Pubertaroa
Hik Hasi egitasmotik ekarri dugu pubertaroaren inguruko artikulu interesgarri hau.
8-10 urte bitartean hasten dira neskak aldaketa fisikoak sumatzen eta 9-14 urterekin mutilak, pubertaroa da, nerabezaroaren lehen etapa. Atzetik hain begibistakoak ez diren aldaketak etorriko dira, emozionalak, sexualak, sozialak… Horiei hitza jartzen laguntzea dagokie gurasoei, aldaketak modu positiboan bizitzen ikasteko.
Alaba ispiluaren aurrean aurkitu du, titiak kozkortzen hasi zaizkiola ohartu da. 10 urte ditu. “Ama, ezkerreko titia handiagoa daukat, eskuinekoa baino. Normala al da?”, galdetu dio zuzenean. “Bai, bai normala da, maitea”. “Eta ama, titiak hazi eta segituan etorriko al zait hilekoa?”. Alabak jakin-mina asetzeko bidea irekita aurkitu du… “Segituan ez maitea, hau hainbat urtetako aldaketa izango da, bizpahiru urte pasako dira oraindik”. Ama eroso sentitzen da alabaren galderak erantzunaz, ezaguna zaio prozesua, eta bere burua prestatua dauka alabari gorputzaren aldaketez eta hilekoaren etorreraz natural eta sano erantzuteko. “Niri noiz haziko zaizkit barrabilak eta zakila, ama?”, kuxkuxean dator 6 urteko neba. Hark ere jakin-mina dakar: “Eta mina emango al dit? Eta zer haziko zait gehiago? Eta zer gertatuko zait?”… “Galdetu aitari” erantzuteko gogoa piztu zaio amari bere baitan… “Zuri, beranduxeago, 11-12 urterekin…” ahalegindu da ama, baina ez zaio hilekoaz hitz egitea bezain naturala gertatzen pubertaroak ekarriko dizkion aldaketez eta lehen isurketez hitz egitea.
Ez dago gurasorik ez dakienik bere alabari hilekoa jaitsi zaion ala ez; mutilen kasuan, gurasoek ez dakite semeak semena duen ala ez, edota zein adinetan etorri zaion
Aitziber Estonba, Lilima sexu aholkularitzako sexologoa.
Titiak kozkortzen hastea, barrabilak eta zakila haztea, ileak ateratzea, ahotsa loditzea… pubertaroaren sarrera adierazten duten aldaketa fisiko nabarmenenak dira. Nerabezaroaren lehen etapa da pubertaroa, eta nesketan, 8 eta 10 urteren bueltan hasten da. Mutiletan zertxobait beranduago hasten da pubertaroa, 9-14 urterekin. Prozesuaren buruan ugalketa sexualerako gaitasuna izango dute bai neskek eta bai mutilek. Nerabezaroa 14 eta 17 urteren artean kokatu ohi da, nahiz eta arrazoi sozialengatik aurreratzen ari den garapen etapa hori (DBHra sartzearekin batera orain 12 urterekin etortzen dira lehen 14rekin gertatzen ziren aldaketa asko). Beraz, pubertaroko aldaketa fisikoak hain begibistakoak ez diren aldaketa emozionalen, sexualen, afektiboen eta sozialen aurrekari eta adierazle izango dira. Gure haurra hazi egin da, zentzu guztietan.
