Pizten ari da sua…

Bulegoren abestiak dioen bezala, “pizten ari da sua…”: digitalizazioa eta hezkuntzaren arteko harremanari buruzko eztabaida bor-bor dago leku guztietan. Egoera korapilatsua eta zaila  dela  diote  askok;  nik  neuk,  egoera  konplexua  dela deritzot. Jarrera polarizatuak gailentzen ari dira azkenaldian, pantailak, mugikorrak eta oro har teknologia digital guztia haur eta gazteentzat “debekatzearen” eta “besarkatzearen” artean. Baina, ondo dakigun bezala, jarrera txuri-beltz horiek ez gaituzte eztabaida eraikitzaile baterantz eramango eta batean edo bestean kokatuta soilik hartzen diren erabakiek nekez erantzungo diote egoeraren konplexutasunaren eskakizunei.

Horregatik, elkarrizketa eta dialogoaren aldeko aldarria egin nahi dut, batez ere, titular mainstreamen eraginetik aldenduko den mugimendu kolektibo eraikitzailearen alde egiteko. Horretarako,  argi  izan  beharko  genukeen  lehenengo  gauza  erdigunean  gure  haur  eta gazteen heziketa jarri behar dugula. Heziketa horrek, beren komunikatzeko moduak, aisialdia, ikasteko baliabideak… artikulatzeaz gain, etorkizuneko gizartea (digitala) eraldatzeko eta bide horretan ahaldundu eta justizia sozialera bideratutako erabakiak (teknologikoak  ere  bai)  hartzeko  baliabideak  eman  behar  dizkie.  Horregatik,  heziketa horretan (eta curriculumean) konpetentzia digitala funtsezko konpetentzia bat da: ez dugu nahi gure haur eta gazteak (seme-alabak eta ikasleak, eta etorkizuneko herritarrak) teknologiaren erabiltzaile hutsak izatera mugatzea, digitalki konpetenteak diren pertsona kritikoak, etikoak eta ahaldunduak baizik.

Horren aurrean ematen ari garen erantzuna debekura eta teknologitik aldentzera gerturatzen ari da. Guraso elkarteetatik, batez ere, mugikorra 16 urtera arte ez emateko mugimenduak gero eta gehiago dira. Zergatik, ordea? Zer dago horren atzean? Agian, ez dugu pentsatu mugikorra ematea ez dela “mugikorrarekin bakarrik uztea” eta geu (guraso, hezitzaile) egon gaitezkeela beraien ondoan erabilera horretan hezteko. Egin dezagun paralelismo bat labanekin: txiki-txikitatik dituzte eskura; hasieran, ezin dituzte hartu; gero, beraiei egokitutako punta biribildun labanak eskaintzen dizkiegu; ondoren, punta zorrozdunekin mozten dugu beraiekin batera; ostean, beraien aurrean gaude punta zorrozdunarekin ari direnean; eta, poliki-poliki, autonomia eta konpetentzia garatzen doazen heinean, modu autonomoan erabiltzen uzten diegu, ikasi dutelako. Gurekin batera. Eskutik. Zergatik ez gara gai bidelaguntza  horren  beharra  ikusteko  teknologiarekin? Heroinarekin konparatzen dutela irakurri izan dut eta uste dut gehiegikerietan erortzen garela. Ez dugu irudikatzen heroina lanbide  bezala  edo  heroina  beste  lanbide  batzuk  aurrera  eramateko  oinarrizko  tresna bezala.

Nire ustez, hezkuntza-komunitatera bueltatuta, hiru izan daitezke gaiari heltzeko gakoak:

informazioa izatea, eztabaida eraikitzailea sustatzea eta erabaki fundamentatuak hartzea.

●    Informazioa izatea: teknologiaren bilakaera, teknologiaren atzean dauden logikak eta horrek guztiak dituen inplikazio pertsonalak, sozialak, kulturalak, ekonomikoak, etikoak…  ulertzeko  datuak  behar ditugu. Horrekin batera, komenigarria litzateke ulertzea zer den konpetentzia digitala eta zergatik den hezkuntza curriculumaren funtsezko konpetentzia.

●    Eztabaida  eraikitzailea  sustatzea:  hezkuntza-komunitateari  zuzenean  eragiten digun gaia da digitalizazioarena. Horregatik, bertako kide guztion ahotsak jasotzen dituen foroa(k) artikulatu beharko genituzke: gurasoak, ikastetxeak, udalak, aisialdiko eragileak… eta haur eta gazteak. Beraiek asko dute gai honen bueltan esateko eta gehienetan  ez  diegu  galdetzen.  Beraiek  erdigunean  jarriko  dituen  estrategia bateratua eraikitzeko, elkarrekin hitz egin behar dugu, errespetuz eta modu eraikitzaile batean.

●    Erabaki  fundamentatuak  hartzea:  informazioa  eta  eztabaida  oinarri  hartuta, hezkuntza-proiektu kolektibo baten oinarriak jarriko dituzten erabaki fundamentatuak hartu beharko lirateke. Erabaki horiek lagunduko lukete sintonia eta koherentzia bermatzen, eta hori guztia kontsentsuan oinarritutako bidelaguntza izango luke emaitza gisa, haur eta gazteen ongizaterako ekarpena izango litzatekeena.

Erronka handia da, bai horixe; baina ardura ere bai. Ezin ditugu gure haur eta gazteak bulkada eta beldurretan oinarritutako erabakiek gidatuta hezi gizarte digital honetan. Estrategia bateratua sortzea zaila bada ere, etorkizuneko belaunaldiek eta gizarteak eskertuko digute, teknologiaren garapenaren aurrean ahaldunduta, erabaki etikoak eta justizia  sozialera  bideratuak  hartzeko  tresnak  eta  estrategiak  ematen arituko garelako, beraien ongizatea ardatz hartuta. Bulegoren abestira bueltatuta, egoera baliatu eta pentsa dezagun baditugula “hamaika aukera berri gure begien aurrean”.

Gehiago irakurtzeko:

●    Arroyo Sagasta, A. (2023). Teknopedagogia praktikoa. Teknologia digitala hezkuntzan integratzeko ereduak eta diseinu didaktiko digitala. UEU.

●    Gutiérrez de Álamo, P. (2023ko maiatzaren 26a). Suecia rehará su estrategia de digitalización en infantil y primaria para basarla en evidencias científicas. El diario de la Educación.

https://eldiariodelaeducacion.com/2023/05/26/suecia-rehara-su-estrategia-de-digitalizacion-en-infantil-y-primaria-para-basarla-en-evidencias-cientificas/

●    Sánchez Vera, M. M. & Adell, J. (2023ko uztailaren 24a). El negacionismo digital. El diario de la Educación.

●    Teyseyre Koskarat, O., Orzaiz, I. & Urdalleta Lete, I. (2023ko urriak 1). Ez etsai, ez panazea. Berria.

https://www.berria.eus/paperekoa/1882/002/001/2023-10-01/ez-etsai-ez-panazea.htm