Adimen gaitasun handiko haurrak eta adimen emozionala

Askotan pentsatu izan da adimen-koziente altua duten haurrek adimen emozional ona izango dutela, baina ez da beti horrela gertatzen. Izan ere, adimen-kozientea eta adimen emozionala bi kontzeptu ezberdin dira.
Adimen-kozientea adimenaren neurri bat da, non haurren adimen-adina adin kronologikoagatik zatitzen den eta 100ekin biderkatu (hamartarrak desagerrarazteko). Era horretan, haurraren adimena bere adineko haurren gehiengoen adimenarekin alderatzen da, batez bestekoa 100en inguruan kokatuz. Neurri horren gainetik, batez bestekoa baino gaitasun handiagoa izango genuke, eta, azpitik, batez bestekoa baino adimen-gaitasun baxuagoa. Halere, argi izan behar da adimen-kozienteak ez dituela adimen mota guztiak neurtzen.

Izan ere, adimen-kozientea kalkulatzeko test edo froga ezberdinak erabiltzen dira, gaur egun ezagunenetarikoak Wechsler eskalak direlarik (Wechsler Adult Intelligence Scale edo WAIS helduentzat eta Wechsler Intelligence Scale for Children edo WISC haurrentzat), eta froga hauek guztizko adimen-kozientea, hitzezko adimen-kozientea (memoria eta ulermena), adimen-koziente manipulatzailea (pertzepzioa eta antolaketa) eta beste hainbat indize neurtzen dituzte (prozesamendu-abiadura, hitzezko ulermena, pertzepzio arrazoiketa eta lanerako memoria, besteak beste).

Badira aldiz, beste adimen batzuk, era horretako frogek neurtzen ez dituztenak eta horietako bat adimen emozionala da. Adimen mota hau Daniel Goleman psikologo eta kazetariaren Emotional Intelligence (1995) liburuak ezagutarazi zuen gizartean eta gure sentimenduak eta besteenak antzemateko, norberaren burua motibatzeko eta harremanak era egoki batean maneiatzeko gaitasuna adierazten du. Howard Gardener-en adimen anitzen teoriaren arabera, adimen intrapertsonala eta interpertsonala lirateke. Beraz, adimen-kozienteaz alderatuz, guztiz bestelako kontzeptua da eta Goleman-en hitzetan, bost osagarri nagusi ditu:

Norberaren emozioen ezagutza. Norberaren sentimenduak agertzen diren unean bertan antzematea adimen emozionalaren funtsezko elementua da eta autoezagutzarako beharrezkoa. Beren emozioen ezagutzan ziurtasuna duten pertsonek beraien bizitza askoz hobeto bideratzen dute. Horretarako ezgaitasuna dutenak aldiz, kontrolik gabeko emozioen mende ibili ohi dira.
Emozioak kudeatzeko gaitasuna. Norberaren emozioen kontzientzia gure sentimenduak kudeatzen eta momentura egokitzen laguntzen duen oinarrizko trebetasuna da. Emozioak egoki kudeatzeko gaitasuna dutenek bizitzako gorabeherak errazago eramaten dituzte eta gaitasun honen gabezia dutenek aldiz, uneoro bizitzako tentsioen aurka egin behar izaten dute.

Nork bere burua motibatzeko gaitasuna. Emozioak ekintzara garamatza. Horregatik, emozioak eta hauen eraginpean dagoen motibazioa behar diren helburuak lortzera bideratzea oso garrantzitsua da. Emozioen autokontrola lorpen ororen oinarrian dagoen funtsezko elementua da eta gaitasun hau duten pertsonak produktiboagoak eta eraginkorragoak izan ohi dira.
Besteen emozioak ezagutzea. Enpatia norberaren kontzientzia emozionalean oinarritzen den dohaina da eta, altruismoaren oinarria. Pertsona enpatikoek hobeki sintonizatzen dute gainerakoen behar edo nahien seinaleekin.

Harremanen kontrola. Harremanen artea besteen emozioekin behar bezala erlazionatzeko trebetasunean oinarritzen da. Jendarteko onarpena, lidergoa eta eraginkortasun interpertsonala trebetasun honen menpe daude eta gaitasun sozial hau duten pertsonak jendartean era egoki eta eraginkorrean elkarreragiteko gai dira.