Lehen haurtzarotik egin ez bada, pubertaroa gorputzaren aldaketez, emozioez eta sexualitateaz hitz egiteko abagunea da Aitziber Estonba Lilima sexu heziketako eta aholkularitzako sexologoaren arabera. Bai neskekin, baina baita mutilekin ere: “Nesken pubertaroko aldaketez asko hitz egiten dela iruditzen zait, baina mutilenez ez. Ondorioz, irudipena dut mutilei ez zaiela behar bezainbeste laguntzen pubertaroko aldaketekin”. Iritzi berekoa da, Olatz Berastegi Harremanak zentroko psikoterapeuta eta sexologoa ere: “Hilekoa dela eta, emakumezkoekin nolabaiteko hurbilketa bat egiten da sexualitatera, baina gizonezkoekin ez da gaiaz batere hitz egiten: gorputzean zer-nolako aldaketak ari diren bizitzen, isurketa zer den eta nola gertatzen den, zer dakiten, nola ari diren sentitzen… Pentsatzen dugu euren artean hitz egiten dutela eta jakingo dutela jakin beharrekoa. Baina mutilek ere gai horien inguruan sekulako lotsak, beldurrak, tabuak eta ezjakintasunak izaten dituzte. Eta beste ezeren gainetik, izugarrizko jakin-mina izaten dute. Baina ez diegu euren bizipenei, euren sentipenei eta euren emozioei lekurik egiten”. Adibide argigarri bat jarri du Estonbak: “Ez dago gurasorik ez dakienik bere alabari hilekoa jaitsi zaion ala ez; mutilen kasuan, gurasoei galdetzen diedanean, inork ez daki semeak semena duen ala ez, edota zein adinetan etorri zaion. Beraz, uste dut badela garaia tabu horiek gainditzeko eta familietan gai hori mahaigaineratzeko, hilekoa edo beste aldaketak bezala”. Horren atzean egon litekeen arrazoiaz galdetuta, sexualitatean jartzen du arreta Estonbak: “Semen isurketak masturbazioarekin eta orgasmoarekin lotura duenez gero, eta horiek ere tabu direnez eta badirudienez ez direla existitzen, ondorioz mutil gazteek ez dute horretaz inorekin hitz egiten, eta askotan gertatuko ez balitz bezala pasatzen da”.
Nesken pubertaroko aldaketez asko hitz egiten dela iruditzen zait, baina mutilenez ez. Ondorioz, irudipena dut mutilei ez zaiela behar bezainbeste laguntzen pubertaroko aldaketekin
Aitziber Estonba, Lilima sexu aholkularitzako sexologoa.
Eta ispiluaren aurreko eszenako amari instintiboki piztu zaion gogoa, “galdetu aitari”, ez da hain okerra Berastegiren aburuz: “Uste dut gaiaz hitz egiteko aitaren figura garrantzitsua dela. Ezinbestekoa ez, beste edonork ere egin dezakeela iruditzen zait, baina beharbada mutilentzat errazagoa eta erosoagoa izan daiteke hasieran haientzat berriak diren bizipen horiek jada hori bizi izan dutenekin partekatzea”. Sexologoaren aburuz, semearentzat ez ezik, familiako kide guztientzat garrantzitsua da aita gai horietan ere inplikatzen dela ikustea, aita hurbiltzen bada semearengana eta lehen isurketaz berak bizi izandakotik hitz egiten badio ez dio soilik esaten “niri ere antzera gertatu zitzaidan…”, baizik eta adierazten dio gizonak izan arren, sexualitateaz eta emozioez hitz egin dezaketela: “Inportantea da sentitzea guztiok garela gauza gai horiez hitz egiteko; ez direla soilik emakumeen kontuak, baizik eta emozioak guztiok ditugula, izan emakume edo gizon, eta guztion ardura dela horiek kudeatzea”.
