Aurkezpena:

Ondokoa testu  luzea  da,  beraz, irakurketa  errazteko, hiru  zatitan  banatu dut.  Lotura  dago  zation  artean, baina, era  berean, bakoitzak eduki  propioa du.  Nahi baduzu, zati horietako bat  soilik irakur dezakezu, edo hirurak pixkanaka. Nire asmoa da, guden, bakearen eta  giza harremanen inguruko pentsamendu kolektiboari lagunduko  dion  beste  begirada  bat   gehitzea.  

1-Gudarekin  lotutako  esperientzia  pertsonalak.

 2-Hortik etorritako hausnarketak eta  galderak.

3-Giza errealitateari buruzko  nire usteak eta  nire aukera pertsonalak.

«Guda bat  justifikatzen  dudanez geroztik,  gudak   irabazi  egin  dit,  nire  gizatasuna  pitzatuta  suertatzen baita.  Pitzadura  horretatik,  mundu   honetan  nagusi diren  sinesmen-sistema  eta   balio  kapitalistak  eta patriarkalak  –belizismoa,  bereizkuntza,  mesfidantza,  indarkeria,  menderakuntza,  indibidualismoa  eta horiek  dakartzaten zapalkuntza guztiak– nire buruan sartuko dira eta nire  osotasuna inbadituko dute».

1. zatia.- Gudarekin lotutako esperientziak

Gerraren  irrazionaltasun  erabatekoak  emozionalki  astintzen  nauenean  lagungarri  dut gudako beteranoei (nahiz gizonezkoei nahiz emakumezkoei) entzundako testigantzak gogoratzea.  Haiek  gerrari   buruzko   oroitzapenak  zehatz-mehatz  azaldu  zituzten,  baita gerrak  nola eragin zien  beraiei eta  maite zituztenei  ere.  Beren  traumak erakutsi zituzten, eta gerrak  haiengan utzitako arrastoa ulertu nuen.

Pertsona hauek beste pertsona batzuk  hil zituzten  borrokan. Haiek ere  bizia galtzeko zorian   izan  ziren;   beren  ardurapeko  soldaduak  hiltzen  ikusi  zituzten;   torturak   eta espetxea  pairatu  zituzten;   gerran  nagusitu  zen   taldekoak  ziren   batzuk;   derrotatuak bestetzuk.  Kontakizun  hauek  hona   ekartzeak  laguntzen  dit  ez  ahazten tanke   baten barruan dagoen gizona beldurrak izoztutako gizaki bat  dela, tentsioagatik isolatuta eta erabat gogortua dagoena. Hiriak  inbaditzen  eta  bonbardatzen dituzten  horiek  sufritzen ari  diren  eta  irrazionaltasunaren  biktimak  diren  gizakiak  direla,  eraso horietan  hiltzen diren pertsonak bezalaxe.

Beterano  horietako  bi,  1936ko   gerran  izan  ziren  nire  bi  aitonak.  Hilda  daude  biak, dagoeneko.  Haiek,  modu  batera edo   bestera, jakin  zuten   niri  azaltzen  geopolitikaren, datuen,  analisien,  nazioen  eta   estrategien  atzean  biziki  sufritzen  ari  diren  pertsonak daudela eta  sufrimendu hori berdin-berdin gertatzen dela bando edo  bandera batean zein bestean. Gerra   hartan, gizateriak lehen aldiz jasan zuen  hiri eta herriak bonbardatzea.

Nire  aitaren  aldeko  aitona  alderdi  galtzaileko  hegazkin-pilotua  izan  zen.   Hiru  urtez ideologia nazi eta  faxistadun europar armaden aurka  borrokan aritu ondoren bizirik iraun zuen  bakanetako bat izan zen.  Aireko borroka  askotan parte  hartu zuen.  Gobernu demokratikoak Sobietar Batasunari erositako hegazkin bonbardatzaile batean metrailadoreaz tiro egitea zen  bere  eginkizuna. Seguru da  hildako pilo bat  eragin zuela. Gerra  amaituta, Frantziara hanka egin zuen  fusilatu ez zezaten. Han,

kontzentrazio-esparru batean giltzapetu zuten,  eta  handik ere  ihes egin zuen.  Emakume frantses batek  hartu  zuen  etxean armada naziak  Frantzia inbaditu zuenean. Ez zen  inoiz itzuli familiarengana, eta ez zituen  bere  seme-alabak ezagutu.

Amaren  aldeko aitonak kanoi tiroak jaurtitzen zituen beste aitonaren armadaren aurka. Zaila da  jakiten zenbat pertsona hil  zituen,  proiektilak oso urrutira jaurtitzen baitziren. Gerrako istorioak  kontatzeko eskatzen  nion,  zer  zen  ulertu  nahi  bainuen,  baina  gauza asko  beretzat gorde  zituen  berak,  eta  ez  zituen  inoiz azaldu nahi izan. Beti erantzuten zidan:  “Nahi nuke  zuk sekula gerrarik pairatu behar ez  izatea”. Gizon horrek  zaindu eta maite egin ninduen.

