Heziketaren harira jira eta bira

Egungo gizartearen ezaugarri nagusienetarikoak dinamismoa eta konplexutasuna dira; eta horren isla ditugu azken urteotan esparru gehientsuenetan izan ditugun aldaketa (eraldaketa sozial, ekonomiko, demografikoak…) nabarmen eta azkarrak. Aldaketok eragindakoak ere adierazgarriak izan dira, gizarteko eta lan munduko antolaketa eta funtzionamendu sistema tradizionalak eraldatuz. Eskolako errealitatean ere behar anitzak azaleratu dira, eta hezkuntza komunitatea (gurasoak barne) egoera honen aurrean aurkitzen da, galderak airean eta erronka berriak parez pare dituela.

Honen aurrean erantzunaren pedagogiatik baino galderaren pedagogiatik hurbilago kokatuko gara; errealitatea galdera moduan ikusteak, gure buruei eta besteei galdetzea, eta bilaketa-prozesuak sortzea behartuko gaitu, mugak gainditu eta hezkuntza egoera berrietara heltzeko beharrezkoa. Beraz, hasieran korapilatsuak iruditu arren, zenbait galdera potoloren erantzuna bilatzen saiatuko gara. Hauxe izango da gure lehenengo egitekoa. Goazen bada!

Heziketa

Goian planteatu berri dugun aldaketa eta erronkaz beteriko testuinguru horretan nola irudikatzen dugu heziketa?
Definizio mota ugari aurki ditzakegu termino honen inguruan; batzuk partzialak eta beste batzuk osatuagoak. Definizioak planteatzeak hitzak besterik gabe esan eta abstraktuegiak dienaren sentsazioa utz diezagukete, hau da, betikotik gehiago esaten ari garela. Arrisku hori saihestu asmoz, ondorengo lerroetan heziketa kontzeptuaren esanahiari buruzko zehaztasun zenbait azaltzea egokiago deritzot.

Zertaz ari gara heziketaz hitz egitean?

Heziketa prozesu gisa ulertu behar da. Jaiotzen garenetik hil arte ematen den prozesua da. Hots, heziketa ekitearen jasoleak ez dira soilik haur eta gazteak, pertsonak bizitza osoan zehar heziketa prozesuetan inplikatuta egon gaitezke.

Heziketa prozesuak balore eta jarrera zehatz batzuen aukeraketan oinarrituta egoten dira. Heziketa prozesu orok asmo batzuk ditu: hau da, norabait bideratzen dira. Asmo, lorpen-nahi edo helburu batzuk daude atzean. Hauek esplizituki edo inplizituki pentsatuak eta adieraziak egon daitezkeen arren.

Neutraltasun eza. Heziketa prozesu oroko baloreen transmisio jakin bat ahalbideratzen badu, heziketa neutrala ez dela esan dezakegu.

Heziketa eta eskola

Heziketa prozesuak gidatzen dituzten gogo-nahi-interes eta ekintzek, oro har, nagusi den eredu ekonomiko sozial eta kulturalarekin zerikusia izaten dute. Esaterako eskolak. Eskolak Hezkuntza sistema arautuaren baitan kokatu behar ditugu, eta hauek ez dira inolaz burbuila baten barruan bizi. Hezkuntza sistemak, eta barne hartzen dituen eskolak, gizarte sistemarekin oso harreman zuzena duten antolamenduak dira.

Eskola guztiontzat aski ezaguna da, beronen nondik norako nagusienak bizipen zuzenetik ezagutzen baititugu gehienok. Egun, edukien lanketa nagusitzen da erakunde hauetan, eta are gehiago lehiakortasunaren leloa gizarte honen sustrai bilakatu denetik. Beraz, “ahalik eta gauza gehien jakin eta ezagutu, lan munduan sartzeko aukera gehiago izango ditugu”; O urtetatik hasita, askotan, ezin bukatzeraino (ikastaroak, gradu-ondokoak…). Giro hau gizartean egon badagoenez, eskolak presio hori bere gain hartu du, eta bere funtzionamendu zein dinamikan eragin nabarmena duela esan daiteke.

Beraz, ez bada beste eredurik eskaintzen, gizarteko eskemak erreproduzitzen dira, baloratuenak diren eta arrakasta duten baloreak transmititu eta hauei lotutako jarrera eta gaitasunak lantzen. Egoera ilun honen aurrean argi izpiei leku egitea besterik ez zaigu gelditzen; hari bat behar dugu labirintoan ez galtzeko.

Hariaren bila: heziketa eraldaketarako tresna gisa

Botere mekanismoekin harremanetan egon eta guk geuk nola gure haur eta gazteek zenbait balio, portaera, ideia bereganatzea lortzen duten arren, beste batzuen aurrean gure erresistentzia estrategiak garatu eta praktikatu behar ditugu alternatibak eraikiz. Izan ere, ezin baitugu ahaztu, lehen esandakoaz gain, heziketa eraldaketarako tresna garrantzitsua dela. Eta heziketa terminoa proiektuaz josirik datorkigula: hau da, etorkizunaz, eraikitzen dugunaz, garenaz eta izateko dugun potentzialitateaz. Guraso moduan hau sinesten badugu eta baloreen barneratze-ikasketa prozesuan eragin izugarria dugula jabetzen bagara, bidean aurrerapauso eta lorpen txiki bat emana izango dugu hezkuntza egoera berrietara heltzeko.

Aurrera begira

Bai, jakin badakit ez dela lan erraza. Eta zuotako askoren buruan galdera hau izango dela: nola egiten da hori guztia? Nola gainditu eguneroko praktikan taxutzen diren benetako zailtasun horiek?
Gaurkoa hasiera izan da. Beraz, lasaitasuna. Hurrengo kolaborazioetan baloreen inguruko gai zehatzak jorratzea da nire asmoa. Zuen eguneroko zailtasun eta kezkekin lotura duten gaiak hartu eta guztion artean gure bideak eraikitzea. Beraz, jarraian, zenbait eskakizun eta proposamen.

Batetik, zuen kezka, zalantza, galderak, proposamenak, ekarpenak… jasotzea gustatuko litzaidake. Eta horretarako, gune honek eskaintzen dituen bitartekoak erabili genitzake. Bestetik, etxerako lantxoa proposatu gura dizuet. Zuen seme-alabak oheratzean, hausnarketa kritikorako dugun ahalmena lozorrotik atera eta  honako galderei erantzun: Gure gizartean zein balio dira nagusi? Eta eskolan, zein balio bultzatzen dira? Eta guraso moduan, gure heziketa praktikek zein proiektu pertsonal, sozial eta politikori erantzuten diote?

Argazkiaren iturria