Ondorioz, adimen emozionala gainerako adimenak baino garrantzitsuagoa gerta daiteke. Izan ere, pertsonok, izaki sozialak garen heinean, geure eta besteen emozioekin harremanetan bizi gara. Hartara, zertarako balioko du adimen-koziente altu bat izateak adimen emozional urria badugu? Goleman-ek azaltzen duen eran, pertsona oro adimen-kozientearen eta adimen emozionalaren arteko nahasketa bat da eta horrek ulertarazten digu nola adimen gaitasun handiko bezala ezagutzen diren haur batzuk sekula ez diren beren ahalmenaren mailako errendimendua edo arrakasta izatera heltzen. Jakina da adimen gaitasun handiko haurrak oso sentiberak eta intentsitate emozional handikoak izan ohi direla eta askok dena modu anplifikatuan ulertzen dute; hau da, gertakari “txar” bat izugarri txarra bezala bizi dute eta gertakari on bat izugarri ona bezala. Hori dela eta, emozioen gaiak berebiziko garrantzia hartzen du haur hauengan.
Jeanne Siaud-Facchin, adimen gaitasun handian aditua den psikologoak dioenez, ume hauek batez ere bihotzarekin eta emozioekin funtzionatzen dute (arrazoiarekin eta zentzuzko adimenarekin baino lehen) eta, hori dela eta, afektua da beraiekin lan egiteko bidea. Hau da, beraien buruarekin ongi sentitzen lagundu nahi badiegu eta adimen emozionalean indartu, afektua eta maitasuna erabili behar ditugu.

Goleman-ek argi azaldu zuen gainera adimen emozionala ikasi daitekeen zerbait dela: denok izan gaitezke emozionalki adimentsuak. Mugarik gabeko ikasgaia da gainera; bizitzako edozein etapatan hobetuz joan daitekeena. Hala ere, oinarri sendoak jartzeko etaparik egokiena haurtzaroa da. Txiki txikitatik lagundu diezaiekegu gure seme-alaba edo ikasleei adimen emozionala hobetzen eta, adimen gaitasun handiko haurrei dagokionean, badira hainbat faktore kontutan hartu beharrekoak:

Hipersentsibilitatearen onarpena. Inguratzen duten guztiarekiko alerta-egoeran egon ohi dira eta inguruan gertatzen denak eragin handia du berauengan. Gainontzekoek baino intentsitate handiagoaz sentitzen dute dena eta garrantzitsua da intentsitate honen onarpena. Beraien bizipenak onartzen baditugu, seguruago sentituko dira eta autoestimuan lagunduko diegu. Onartu ezean aldiz, beren emozioak ezkutatzeko joera hartuz joan daitezke. Horregatik, beren sentitzeko modua egokia dela ulertzen lagundu behar diegu, nahiz eta maiz gainontzekoen sentitzeko moduarekin bat ez etorri.

Perfekzionismoa. Etengabe bilatzen dute eta askori zaila egiten zaie gustura gelditzen egiten dutenarekin. Hori dela eta barregarri geratzeari, akatsak egiteari, porrot egiteari, denentzat atseginak ez izateari,…. beldurra izan diezaiokete eta poliki-poliki horiek gainditzen lagundu behar zaie.
Autokritika eta gainerakoengan kritika. Aurreko bi aspektuak direla eta, handia izan ohi dute eta beren aspektu hau ezagutzeak beraien buruarekin eta ingurukoekin malguago izaten laguntzen die.

Onarpena eta babesa. Erabat beharrezkoak dituzte autoestimu eta adimen emozional ona izateko. Beraien alboan gaudela sentiaraztea eta diren bezalakoak direlako maite ditugula jakiteak segurtasuna eta lasaitasuna ematen die, autokontzeptu egoki bat eraikitzen lagunduz.

Lorpenak baloratzea. Beharrezko dute baloratuak sentitzea eta beren lorpenak saritzea, autoestimuan lagunduko dien hitz egokiak erabiliz.

Hori dela eta, adimen gaitasun handiko haur baten hezkuntzan eduki edo gaitasun tekniko-kontzeptualez gain, goian aipaturiko aspektu guztiak aintzat hartzea komeni da. Era horretan haurraren adimen emozionala indartuko dugu, bere buruaren eta ingurukoen onarpenean, harremanetan eta zoriontasunean lagunduz.