21 urterekin,  35 urtetan intentsitate txikiko gerra  batean murgilduta zegoen herrialde batera joan nintzen bizitzera. Gerra  hau  herri  milizia klandestino baten eta  armada boteretsu baten artekoa zen,  eta  jendearen bizitzan eragin handia zuen.  Harremana izan  dut  borrokalari  ohiekin,  torturatuekin  eta   gerra   honen  ondorioz  espetxealdi luzeak  jasan  dituzten  pertsonekin.  Horren   inguruko  bizipenak  eta   sentimenduak entzun dizkiet,  eta  horrek  haien  osasun emozional  eta  fisikoan  izan  duen   eragina ikusi dut.

12  urtez  parte  hartu  dut  Guda  eta  Genozidioko Zauriak Sendatzen EBren  proiektuan, Polonian egindako aurrez aurreko topaketetan. Han,  guda-bizipenei buruzko  hamaika testigantza   pertsonal   zintzo    entzun   ditut,   bost    kontinenteetako   eta    jatorri   oso desberdineko pertsonek azalduta. Ordu  asko  eman ditut, halaber, gerren inguruko nire testigantza kontatzen. Gure  artean konfiantzazko harremana sortu  dugu,  gure  jatorrizko kulturatik eta gizarteetatik etor litekeen edozein urruntze edo  gatazka gainditzen duena.

2. zatia.- Nire gogoetak eta  galderak

Arma  batez tiro  egiten  dugunean, gizakiak  eta  bestelako  izaki  bizidunak  hiltzen  dituzte haren balek eta  bonbek; era  berean, suntsitu egiten dituzte esfortzu eta  baliabide inbertsio handiaz sortutako gauzak. Horrexetarako egin eta  asmatu ziren  armak.  Horixe  da  haien helburu  bakarra,  ez  besterik.  Guk  ideiez  eta   sinesmenez jantzi  ditzakegu:  askapena, eskubideak,  defentsa,  justizia,  babesa… baina  arma   horiek  ez  dute  sentimendurik,  ez errukirik,  ez   errespeturik,  ez  maitasunik,  ez   ideologiarik.  Beren   eginkizuna  betetzeko daude soilik:  hiltzea,  zauritzea  eta  suntsitzea. Armen  mozorroak aldatu  egin  ditzakegu, baina ez haien ondorioak.

Guda    batean  parte    hartzera  eraman  nezaketen  arrazoiak   gorabehera,  gerra    horri zilegizkoa  eta   zuzena iritzita  ere,   neu   izango  naiz  nire  ekintzen  ondoriozko heriotzen erantzulea,  neu  izango  naiz  beste horien  hiltzailea,  berdin  dio  nire  burua  defendatzeko izan  den   edo   arerioak  garaitzeko  izan  den.   Beharbada  ez  ditut  inoiz  haien  gorpuak ikusiko, beharbada ez  dut inoiz jakingo zer  gertatu zen  nire tiroaren ondoren, baina jakin badakit  tiro egiterakoan zein izan zen nire xedea.

Guduan nire  adiskideak,  nire  miliziakideak,  nire  senideak  edo  nire  eskualdeko  basoa eta  bere   animaliak  hiltzen  direnean;  leherketa  baten edo  metraileta-tiro  sorta   baten

ondoren heriotza eta  suntsipena ikusten, usaintzen eta  sentitzen ditudanean; horiek guztiek  nire  zentzumen  eta   sentimenduak  kolpatzen  dituenean;  nire  bihotza  ilundu egiten  da,   nire  bizitzeko  ilusioa  desagertu  egiten  da,   ondoriozko  min  emozionalak gaixotu egiten nau… eta  zauri horiek nire baitan iraungo dute betiko.

Nik  egindako  tiroak  beste  pertsona bat  edo   pertsona-talde  bat  hiltzen  edo   zauritzen duenean,   haren  lagunek,   lankideek   edo    senideek   biziki   sufritzen   dute    heriotza horiengatik. Haien mina  eta  nirea berdinak dira, tonu  eta  intentsitate bera  dute,  eta  min horrek gaixotu egiten ditu, ni nireak  gaixotzen nauen bezala.

Zer egingo dut min horrekin? Zer egingo dut nire oroitzapenekin? Zer egingo dut sekula lasai egongo ez  den  nire gogamenarekin? Zer egingo dut pertsonak hil ditudala jakitun izateak bizkarreratu didan zamarekin? Beharbada nire buruaz beste egingo dut. Beharbada nire larritasunak ez  dit lo egiten utziko.  Ziur aski,  sistema medikoak nire etsipena  ezkutatzeko  droga   psikiatrikoekiko  mendekotasunera  bultzatuko  nau,   eta bazter batean nahastuta eta bakartuta utziko naute.

Zer egingo dut nire gorrotoarekin? Zer egingo dut nire maitasunarekin? Nola itzuliko diet nik kendutako bizia edo  osasuna nire aurka  borroka  zitezen norbaitek behartu, engainatu edo  manipulatu zituen  horiei? Nola nahi gabe ere  hil nituen horiei? Edo hilda nahiagoko al ditut? Zer  egingo dut neure buruarekin kapaza ez  naizelarik irribarre egiteko, lasaitzeko, gozatzeko… gizakiarekiko errukirik sentitu ezin dudalarik? Gerra  irabazi al nuen, ba?  Hori al da irabaztea?

