Banatzearen erronka

Koldo Gilsanzek 2013an idatzitako kolaborazio artikulua.

Batzuetan bikote harremanak irteerarik gabeko bide batera eramaten gaitu. Horrelakoetan, ez dagoenean elkarren ondoan aurrera jarraitzerik, banatzea aukera on bat izan daiteke. Hala ere, banaketa prozesua konplexua eta luzea izaten da, eta berori modu osasuntsu batetan burutzea ez da bat ere erreza.

Estatu mailan aurreko urtean (2012. urtean) 110.764 bikote banatu, dibortziatu edo eta ezkontza bertan behera utzi zuten. Honek esan nahi du mila biztanleko 2,34 banatze eman zirela (Hego Euskal Herrian 1,95 bikote mila biztanleko). Krisia dela eta azken bost urtetan banatzen diren bikote kopurua pixka bat jeitsi bada ere (2006an 145.919 izan ziren), datuok aurreko bi hamarkadakoekin erkatuz gero argi eta garbi ikusten dugu joera handiagotzekoa izan dela. Horren azalplena geure gizartean gertatu diren hainbat aldaketetan topatu dezakegu, hala nola, maitasun platonikoaren idealaren desegitea, emakumeak etxetik kanpoko lan mundura gehiago batzea edo norbanakoak bere espazio eta proiektu pertsonalei lehentasuna ematea familiaren kaltean, besteak beste.

Gauzak horrela, banatzea dagoeneko ez da ikusten porrota bat bezala, baizik eta gertatu daitekeen eta gertatzen den errealitate bat bezala. Famili terapiako irakasle batek zioenez, bikotekidea aukeratzeko orduan ea bikote ohi ona izango den kontutan hartu beharko genuke, izan ere, probabilitate nahiko handia dago hori gertatzeko.

Hala eta guztiz ere, hein batetan normaltzat jo badezakegu ere, arreta handia behar duen prozesua da, batez ere tartean seme alabak daudenean. Kontutan hartu behar dugu banaketak ez duela zertan traumatikoa izan, baina prozesua ez badugu ondo bideratzen oso mingarria izan daiteke hala heldu nola haurrentzako.

Arazoak larriak izan baino lehen prebenitu
Lehenik eta behin prebentzioa aipatu behar dugu eta alderdi horretan komunikazioak duen garrantzia. Komunikazioa irekia denean bikoteak erronka ezberdinei modu eraginkorragoan egingo die aurre, baita banatzearen erronkari ere. Komunikazio irekiak derrigorrez metakomunikazioa ere barnehartu behar du, hau da, noizean behin komunikatzeko dugun moduari buruz ere komunikatu behar gara.

Adibidez, geure artean hizpide izan dezakegu asteburuan ze plan egin edo gabonetan noren familiarekin elkartu. Horretaz gain, batez ere erabakitakoarekin erabat gustura gelditu ez garenean, erabaki hori hartzeko prozesuari buruz ere hitz egin beharko dugu; hori da metakomunikatzea.

Metakomunikatu: Bi pertsona metakomunikatu egiten dira harremanari buruz hitz egiten dutenean; nola ikusten duten harremana, nola bizi duten, zer duten gustuko eta zer ez, zer botatzen duten faltan…

Orokorrean ez da erreza horren sakontasun eta intimitate handiko gaiei heltzea. Horregatik bikote bakoitzak bere erregulatzeko moduak bilatu behar ditu. Baina gehienetan, gure metakomunikatzeko modua ez badugu aldez aurretik garrantzi “gutxiko” arazoetan trebatu, zaila izango da arazo handiak ditugunean sakontasun honetara heltzea. Horrelako kasuetan txikikeriengatik eztabaida sutsuak izango ditugu; izeberraren puntari bueltak emango dizkiogu urazpian benetan dagoenari heldu gabe.

Banaketaren erronka
Geure komunikazioa edonolakoa izanda ere, momentu batetan geure harremanak konponbiderik ez duela sentitu dezakegu. Hori horrela izanda, oso zilegi den aukera bat banatze prozesua martxan jartzea izango da. Baina ez pentsa aukera hau aukera erraza denik, batzuetan inertziaz aurrera jarraitzea baino zailagoa baita eta heldutasun zein hazkuntza pertsonal handiagoa eskatzen du.

