“Gure platera gure aukera” ekimena hezkuntza-komunitate, lehen sektore eta gizartetik sortu den eskaera bati erantzuteko jaio zen: egungo eskola-jantokien eredua aldatzeko nahia. 2000 urteko araudi batek “kudeaketa zuzena” izeneko eredu bakar baten bidez kudeatzera derrigortzen ditu EAEko ikastetxe publikoetako jantoki guztiak. Catering enpresa batek kudeatzen ditu jantokiak, eta poliki-poliki sukalde guztiak desagertzen ari dira.

Eskola jantokiek duten balore pedagogikoa berriro hartzea nahi du Bidezko Elikadura Elkarteak eta seme-alaben elikadura gure inguru eta kulturarekin bat etortzea. 

Eneko Viñuela, Bidezko Elikadura elkarteko koordinatzailea.

Nolakoa izan da orain arteko ibilbidea?

Elikadura burujabetza izan dugu helburu hasieraik. Horretarako ibilbide ezberdinak erabiltzen ditugu. Hasiera baten elikadura burujabetzaren nundik norakoak lehen hezkuntzan azaltzen genituen, baina konturatu ginen guzti hori arlo teorikoan geratzen zela. Ikasle bai irakasleek klaseetatik irtetzean eremu industrialean egindako janaria jaten zuten jantokian. Momentu horretan, eskola jantokien funtzionamendua gehiago ezagutu nahi genuela erabaki genuen. Beraz batzarrak egiten hasi ginen eta laster konturatu ginen hobekuntzarako bide asko zeudela. Beraz, prozesua hastea erabaki genuen; ONG, nekazariekin, guraso elkarteekin… 2015ean Bidezko Elikadura Elkartea sortu genuen eta HEIGErekin batera proiektu bat garatu genuen, eskola jantokien inguruko ikerketa bat egiteko. 2 urtetan zehar burutu genuen eta eskolako jantokietan zegoen egoera aztertu genuen. 7 enpresek zeukaten monopolio guztia eta 92.000 menu ematen zituzten egunero, eta horren %70 sukalde zentral batetik irtetzen ziren. Horrek kalitatean eragin handia zuela konturatu ginen;adibidez, bigarren platerak saltsa askorekin jartzen zituzten, freskotasuna ahalik eta gehiago mantenzeko ordu horietan. Ikerketa potentea egin genuen, inpaktu soziala, ingurunearekiko konpromezua eta kalitatea aztertuz, eta emaitzak ez ziren oso positiboak izan. Gainera, lehengaiak kanpokoak ziren, oso urrunetik etortzen ziren gure eskoletara. Gehiago ikertu nahian, enpresetara eta jaurlaritzara jo genuen, baina gardentasun falta izugarria somatu genuen. Modu honetan eredua aldatu behar genuela erabaki genuen. Horretarako sortu zen “ Gure platera gure aukera” ekimena. “Gure platera gure aukera” 30 eragile desberdinek osatzen dugu (gobernuz kanpoko erakundeak, kooperatiba txikiak, guraso elkarteak…). Prozesua hastean zer nolako jangela eredua nahi zen adostu genuen. Hortik aurrera aldarrikapenak egin genituen, hitzaldiak, jarduerak, mobilizazioak.. Lan guzti honen ondorioz alderdi politiko batzuek gure aldarrikapenak mahai gainera atera zituzten. Horrekin batera alternatibak edo proposamenak luzatu genituen, ahalik eta jangela hoberenak sortzeko. Eta borrokan jarraitzen dugu gaur egun, jangela hori lortu ahal izateko!

Gaur egun zein da egoera?
Oposizioak gure proposamena mahai gainera eraman zuen eta jaurlaritzak urriaren 24an bozkaketa bat egin zuen, osoko bilkura batean. Mozioaren bozkaketan gure aldarrikapenak entzun ziren eta eskola bakoitzak sukalde bat izan behar duen edo ez eztabaidatu zen. Bozkaketaren ondoren, Jaurlaritzarekin hitz egin genuen eta gaur egungo araudiaren errebisio bat egon zitekeela azaldu ziguten. Izan ere, araudia 2000.urtekoa da, zaharkitua dago. Aldaketa asko proposatu genituen; gestioaren hobekuntza, baldintzak mahai gainean jartzea enpresei (kalitatea, gardentasuna, ingurumena zaindu…) eta eredu osagarriak integratzea. Jaurlaritzak gure ideiak aztertzen ari direla azaldu zuen. Urrian legebiltzarrak 4 hileko epea eman zion gobernuari aldaketetan lan egiteko. Baina denbora hori ia bukatu da eta eragile sozialek ez daukagu mugimenduen berririk. Beraz, gure eskaera Eusko Jaurlaritzak epea eta hitza mantentzea da.

Zein da eskatzen duzuen jangela eredua?

Gure ereduak berezitasun batzuk behar ditu; alde batetik eskola komunitateak erabakitzeko ahalmena izatea, kudeaketa botere osoa enpresak ez izatea. Bestalde araudiaren barnean eskola jangelen batzordea izatea eskatzen dugu. Izan ere, hainbat herrialdeetako eskoletan egon gara, funtzionamendua aztertzen. Eta esperientzia horietan konturatu gara kudeaketa desezentralizatzean hobekuntzak ekartzen dituela. Eta jangela batzordea egon behar dela gertutasuna egoteko. Izan ere “jan-tokia” “jan-gela” bihurtu nahi dugu. Ikasteko toki bat izatea ikaragarri ona izango litzateke; zer jaten den ikastea, zergaitik, zeintzuk diren onurak… Gainera, langileen baldintzak hobetzeko gogoekin prestatu nahi ditugu aldaketa hauek. 

Zuen egitasmoaren inguruko informazioa jarraitzeko nora jo behar da?
www.gureplateragureaukera.eus webgunean material asko dago. Bestalde gure sare sozialetan azken aldaketen berri izango duzue. Gainera, HEIGE edo Bidezko Elikadura Elkartearen kontaktuak dituzue aipatutako webgunean, zuen proposamen, ideia edo eta laguntza eman nahi izanez gero.