3. zatia.- Nire sinesmenak eta aukera pertsonalak

Gerra  batzuetan beharrezkoa eta  “logikoa” dela uste  dudanez geroztik; aberria edo  ideia bat  bizi bat  baino garrantzitsuagoa dela uste  dudanez geroztik; bando batekin  bat  egiten dudanez geroztik;  gerrak   askatasuna ekar   dezakeela  uste   dudanez geroztik;…  horiez geroztik  gerrak   irabazi  egin  dit,  nire  gizatasuna  pitzatuta  suertatu  da-eta.  Pitzadura horretatik, mundu  honetan nagusi diren sinesmen-sistema eta  balio kapitalistak eta patriarkalak  –belizismoa,  zatiketa,  mesfidantza,  indarkeria,  menderakuntza, indibidualismoa  eta  horrek  dakartzan zapalkuntza  guztiak–  nire  buruan sartuko dira  eta nire  osotasuna inbadituko dute.

Une horretantxe hasiko naiz pentsatzen arrazoizkoa dela pertsonengandik urruntzea, gizakiak mehatxutzat hartzea eta  gorrotatzea. Ondorioz,  ez naiz seguru sentituko, larri eta beldurrez biziko naiz, babesa edozein preziotan erosteko prest  egongo naiz… Era honetan ahul  bilakatuko  naiz,  eta  onartuko dut  zenbait  kasutan zapalkuntza  beharrezkoa dela, pertsonen  artean  benetako bereizkuntza  eta   gatazka  dagoelakoan.  Ate  hori  irekitzen dudanean, nire ontasuna eta  maitasuna kaltetuko ditut.

Zenbat  eta   gehiago  urruntzen  naizen  kapitalismotik  eta   horrek   eragindako  kaosetik, orduan eta  gaitasun  txikiagoa  dute  bere  mezuek eta  ideologiak  niri min egiteko.  Gizon naizen  aldetik  jantzita  dudan  armadura  maskulino  patriarkaletik  zenbat  eta   gehiago askatzen naizen, orduan eta  leku zabalagoa uzten  dut  femeninotasunaren jakituria nire baitan errotzeko, eta  horrek maitasunetik bizitzen laguntzen dit. Mendebaldeko kultura zuri

patriarkalaren  sinesmenak  zenbat eta  gehiago  aldentzen  ditudan  neure burutik,  orduan eta  gehiago  ikasten  dut  nire  neba-arreba indigenengandik,  eta  haiek  gogora ekartzen didate dena bat  dela bizitza honetan, baita gizaterian ere.  Zenbat eta  orekatuago nagoen nire  baitan,  orduan eta   gehiago  bizi  naiz  lankidetzan,  senidetasunean,  elkartasunean, entzuten, zaintzen, eta nire  ekintzek garbiago islatzen dute ikuspegi hori.

Guatemala etengabeko gudan dagoen herrialdea da.  Indigenek nozitutako genozidioak suntsitua  du   herrialdea.  Bi  aldiz  lan  egin  dut   han   gizonekin,  mintegiak  zuzentzen. Horietako batzuk  gudako errefuxiatuak eta  gudari  ohiak ziren.  Han  horma  batean idatzita ondokoa aurkitu nuen:  “Neurezko  armez soilik nekien borrokan nik: zintzotasunaz, samurtasunaz eta  maitasunaz”.  (Egilea  emakumezkoa da).  Nire  jardueren  gaia  honako hau   izaten  da:   “maskulinitatea  eraldatzea  maitasuna  eraikitzeko”.  Nire  ustez,  horrek gudaren eta  indarkeriaren muinean jotzen du  bete-betean. Hori are  garrantzitsuagoa da kontuan izaten badugu gerra  horiek indartu egiten dutela gizonezkoen bizia sakrifikagarria dela eta  haien rol nagusia gudariak izatea dela dioen ustea.

Bizitzari  horrela  begiratzen  diodanez,  bizitzak  konponbide  baketsuak eskaintzen  dizkit behin eta  berriz,  eta  baieztatzen dit egiazkoa dela nire ustea: bakeak bizi banau, bakea sortzen dut nire inguruan. Ez naiz bakearen alde borrokatzen, baizik-eta saiatzen bakeaz ontzen nire  pentsamendu eta  hitz  oro.  Horrela,  nire  ekintzek  bakea sortzen dute.  Horixe da  nire erronka nagusia; izan ere,  patriarkatuak eta  kapitalismoak konbentzitu nahi naute bizitza pertsona on  eta  txarren  arteko  dualtasunean oinarritzen dela, lagun eta  etsaien artekoan. Horrela,  ni  horretaz jabetu  gabe, haien  laguntzaile  bihurtzen  naiz.  Adibidez, armetara jotzeko arrazoi logikoak sinetsita.

Mila esker gutun hau  irakurtzeagatik. Bakean  bizi   zaitezen   opa   dizut. Juanma Feito

Itzulpenaren zuzenketa: Iñaki Kasares