iItziar Bartolomek 2010. urtean idatzitako kolaborazio artikulua

“Hezitzea lana da”, “Ardura haundia da!”, bezelako esaldiak entzuten dira heziketaz mintzo garenean. Gaian kokatu asmoz, haur eta gazteen heziketan parte hartzen duten eremu ezberdinak aurkeztuko ditugu lehenik. Eremuak sakabanatuta azalduko ditugun arren, errealitatean hauek elkarren artean nahasirik eta korapilaturik bizi dira. Hiru dira aipatutako eremu nagusi horiek:

  • Eskola (hezkuntza formala deritzona): Hiru eremuetatik balore handiena ematen zaion esparrua. Etorkizunerako heziko gaituena, lan bat izateko, “kulturaduna” izateko, pertsona bezela hezteko…
  • Beste esparru garrantzitsu bat eskolaz kanpoko jarduera hezitzaileek osatzen duten da; hau da, udalekuak, estraeskolarrak, musika eta hizkuntza akademiak, kirol jarduerak, ludotekak, klase partikularrak… (hezkuntza ez formala deritzona). Azken urteetan esparru honek gorakada nabarmena izan du haur eta helduen bizitzan. Gero eta gehiago dira jolasteko eta aspertzeko denborarik ez duten haur eta nagusiak ajenda beteta dagoelako.
  • Eta azkenik, hezkuntzaren eremu informala; familia, laguntaldea, kalea, telebista… Planifikazio eta programazio sistematikorik izan ez arren, pertsonaren izakera eta garapenean garrantzi handiena duen esparrua da. Afektiboki espaziorik esanguratsuena denez, bertan ikasitakoak pisu haundia hartzen du pertsonaren heziketan.

Hiru esparru hauen artean hezitzen dira egungo haur eta nerabeak. Azter dezagun ze funtzio betetzen duen bakoitzak:

ESKOLA: Eskola eredu ezberdinak daude eta ezin dira denak saku berean sartu. Eskola batzuek afektibitatea, erritmo pertsonala, baloreak, autonomia edo eta sormena garatzea lehenesten badute ere, orokorrean, eskola gehienak, adimen mailan zentratzen direla esan daiteke. Kurrikulumean jasota dauden edukiak transmititzea da helburu nagusia. Nahiz eta legez, derrigorrezko eskolaratze garaia 6-16 urte bitartekoa izan, haur gehienak 2 urterekin eskolaratzen dira, gaur egun. Eskolaratze goiztiarraren zergaitien artean hauek dira aipatuenak:

  • Eskolaratzeak haurrai ekarriko dizkion onurak asko baloratzea.
  • Gurasoa(k) lanera joan beharra eta haurra zaintzeko denborarik ez izatea.
  • Beste haurrekin egotea komeni dela eta etxean/parkean haurrik ez dagoenez…
  • Eskolara ez eramatea gaizki ikusia dago, gero ez duelakoan besteen maila emango.
  • Denek egiten dutelako.
  • Bi urterekin eskolaratzea derrigorrezkoa dela uste dutelako.

 ESKOLAZ KANPOKO HEZKUNTZA: Oso eremu zabala eta anitza da hau ere. Aukera ezberdinak eskeintzen dira, beti ere helburu hezitzaile bat izanik; baloreen lanketara zuzenduta daude batzuk, beste batzuk hizkuntz gaitasunetara, besteak trebezia artistikoak garatzera, kirolean trebatzera… Egun, aisialdia ere, KONTSUMOGAI bihurtu da. Haur eta nerabeak aukeratutako ekintzak direnean dimentsio gozagarria dute, baina derrigortuak direnean, haurrarentzako lan bat gehiago izango da. Zeintzuk dira baina, gurasoen jarrera hau bultzatzen duten arrazoi nagusiak?