Lehen hilekoa
Hilekoaz lehen baino gehiago eta hilekoaz eiakulazioaz baino gehiago hitz egiteak, ez du esan nahi ongi eta nahikoa hitz egiten denik, Eva Rosino sexologo eta gizarte langilearentzat. Rosinoren arabera, jendeak “deus gutxi” daki hilekoari buruz; “jakina da hilabetean bospasei egunez odolusten garela, baina ez dakigu horren atzean zer den”. Hilekoari buruzko tailerrak ematen dizkie gaztetxoei, eta bereziki lehen menstruazioari eskainitako tailer bat prestatu du Lehenengo hilekoetarako kit praktikoa izenekoa. Izan ere, lehenengo menstruazioa oso garrantzitsua da haren iritziz emakumeen biografiatan: “Une horretantxe gaiaren inguruan ditugun sinesmenek eta ideiek zuzen-zuzenean baldintzatuko dutelako gerora menstruazioa bizitzeko manera. Gainera, prozesuan bidelagunak izatea oso garrantzitsua da, are gehiago aurreneko aldietan, eta, askotan, jendeak ez du asmatzen nola lagundu”. Rosinoren aburuz, gazteei beren lehen hilerokoen bueltan esaten zaizkien mezu asko “oso desegokiak” dira: “’Kasu eman, dagoeneko ez zara ume bat, tentuz ibili egiten duzunarekin’, edo ‘hilekoa kaka zaharra da, baina dagoena dago; ohituko zara’. Horrelakoak botatzea oso larria da”. Lehenengo menstruazioa zaindu egin behar da lehen esperientzia txarrak ondorioak ekartzen baititu epe ertain luzerako: “Pertsona askok oso harreman zailak dituzte beren hilerokoen zikloekin; are gehiago. Oro har, ez dugu hilekoa maite”.
Aldaketa emozionalak
Pubertaroak berekin ekarriko ditu, aldaketa fisikoez gain, hain begibistakoak ez diren aldaketa batzuk: aldaketa emozionalak, sexualak, afektiboak, sozialak, kognitiboak… eta nerabezaro osoan garatzen joango dira. Euren gorputzaren aldaketekin nola sentitzen diren galdetuta, “lotsa, beldurra, gogoa…” erantzuten diete sexologoei, eta haietako bakoitzak emozio horiek guztiak senti ditzake egun berean. Aldaketa fisikoei hitza jartzean bai neskekin bai mutilekin argi hitz egin behar den moduan, emozioei izena jartzean ere, neskekin zein mutilekin lanketa egin behar dela nabarmetzen dute sexologoek. Berastegiren ustez, alor horretan ere mutilekin ez da aski hitz egiten etxeetan: “Mutilek ere lotsa, beldurra, ezjakintasuna… izaten dute; euren bizipenei zein emozioei lekua egin eta sexualitateaz lasai hitz egin behar genuke. Gero kexatu egiten gara bikote-harremanak etortzen direnean mutilak ez direlako gai emozioez hitz egiteko. Nola hitz egingo dute ba, haien garapenean zehar inoiz ez badiegu halako gaiez hitz egiteko atea zabaldu?”. Harreman osasuntsuak eraikitzeko bidean garrantzitsua da txiki-txikitatik emozioak ezagutzen laguntzea eta haiei hitza jartzea: “Gero nekez eska diezaiekegu arduratsuak, irekiak izateko, berdintasun gaietan tratu onak izateko… ez badugu haiekin lanketarik egiten haiekin”.
Mutilek ere lotsa, beldurra, ezjakintasuna… izaten dute; euren bizipenei zein emozioei lekua egin eta sexualitateaz lasai hitz egin behar genuke. Gero kexatu egiten gara bikote-harremanak etortzen direnean mutilak ez direlako gai emozioez hitz egiteko. Nola hitz egingo dute ba, haien garapenean zehar inoiz ez badiegu halako gaiez hitz egiteko atea zabaldu?
Olatz Berastegi, Harremanak zentroko psikoterapeuta eta sexologoa.
Puberren gorputzak bizitzen ari diren aldaketek eragiten dituzten emozioen gora-beherak ulertzeko, Juan Carlos Alonso psikologoaren ustez, garrantzitsua da gurasoak ohartzea gaur egungo gizarteak zer-nolako garrantzia ematen dion itxura fisikoari eta horrek nola zailtzen duen puberren gorputzak bizitzen ari diren aldaketak onartzea: “Bizi diren gizartean asko baloratzen da itxura, eta ez daukate erraza haien buruak diren bezala onartzeko”. Horrekin lotuta, nerabeek agertzen dituzten kezka edo konplexuen aurrean, gurasoei zintzo jokatzeko aholkatzen die Alonsok, eta egia esateko: “Hau da, txikiak badira edo sudur handia badute, ez ezkutatu hori, onartu errealitatea. Baina, ere berean, azaldu behar zaie haien nortasuna ez duela ezaugarri zehatz horrek determinatzen. Beraz, hori onartzearekin batera, goraipatu bere beste ezaugarri batzuk, edo bere gaitasunak eta dohainak, autoestimua horin gainean eraiki dezan. ‘Beste batzuk baino txikiagoa zara, bai, baina begi bereziki ederrak dituzu’, edo ‘oso ona zara igeriketan, eta berehala egiten dituzu lagunak’, esan diezaiekegu”. Gurasoak horri guztiari hitza jartzeak, seme-alabekin natural eta sano hitz egiteak, bizipenak sanoagoak egingo ditu.
