Bizitzarako jolasak

Bazen behin kaosa nagusi zen garai eta leku bat. Kaos horretan zelula batek iraun egin zuen eta bere beharrak identifikatu eta asetuz aurrera atera zen. Kanpoko kaosa eta bere barruko ordena bereizteko gai zen eta kanpoko zein materia zen arriskutsua eta zein ez jakinez, bere oreka eta ongizatea bilatzen zituen. Bere barrura zer sartzen zen eta zer ez erabakitzeko gai zen. Zelula primitiboa deitzen da eta bizitzaren oinarria dela esan dezakegu.

Ba, zelula hau gai izan bada beretzat ona eta arriskua zein izan den jakiteko eta bizitzan aurrera egiteko, zer esanik ez haurra. Uneoro bilatzen du haurrak bere ona eta plazer egoera. Horretarako negar egin, objekturen bat lurrera bota, oihukatu edota berea dena defendatzeko jo behar badu ere . “Atentzioa deitzen ari da” edo “mugak behar ditu” – esan dezakegu. Edo, garapenean lagunduko dion bestearen presentzia, ispilu izango duen begirada hori edo bere burua ezagutzen lagunduko dion babesa eskatzen ari da. Haurrak inork baino hobeto identifikatzen ditu bere beharrak zeintzuk diren eta horiek lortzeko eskura dituen estrategiak erabiliko ditu.

Berri Txarrak musika taldearen kanta baten letrak dioen bezala; “Neurtu al duzu inoiz nahi duzuna eta behar duzunaren tarteko distantzia”. Eta haurrak horretan artistak dira. Ziur nago ondo egoteko beharrak asetzera jotzen dutela. Gu berriz ez dakit beharrak ahaztu eta nahiak asetzen ez ote gabiltzan.

Eta ondo sentitzeko haurrak jolasa erabiltzen du. Jolasa eta bestea. Eta beste hori ZU izan zintezke, haurraren ispilu, babesle eta errespetuzko maitasun giroa eskaintzen diona. Eta badauzka haurrak ondo sentitzeko jolasak psikomotrizitate gelan egiten dituenak, baina baita ere parkean, mendian edo etxean. Jaio berritako plazerezko uneak gogoraziko dizkion jolasak dira eta segurtasun handia ematen dizkiotenak, bere garapen integralean aurrera egiteko.

Jolas hauek haurrarengan eragin positiboa izateko bi elementu eskatuko nituzke: errespetua haurraren momentuko beharrei eta gozatu haurrarekin jolas hauek sortzen direnean. Bizi bere emozio, begirada, ilusio eta beldurrak. Eta jarri hitza bere bizipenei.

JOLASAK

Aurrenekoa kulunka jolasa da. Amaren haurdunaldi garaitik datorren jolasa. Haurra ez da gogoratuko baina bere inkontzientean grabatuta izango du kulunka hark sortu izan dion plazera. Hortaz ekintza hori berriro bizitzea eta gainera ondoan norbait garrantzitsua egonda, plazer handiz biziko du. Parkeko kolunpioek arrakasta handia izaten dute, hamaka edo zintzilikatutako sokak bezala. Erritmo desberdinen nozioak jasoko ditu haurrak jolas honekin eta jaio berriko egoerak berriro bizitzeko sentsazioak biziko ditu. Gurasoek lasaitzeko edo lotan jartzeko kulunkatzen zuten garaikoa.

Bigarren jolasa apurketaren ingurukoa da. Haurrekin gaudenean sarritan egiten dizkiogu eraikuntza desberdinak, izan egurrezko dorreak, hondarrezko gazteluak, zutik jartzen diogun plastikozko botila eta abar. Guzti horiek errurik gabeko giro batean, gustu eta plazer handiz apurtuko ditu. Apurtzea gaizki ikusia dagoen jendarte honetan, haurrari jolas giroan, apurtzeko aukera ematea erru sentsaziorik gabe, interesgarria da. Aurrera begira bere apurtzeko pultsionalitatea kontrolatu ahal izango ditu eta komunikatu, sortu eta pentsamendurako irekiago egongo da. Honela bere harremanetan agresibitatea eta indarkeria ez ditu behar izango. Onartutako apurtzeak ondoren, plazerez eta sormenez beteriko eraikuntza ekarriko dio haurrari.