  • Haurrak zaletasun bat aurkitzeko saiakeran laguntzea.
  • Haurraren behar fisiko, psikiko edo sozial bat asetzea.
  • Gero eta gauza gehiagotan apuntatu, gehiago ikasiko du eta haurra etorkizunerako prestatua egongo dela uste da.
  • Bestalde, jolas libre eta autonomoa “ezer ez” egitearekin parekatzen da. Jolas librearen funtzio hezitzailea ez da ezagutzen, eta are gutxiago baloratzen.
  • Kalean lasaiki jolasteko espazioak gutxitu egin dira herri gehienetan, eta jarduera hauetan haurrak zainduak daude.
  • Gurasoa(k) lanerako, errekadutarako edo eta beraien aisialdirako denbora izateko, haurra nonbaiten “apuntatzeko” joera hazi egin da.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

FAMILIA-gurasoa(k):  Haurraren behar guztiak asetzeko ardura duen ingurunea da. Haurra hezteko oinarrizko esparrua da, baina gero eta denbora tarte txikiagoa du. Egungo guraso askok bizi duen lan erritmoa dela eta, haurraren heziketan ainbat eragilek parte hartzen dute modu sistematikoan. Aiton-amonei, eskolari, telebistari eta eskolaz kanpoko ekintzei pasa zaie, ein haundi batean, haurra heztearen ardura eta lana. Gauzak horrela, haur eta gurasoen eskubideak ez dira bermatzen. Duela bi belaunaldi haurra langilea zen, etxeko lanetan laguntzen zuen eta txikitatik lan egitera behartuta zegoen. Orain, kontsumozale eta kontsumogai bihurtzen ari da aldi berean. Egungo sisteman bere leku berria, hori da.

Haurrek “denetarik daukatela” esaten da, baina funtsean, oinarrizko eskubide batzuk galtzen ari dira. Adibidez, oso esanguratsua da haurra gaixo dagoenean suertatzen ari diren egoerak. Demagun hiru urteko haurra gaixo dagoela. Gurasoak ez badauka haurra norekin utzi, gerta daiteke, botika eman eta eskolara eramatea! Haurra etxean lasai sendatzeko tarte baliotsua ere, galtzen ari da.

Ezinbestekoa da guraso, haur eta hezitzaileen arteko komunikazioa eta elkarlana (irakasle, begirale, aiton-amona…) berreskuratzea. Indibidualtasunerako joerak, inkomunikazioa ere eragin du, haurren kalterako. Inguru hurbilean ohikoak dira hezitzaileen arteko purrustadak. Pilota pareko teilatura bota eta aurrera egiten da, sarritan. Guraso, haur, irakasle zein begiraleen arteko komunikaziorako tartea, jarrera eta denbora somatzen dira faltan.

Haurra heztea zaila dela ezin uka. Baina eginez ikasten da eta motibagarria da norberaren berreziketa prozesua aktibatzen duelako gainera! Gurasoa/ek (eta haurrek, batzutan) erabakitzen du/te beste hezkuntza eremuetaran zenbat eta noraino sartu. Eragileek heziketan parte hartzea ezinbestekoa da eta ardura hori konpartitzea aberasgarria da.

Hemen aipatutakoa lagin txiki bat da, errealitatea askoz aberatsagoa dela ezin uka. Adibidez , haurra herri txiki, ertain edo hiri batean bizitzeak ere baldintzatzen du aurrez aipatutako guztia. Eta badira era guztietako bizipenak hemen azaldutakoez gain. Baina badaukat, gero eta gehiago, iparra galdu dugunaren sentsazioa.

Uste dut gurasoei eta hezitzaile guztioi, badagokigula hausnartzea eta ekintzara pasatzea. Gaia konplexua da eta guztien parte hartzea eskatzen du. Ditxosozko “kontziliazioa” -ren izenean, egin dezagun haurren eskubideen zerrendatxo bat eta has gaitezen ardurak betetzeko behar dugun denbora bilatzen, lan tokian, familian, eskolan, aisialdian, auzoan..