Gorputzaren aldaketez eta emozioez hitz egiteak sexualitateaz hitz egitea esan nahi du, eta pubertaroa izango da, lehenago egin ez bada, sexualitatez hitz egiteko garaia, Berastegiren hitzetan: “Une horretan garrantzitsua da seme-alabengana gerturatzea, prozesua nola bizitzen ari diren jakitea eta sexualitateaz lasaitasunez hitz egitea”, bai alabekin baina baita semeekin ere, edota bitartasunean kabitzen ez den gure puberrarekin. Gorputza hitz egiten ari zaie eta gorputzak esaten dienari arreta jartzen ikasi behar dute. “Espermatozoideak sortzeak esan nahi du —baldin eta ez badira lehenagotik masturbatzen—, uneren batean barrabilak bete egingo direla eta nahi gabeko isurketa bat edo gaueko isurketa bat izango dutela”. Puber batzuek aurrez gorputzarekin kontaktu gutxi izan dutenez, eta inork horri buruz hitz egin ez dienez, sekulako ezustea hartzen dutela dio Berastegik: “‘Hara, eta zer da hau? Hemen zerbait ari da gertatzen!’. Izan liteke batzuek txikitatik harremana izatea gorputzarekin eta umetatik jolastea genitalekin. Horiek euren kasa joan daitezke aurkikuntzak egiten eta ondorioak ateratzen, baina beste batzuk erabateko ezjakintasunean harrapatzen ditu”. Puber guztiekin hitz egin behar da masturbazioaz, nesketan tabua izan da masturbatzen direla esatea, eta mutiletan kontrakoa. “Mutiletan tabua da ez zarela masturbatzen esatea, baina errealitatea beste era batekoa da, eta guk guraso moduan errealitate guztiak izan behar ditugu kontuan”.
Berez, sexualitatea jaiotzetik bizi du haurrak, jaiotzen den unetik sentitu baititzake kitzikadurak eta eszitazioa eta lehen urteetan sentsazio horiek hor darraite: kilimak aluan, zakila tentetu eta abar. Pubertaroarekin, ordea, aldaketa bat gertatzen dela dio Estonbak: “Erantzun sexuala esnatzen hasten da, eta nerabezaroan kontzienteki bizitzen hasten dira, eta eszitazioarekin batera desio erotikoa sentitzen hasiko dira, esnatze erotiko horrek dakarren guztiarekin”. Ilusioarekin, aurkikuntzarekin eta plazerarekin lotzen du eszitazioa Estonbak. Kontua da lotsarik eta kulparik gabe egin beharko liratekeela sentimendu horren jabe, “plazerarekin lotuz”. Eta hor dago erronka. “Naturak eman digun tresna horrek zerbait polita baldin badu, hori plazera da. Plazer hori norberak bere gorputzarekin sentitzea oso bizipen positiboa da; norberak bere gorputzarekiko lotura lortzen du eta norberak bere gorputzarekin plazera sentitzea ere bai. Horrek autoestimua igotzea dakar eta gorputzari halako bultzada bat, feedback bat ematen dio: ‘zein ondo nagoen plazera ematen didan gorputz honetan’ esatea”.