Hirugarren jolasa ezkutaketa jolasa da. Silvia Donet psikomotrizistak dioen bezala: “Jolas honek amarekiko separazioa gogoratu eta berriz bizitzeko aukera ematen dio haurrari, modu ludikoan”. Haurrak, maitasun eta erreferentea den irudia galtzeko beldurra du. Guk gure bikotekidea galtzeko dugun beldurra bezala. Eta beldur horren aurrean etengabeko ziurtasuna behar du haurrak, irudi erreferente hori ez duela galduko. Interesgarria da nolako emozioarekin bizitzen duten jolas hau. Haurra ezkutatzen denean, irrikaz espero du aurkitua izatea eta maitatua dela ziurtatzea, baina baditu berekin zalantzak, pertsona hori etorriko ote den ala ez. Garrantzitsua da haurraren bila gabiltzan une horretan hitz egitea eta une horri garrantzia ematea. Honela haurra baloratua sentituko da. Aurkitzeko momentuak apoteosikoa izan behar du, zoriontasuna eta poza nagusituko direlarik. Besarkada goxo batez bildu haurra eta nolako poza hartu dugun aipatuko diogu. Jarri haurren azalean. Gehien maite duen pertsona bere bila ibili da, aurkitu du eta pozez zoratzen jarri da.

Laugarrena harrapaketa jolasa da. Zerikusi handia dauka ezkutaketa jolasarekin. Kasu honetan gertu – urrun kontzeptu garrantzitsuak agertzen dira, haurraren ziurtasun afektiboa bermatzeko. Hau da, “zugandik urruntzeko gai naiz, nire autonomia, identitatea eta mugimendu gaitasunak indartuz, eta harrapatzeko eskatzen dizut, ziurtatzeko zuretzat inportantea naizela”. Hasieran haurra utzi egingo da harrapatzen, baina pixkanaka, soilik ikustea atzetik aita edo ama doakiola harrapatzeko asmotan, nahikoa izango du. Harremana estutzen doan heinean eta haurra ziurtasuna hartzen, jolasa ere eraldatzen joango da. Harrapatzeaz aparte, otsoa edo pertsonai beldurgarriren bat izateko eskatuko digu, honela beren beldurrei aurre egiteko balioko dio jolasak.

Eta bosgarrena oreka – desoreka jolasa da. Haurra jaiotzen denetik hamaika eskutatik igarotzen da. Esku guzti horien menpe egoten da hasierako hilabetetan. Oso garrantzitsua da esku desberdin horien atentzio kalitatea nolakoa izan den. Nola izan den edukia besoetan, nola izan den mugitua hasierako jolasetan, nola hitz egin zaion mugimendu horien inguruan. Egoera guzti horietan haurrak sentsazio desberdinak bizi izango zituen. Eta sentsazio horien oroitzapena gordea izango du bere oroimen afektiboan. Bada, mugimendu horiek guztietan sentituko zituen haurrak oreka – desoreka egoerak. Zure magalean daukazunean, koltxoneta batzuen gainean dagoenean, oihal baten gainean dagoenean. Egoera desberdinak aprobetxatu ditzakezu jolas hau egiteko. Aipatu haurrari nola une batetik bestera eroriko dela, baina sorpresa eta jakin min hori mantendu. Emozio handiz biziko du haurrak erori aurreko momentua eta erori ondorengoa ere.

Azken finean, haurrak inork baino hobeto ezagutzen ditu bere beharrak. Nahiz oinarrizkoak, noiz den gose, hotz, bero, nekatuta, aspertuta, noiz duen kuriositatea, maitasuna beharra, ziurtasun beharra edo lasai bakarrik egoteko beharra. Bere ondoan egon, behar horiek entzun, ulertu eta errespetatzea dagokigula uste dut guri. Eta bide horretan eskatzen dizkigun jolasak behar horien inguruan ibiliko dira.

Eta gogoratu, haurrak ez duela jolasten jolasteagatik. Jolasak eskaintzen dionagatik baizik. Eta oso ondo daki jolas bakoitzak zertan aberasten duen, bere beharrekin konektatua dagoelako. Animo eta eman jolasari!!.

Manex Beristain 2012

Argazkiaren iturria