Zergatik da zailagoa? Banaketak aldaketa handia suposatzen duelako. Aldaketa hau txikiagoa da aldez aurretik susmatu zitekeenean, edo norberak hartzen duenean erabakia, baina beti ere galera izango da: identitatea (naizena), harreman amankomunen galera, ziurtasun ekonomikoa zein pertsonala… Eta horrelako galeraren aurrean errez gertatu daiteke desorekatzea, horrek prozesua konplexua eta zaila izatea eragingo duelarik.

Hankamotzean ibiltzean oreka galtzerakoan bezala, egin beharreko lehenengo gauza oreka berreskuratzea da, bestela muturreko galanta hartu dezakegu. Hori dela eta, prozesu guztian zehar desorekatzen gaituzten emozioei arreta eskeini behar diegu.

Banaketaren momentuan gehien desorekatu gaitzakeen emozioa haserrea da, beraz haserrearen bideratzeak garrantzi handia du. Haserreak limiteekin eta zuzena ez dela pentsatzen dugunarekin du zerikusia. Hori guztia pil pilean egon ohi denez banatze prozesuan, arreta jarri behar diogu emozio horrekin egiten dugunari. Bestela, konturatu gabe ere, amorru guztia bikote ohiari zuzendu ahal diot, denontzat kaltegarria izango den egoera sortuz. Arrisku hori saiesteko norberak bere haserrea gutxitzeko lanabesak garatu beharko ditu, esate baterako, konfidantzazko pertsona batekin egon eta barruan duguna askatu, kirola egin, margotu… Momentu batetan profesionari baten laguntza ere izan daiteke, besteak beste gertuko harremanak nekatzen ari direla somatzen dugunean.

Bestalde, jakinda haserre handia agertu daitekeela, banatze prozesu bat ondo bideratzeko pazientzia eta barkatzeko prestutasuna behar da. Pertsonok denbora behar dugu egoera berrietara moldatzeko eta moldatu bitartean damutu ditzakegun gauzak egin ditzakegu. Gainera, gogoratzen badugu harremanaren hasiera, non ziurrenik elkarrenganako maitasuna bazegoen, amaiera ona ere merezi dugula sentitu dezakegu eta horretarako geure parkamen dosia jartzea ezinbestekoa da.

Zaila izan daiteke, batez ere harreman gatazkatsuetan, etorkizunera elkarrekin begiratzea, baina ezinbestekoa da. Bikotea banatzen denean bikote-taldea (lagun urko, maitale, elkarren babes…) desegin egiten dugu, baina guraso-taldeak jarraitzen du, eta talde bezala funtzionatu behar du, hots, gauza asko negoziatu beharko dugu. Haserrea ez badugu bideratzen negoziaziora eramaten dugun jarrera “Nik irabazi, zuk galdu” deritzona izango da, hots, saiatuko gara bestearen gainetik gelditzen. Hori ekiditeko ezinbestekoa da norberaren barne mundua bideratzen jakitea eta, geure burua eta geure seme alabak maite baditugu, negoziaziora “Nik irabazi, zuk irabazi” jarrerarekin joatea. Alderdi batzuetan amore emateak ez du esan nahi galdu dugunik, guraso taldeak eta seme alabek asko irabazi baitezakete.

Azken erronka erruaren kudeaketa da. Batzuetan bestearengan proiektatuko dugu gertatutakoaren erru guztia (“Horren berekoia izan ez balitz…”) eta ez gara gai guk ere gertatutakoan izan dugun erantzukizuna ikusteko. Beste batzuetan, aldiz, geure buruari egotziko diogu erru guztia (“Horren berekoia izan ez banintz…”) eta horrek erronkari aurre egiteko indarrik gabe utziko gaitu. Bi mutur hauek saiestu behar ditugu, alde batetik nola edo hala okerrak direlako eta beste aldetik aurrera egiten oztopatzen digutelako. Gauzak gertatu diren bezala gertatu dira; errudunik gabeko istorioa eraiki behar dugu.

Seme-alabak tartean daudenean.
Amaitzeko, guraso batzuk beraien bikote bizitza eteterakoan seme-alabei dagokionez kontutan hartu beharreko hainbat ideia aipatu nahiko nituzke.