Ilusioa eta deskubrimendua izan beharko lirateke nerabeek eszitazioarekin sentitu beharko lituzketenak sexualitatea modu osasuntsuan biziko badute, baina sarritan kulpa eta bakardadea ere agertzen dira, Estonbaren arabera:“Normalean ez da eszitazioaz hitz egiten ez etxean, ez lagunartean, ez gizartean, oro har. Ondorioz, oso bakarrik eta isolatuta bizi dute esperientzia berri hori, kosta egiten zaie haien artean ere partekatzea”. Bibotea atera zaiela, ahotsa loditu zaiela, bularrak kozkortu zaizkiela, genitaletan ileak atera zaizkiela… hori partekatzen dute, baina erotikarekin lotura duten gaiei buruz ez dute hain erraz hitz egiten. Isiltasunak tabuak dakartza, eta baita mitoak ere, komunikabideetako estereotipoen eraginez, neurri handi batean. “Norbaitek beranduago sentitzen badu esnatze erotikoa gaizki sentitzen da, eta goizegi duena ere bai”, dio Estonbak. Isiltasuna hausteko, ohiko eszenak baliatzea gomendatzen du sexologoak: “Ez da seme-alabekin eseri eta eszitazioari buruz hitz egin behar, besterik gabe. Beste modu batera landu daiteke. Esate baterako, 6-9 urterekin etxean daudenean eta gorputzaren erantzunak daudenean izena jartzen joan gaitezke. Orokorrean ez daude nerabezaroan bezain itxiak eta hori guztia barneratzen joaten dira”.
Normalean ez da eszitazioaz hitz egiten ez etxean, ez lagunartean, ez gizartean, oro har. Ondorioz, oso bakarrik eta isolatuta bizi dute esperientzia berri hori, kosta egiten zaie haien artean ere partekatzea
Aitziber Estonba, Lilima sexu aholkularitzako sexologoa.
Familia egokitzen hasteko aroa
Pubertaroan sartzearekin, familiako komunikazioa bereziki zaindu behar dela diote adituek, sexualitateaz eta emozioez hitz egitea intimoa delako batetik, eta aldaketa afektiboak eta sozialak ere etorriko direlako, bestetik. Berastegiren aburuz, gurasoek ulertu behar dute gure haurra nerabezaroan sartzean aldatzen ari dela, eta horrek, familian erlazionatzeko eta etxean antolatzeko modu berri bat eskatuko duela. Nerabeak espazioa beharko du alde batetik bere nortasuna eraikitzeko, baina baita babesa ere. Beraz, gurasoei ere egokituko zaie babesaren eta askatasunaren artean oreka bilatzea eta aldaketara egokitzea. Sexologoentzat garrantzisua da gurasoek kontuan izatea nerabezaroa etapa soziala izango dela, familia ardatz eta epizentro izatetik, bazterrerago mugituko baita aurrerantzean, lagunek hartuko dutelarik erdigunea. Taldeko pertenentzia eta onarpena funtsezkoak izango dira hasi berri duen etapan. “Garai horretan, gainera, taldeak berebiziko garrantzia hartuko du, bere gertukoena den gizarte taldean onartua izateak bere identitatea sendotzen lagunduko dio; horregatik, kideek eta adiskideek aurretik izan ez duten balioa hartuko dute”, Estonbaren hitzetan. Prozesuan aurrera, helduen munduan leku egin beharko du beraz gure seme-alabak, nerabezaroaren ezaugarri nagusia helduen gizartera iristea eta gizarteratzea baita. Psikologiaren ikuspuntutik, hauek dira, Estonbaren hitzetan, aztarna funtsezkoenak: “Haurrak haur izateari uzten dio, hazi egin delako eta helduen ezaugarri fisikoak bereganatu dituelako, eta bere tokia hartu behar du helduen munduan. Hala, helduen antzekoa izan behar du, baina helduei aurre egin beharko die, haien postua hartu ahal izateko”. Nerabeak, gizartean bere tokia aurkitzeko, heldu identitate berria bilatu beharra du heldu izateko bide horretan, gorputz berrira egokitzeaz gain. Estonbaren arabera, identitate hori gurasoengandik edo gertuko ereduetatik desberdina izango da: “Horregatik, nolabait helduaren aurka jarri beharra izaten du; ez pertsonaren aurka, helduak adierazten duenaren aurka baizik”.
