Mihiluze saioa aurkezten nuenean, urtean bizpahirutan, haurrekin grabatutako saio bereziak izaten genituen, normalean, Gabonetan eta Aste santuan. Saio haietan, parte hartu nahi zuten Hegoaldeko haurren zerrenda luzeak izaten genituen, baina oso eskaera gutxi Iparraldetik, gure nazioa zatikatzen duen mugaren eraginkortasunaren eta askotariko eraginen erakusgarri. Baina, era batera edo bestera, beti lortzen genuen Iparraldeko haur bikoteren batek parte hartzea. Saioan ohikoa zenez, lehiaketari ekin baino lehen bikote parte-hartzaileak aurkezten genituen eta ohiko diosala egiten genien: Zer moduz? Eta mugaz bestaldeko haurrek Untsa! erantzuten zuten aldiro, hegoaldeko haurrez osaturiko publikoan murmurio moduko bat entzuten zen: Zer esan dute? Zer esan dute?

Anekdota honek agerian uzten du euskaraz ikasten duten Hegoaldeko haur gehienentzat guztiz ezezagunak direla Iparraldeko hizkerak eta euskaldunak. Eta beldur naiz, arrotzak zaizkiela ere, haien jaiolekuetatik urrun xamar dauden Euskal Herriko beste hizkera gehienak.

Zer egin genezake gurasook – edo, nagoen posiziotik hitz eginda, aitona-amonok- muga horiek gainditzeko? Bada, uste dut, oso gauza sinple, baina garrantzitsua: haurrekin Euskal Herrian barrena mugitu, eta batez ere, muga zeharkatu, beste hizkera batzuk badirela jakin dezaten, hizkera horiek entzun ditzaten, eta horrela mintzatzen diren haurrak eta pertsonak ezagut ditzaten. Ez dut uste gure herria zatikatzen duen muga gainditzeko, eta beste hizkerekiko errespetua eta oinarrizko ezagutza sustatzeko bide hoberik dagoenik.

Haurrentzat oso egokiak diren proposamen ugari dugu horretarako. Konparazio batera, uda parteko eta ondorengo hilabete hauetan ekimen hauek izan ditugu: Ziburun ekainean antolatu ohi duten Euskal liburu eta disko azoka, Biarritzen eta Baionan irailean antolatzen duten Mintzalasai festibala (igandeko familien eguna atzeratu egin zuten eguraldi txarrarengatik, beraz, oraindik baduzue aukera), Saran urrian egin zen “Ikusi Makusi” haur eta gazte literatura festibala, EHZ festibala (haurrentzako jarduera ugari izan ohi da bertan), Herri Urrats edo haurrentzako emanaldi bereziak eskaintzen dituzten euskararen aldeko ekimenak edo herrietako bestak. Badago nora joana!

Baina etxetik atera gabe ere, hurbil ditzakegu haurrrak beste hizkera batzuetara, eta bereziki, iparraldekoetara. Iparraldeko hizkerak darabiltzaten ipuinak irakur dakizkieke, edo irakurtzen lagundu, Kanaldudeko (kanaldude.eus)  haur programak beraiekin ikusi “Maitexa eta miraila”, adibidez, edo hango abestiak entzun.

Eta ideia gehiago behar badituzue, kontsulta ezazue Iparraldean aurten sortu berri den gurasoei zuzenduriko on.eus web-gunea.

Iparraldeari buruz esan ditudanak, prefosta!, balio lezakete, gugandik urrunxeago dauden hizkeretarako, gure haurrei, larregi, hagitz, erdu, erran, edo berba bezalako hitzak ez dakizkien arrotz gertatu.

Haurrak txikitatik ohitzen baditugu Euskal Herria ezagutzera, gu bezala mintzo ez diren euskaldunekin harremantzera eta haiekin hitz egitera, Euskal Herri batuago, inklusiboago eta trinkoago bat eraikitzen lagunduko dugu. Askotan gertatu baitzait,  Iparraldeko euskaldun batekin inoiz hitz egin ez duten, edo, telebistako interbentzio laburretatik aparte iparraldeko hizkerak ia inoiz entzun ez dituzten euskaldunak (gurasoak, horietako asko) topatzea. Eta gureak ez diren errealitateak ezagutzen ez ditugun neurrian, nekez gainditu ahal izango ditugu estereotipoak, klixeak eta gero eta nabarmenagoak diren gure arteko mugak, baita linguistikoak ere. Ez da nahikoa “Zazpiak bat” aldarrikatzea.

Eta honekin lotuta, beste hausnarketa bat. Iparra eta Hegoa bereizten gaituen muga gainditzeko urrats praktikoak eman nahi baditugu, eta elkarren arteko harremanak sendotu, uste dut ezinbestekoa dela, hegoaldeko haurrek frantsesaren oinarrizko ezagutza izatea, gustatu ala ez, ezinbestekoa delako, iparraldeko euskaran erabili ohi diren hitz asko ulertzeko (omeleta/tortilla, kapota/kondoia, domaia/pena edo bierra/zerbeza), eta gehiengo zabal batean erdaldun elebakarra den Iparraldeko gizartean mugitu ahal izateko. Nabarmena baita, hegoaldeko gazte, eta ez horren gazte, asko arrotzago sentitzen dela Baionan, Londresen baino.

Has gaitezen bada, muga, familian eta lagunartean puskatzen.