Ez komentatu ezer seme-alabei erabakia hartuta eta martxan egon arte. Bikote bizitzan beti gora behera asko egongo dira; normala da. Horrelako batzuetan banatzeko zorian egongo gara, baina dena erabakita eta gauzatzeko prest egon arte ez da komenigarria haurrei informatzea. Hala ere, batzuetan seme-alabek zeozer somatu eta galdetu dezakete. Harremanen gora beherei buruz hitzegin ahal diegu orduan, baina erabakia hartuta dagoen arte ez diogu aukera hori zabalduko, batez ere haurtzaroan daudenean ziurgabetasunak asko nahastu ditzakeelako.

Ez bilatu laguntza seme edo alabarengan. Batzuetan badirudi semea edo alaba oso heldua dela, errez harrapatzen gaituela kopetilun gaudenean eta gai dela geure burutazio eta sentimenduak ulertzeko. Agian hala da, baina horrek berarengan eragin negatiboa izan dezake (euskarri izateko erantzukizuna, beste gurasoarekiko harremanaren urratzea…) eta horregatik komenigarria da laguntza beste norbaitengan bilatzea.

Arrazoi berdinengatik garrantzitsua da seme-alaben aurrean ez eztabaidatzea. Harremana ondo ez dagoenean izebergaren punta asko ikusten dira eta guztiengatik eztabaidatu genezake. Seme-alabekiko eskuzabaltasun handiko keinua da momentuan ixildu eta gurasoak bakarrik gaudenean (eta behar bada odola horren bero ez dugula) gaiari heldu eta geure iritzia komunikatzea (eta agian ere momentuan harremana nola bizi izan dugun ere adieraziz, hots, metakomunikatuz).

Behin prozesua martxan egonda eta banaketa gauzatzear dagoela bi gurasoek elkarrekin azaldu beharko lukete hartu duten erabakia. Batez ere 7 urtetik beherakoentzat oso garrantzitsua da haien errua ez dela izan argitzea, beraien pentsamendu egozentrikoagatik horretarako joera izango dute eta (“Aurrekoan ni musika klasera zeinek eraman ari ziren eztabaidatzen eta horregatik banatu dira. Nire errua da”). Tenperamentu oso mentaleko haurrekin hau askotan errepikatu beharreko kontua izango da.

Azpimarratu beharreko beste alderdi bat da “guraso-taldeak” elkarrekin jarraituko duela, biek asko maite dituztela seme-alabak eta jarraituko dutela haiei ezer ez faltatzeko ardurak hartzen (haur batzuk, berehala hasten dira egunerokotasuneko antolamenduarekin asko arduratzen, esate baterako, nork prestatuko du afaria, zeinek eramango du klasera…). Inportantea izango da funtzionamenduari buruz negoziazioetan adostutakoa elkarrekin azaltzea, haiek ikusi dezaten gauzak elkarrekin erabaki ditugula.

Lehen bilera hau bake giroan gauzatzen bada, prozesuak daukan mina emateko aukerak asko gutxitzen dira. Baina ezin dugu pentsatu behin aipatzearekin nahikoa denik. Garrantzitsua da haurrak ez sentitzea gaia tabua dela, horren inguruan galdetzeko bahimena duela sentitzea, edozein momentutan bere gurasoen bikotearen istorioa entzuteko aukera duela, normaltasun eta naturaltasunez.

Azken puntu hau zailagoa izan daiteke seme-alabak nerabezaroan badaude, horrelakoetan ixiltasunerako joera agertu baitezakete. Kontua ez da gurasook behartuta gaia ateratzea, baina inportantea da ixiltasun horrek harremana ez hoztea. Horretarako antidotoa izaten da harreman zuzenak elikatzea (batek entrenamenduetara eramaten badu, besteak asteburuko partidura eramatea; batekin zinema irtenaldiak egin eta bestearekin mendi txangoak…), azken finean gauzak elkarrekin egitea eta kanpo munduak partekatzea… horrela errezagoa izango da nerabeak ikustea, bakoitza bere aldetik izanda ere, guraso biak gertu dituela. Horrek erraztuko du egunen batean, agian hurrengo fase batetan, barne munduak ere partekatu ahal izatea.

Laburbilduz, banaketa prozesua geure errekurtso guztiak garatzea eskatuko digun erronka da. Aurreko lerroetan hainbat ideia aipatu dira, baina kasu bakoitza ezberdina da. Gainera, bere berezitasun eta konplexutasuna kontutan hartuta, pertsonok ahal dugun onena egiten dugu, beraz aurreko guztia iradokizunak bezala hartu, jakinda bakoitzak bere izaera eta istorioarekin bat datorren modua topatu beharko duela.