Galdetzen duen haurra haurtzaroa apurka- apurka atzean uzten doan puberra bilakatuz doa, eta uste baino lehenago nerabea izango dugu ispiluaren aurrean. Neska-mutilari ez ezik, gurasoari ere badagokio aldaketa berrietara egokitzea, pubertaroan hasten diren aldaketek ere gurasoengan aldaketa emozionalak, afektiboak eta sozialak ekarriko baititu.
Aldaketa fisiko nagusiak
Nesken kasuan 10-11 urterekin nabaritzen dira aldaketa handienak, nahiz eta pubertaroa 8-9 urterekin hastea ere ohikoa den. Luzatzearekin batera, gehienetan titiak izaten dira aldaketaren lehen seinalea: titimuturrak hazten dira, eta titia bera ere tamainaz handitu egiten zaio neskatoari pubertaroarekin. Baginan, umetokian eta obarioetan aldaketak izango dira, barrutik zein kanpotik eta pixkanaka ilea agertuko da bai aluan eta bai besapeetan, eta aldakak ere zabaldu egingo dira. Ordu arte erabat laua izan den gorputza borobiltzen hasiko da.
Mutiletan, aldiz, barrabilak eta zakila handitzea izango da pubertaroaren lehen aztarnetarikoa. Horiei ere barrabiletan eta besapeetan ilea aterako zaie eta baita aurpegian ere, bibotea zein bizarra. Luzatu eta pisua hartuko dute eta mutilen kasuan sorbaldak zabaldu ohi dira, eta gerria, berriz, estutu. Ahotsa ere lodituko zaie aro honetan.
Bai mutiletan bai nesketan, hiruzpalau urte irauten du prozesu horrek, eta, gorputzaren itxura ez ezik, usaina ere aldatuko da eta lehenago ez bezala izerditzen hasiko dira.
Aldaketa horiek 7-8 urte baino lehen agertzen hasten badira, gerta daiteke haurrak nerabezaro goiztiarra izatea. Kasu horietan, pediatrak begiratzea komeni da, besteak beste, eskumuturreko hezurra neurtzeko, adin kronologikoa eta garapenaren adina bat ote datozen ikusteko.
Hainbat ikerketaren arabera, pubertaroa aurreratzen ari da azken urteetan kanpoko faktoreen eraginez. Elhuyar aldizkarian Amaia Vela Gurutzetako Ospitaleko haur-endokrinologoak bi faktore aipatzen ditu joera horren erantzule gisa. Lehenengo arrazoia ingurumeneko poluzio kimikoa izan liteke, hainbat konposatu kimikok organismoen hazkuntzan, portaeran, ugalketan eta immunitate-funtzioan eragiten baitute, sistema endokrinoarekin interferituz. Bigarren faktorea elikadura izan liteke adituaren ustez, eta, zehatzago esanda, gizentasuna. Antza denez, pisua irabazteak erlojua abian jarri eta aldaketa fisikoak eragiten dituen hormona-mekanismoa martxan jartzen du. Arrazoi horregatik, gehiegizko pisuak nesken hilekoa modu nabarmenean aurreratu dezake endokrinoaren arabera.
Aldaketez hitz egiteko gakoak
– Naturaltasuna: askotan badirudi seme-alabekin gorputzaren aldaketez eta oro har, sexualitateaz hitz egiterakoan, mahaiaren bueltan solemnitatez eseri beharra dagoela. Adituen esanetan, ordea, gauza bati horrenbesterainoko garrantzia ematen zaionean, beldurrak azaldu daitezke, eta horren ordez, modu naturalean, mendi-buelta egiteko unea, bazkalordua, pelikula bat… balia daitezke gaia ateratzeko. Berastegiren arabera, baliagarria izan liteke gurasoak nerabe zeneko oroitzapenez hitz egitea, lehen pertsonan eta bere bizipenetatik. Sexualitatearen gaia ez da behin hitz egin eta albo batera uzteko kontua, baizik, behin eta berriz mintzatuz ezagutzak, jakin-minak, nahiak, informazioa… partekatzekoa.
