletxe berri batek obra baten eskubideak erosten badizkio beste bati, derrigortuta dago jatorrizkoan aldaketak egitera. Eta askotan, zoritxarrerako, aldaketa horiek ez zira onerako izaten.

PPD: Galtzagorri Elkarteak, Haur eta Gazte Literatura libre baten aldeko manifestua argitaratu du, atxikimendua adieraz diezaiokezu nahi baduzu.

“Gauza barregarri bat gertatzen zaie gurasoei. Munduko semerik edo alabarik nazkagarriena badute ere, zoragarria dela esaten dute.

Okerragorik ere bai zenbait gurasori. Seme-alabei dieten mirespenak itsutu egiten ditu eta beren umetxoa jeniotzat hartzen dute.

Tira, ez dago ezer txarrik horretan. Horrelakoa da jendea. Gurasoak seme-alaben ekintza miresgarriez hitz egiten hasten zaizkigunean, ordea, honakoa oihuka hasten gara: “Ekardazue ontzi bat! Botaka egingo dut eta!”

Maisu-maistrek txarto pasatu ohi dute guraso harro horien lelokeriak entzun beharra dutenean.”

Horrela hasten da Matilda. Ze uste duzue, gaur egun norbait ausartuko litzateke horrelako zerbait argitaratzera? Idaztera?

* zoro/ero: oker ez banabil, hau da aldatu nahi duten hitzetako bat.

Elkarrizketan Dorletak aipatzen duen bideoa ere ekarri nahi izan dugu sarrera honetara. Betiko istorioen inguruan gogoeta egitera gonbidatu nahi izan du parean berdintasun taldeak, ipuin hauek haur eta nerabeengan duten eragina ikusaraziz.

Estereotipoetatik aske hazteko eskubidea aldarrikatzen dute! Haurren ipuinetan matxismoaren normalizazioaren aurka borrokatzeko tresna izan nahi du; askotan oharkabean igarotzen diren egoerak birpentsatzeko aukera eskainiz.