– Izena jarri: haurraren garapen osoari begira, garrantzitsua da txikitatik haurrek euren genitalen izenak ikastea, atal desberdinak ezagutzea eta nola dauden osatuta jakitea: pitilina, barrabilak, klitoria, barruko nahiz kanpoko ezpainak, bagina, perineoa, uzkia… Hala euren gorputza hobeto ezagutuko eta ulertuko dute.
– Galderak egin: gerta liteke sexualitateaz seme-alabekin hizketan hastean heldua blokeatuta gelditzea eta gauzak nola azaldu ez jakitea. Gomendagarria da elkarrizketa haurrak zer dakien galdetuz hastea, hala solasaldia haren ezagutzara eta beharretara egokitzeko, eta komunikazioa bakarrizketa beharrean elkarrizketa bilakatzeko.
– Lotsa eta beldurra onartu: guraso batzuei erreparoa ematen die haurrekin sexualitateaz hitz egiteak. Kasu horietan, komenigarria izan liteke lotsa edo beldur hori azaleratzea eta umeari garbi esatea.
– Plazera: harreman osasuntsuak eraikitzeko, hobe da, sexologoen aburuz, sexualitatearekin zerikusia duen guztia plazerarekin lotzea, arriskuekin erlazionatzea baino, hala errazagoa izango baita sexualitatea modu zabalean ulertzea: afektua adierazteko dugun modutik hasi eta norbere buruaren zaintzara arte. Norbere burua errekonozitzeari eta baloratzeari garrantzia ematen diote, bakoitzak bere gorputzarekin ondo sentitzen eta disfrutatzen ikasteko bidea delako.
– Ardura hartzea: sexualitate kontuetan bakoitzak bere buruaren eta jardunaren gaineko ardura hartzeari ere garrantzitsu irizten diote adituek, bulkadak edonork izan ditzakeelako, baina horien aurrean zer egin erabakitzea eta erantzukizunez jokatzea bakoitzaren egitekoa delako.
Garai kritikoa arautik ateratzen direnentzat
Bularrak kozkortu, genitalak handitu eta zabaldu, bizarra atera…nesken eta mutilen gorputzek bizi dituzten aldaketak aipatu ditugu pubertaroaren ezaugarri moduan, baina guraso moduan oso kontuan izateko gaia da, era berean, hainbat puberri neska eta mutil kaxoi horiek hertsi eta deseroso bilakatzen zaizkiela. Gorputza hizketan hasten da, eta batzuen kasuan, titiak kozkortze hori, bizarra ateratze hori… ez da euren genero identitatearekin batera etortzen, eta haurtzaroan modu sutilagoan eraman dezaketen kontraesana ezkutaezina egiten da pubertaroko aldaketa fisikoekin. Trans pertsonek edo ez-bitarrek pubertaroa mugarri moduan deskribatzen dute horrexegatik. Izaskun Guarrotxena hezitzailearen arabera, kontuan izan behar da generoa eraikuntza bat dela, eta aldaketa sexualak eta hormonalak ez datozela beti bat genaroarekin, banaketa hori kulturala baita: “Generoa eraiki egiten da”, dio, eta pubertaroa eta gorputzaren aldaketak garai kritikoa izaten dira genero disidentzia bizi duten haur zenbaitentzat. Halako egoeretan, Aitziber Estonbak gurasoei “atzetik joateko” gomendatzen die: “Ez joan aurretik. Gurasook normalki oso normatiboak gara, geure beldurretatik funtzionatzen baitugu, utzi lasai, eta ez saiatu gure arauan sartzen. Iseka egingo diotela? Eman tresnak aurrera egin dezan, ez saiatu bere erabakia aldatzen”.
Iruzkinik ez "Pubertaroa"