Hiru istorio:

1. Hainbat esaldi irakurri nituen Pablo Garciaren artikulu batean, gaur hizpidera ekarri nahi ditudan hainbat gairi buruz hausnartzera bultzatu nindutenak:

«Lehenik eta behin, egon daitezen (…) eskatzen diete haurrek gurasoei. Eta ez da nahikoa fisikoki egotea. Horrez gain, libre egon behar dute. Batzuetan, zenbat eta gutxiago egon, orduan eta libreago egoten gara (…). Entzuteko, zaintzeko, ferekatzeko, musu emateko prest dagoen aita edo ama (…). Beharrezko laguntza emateko prest dagoena, seme-alabak ordeztu gabe (…). Osasuntsu eta besteak zaintzeko moduan egoteko, beren buruak zaintzen dituzten gurasoak (…). Denbora edukitzea baino ez du nahi esan horrek. Askotan, haurrei eskaini beharreko denbora hori bestelako objektu eta produktuekin ordezkatzen saiatzen gara. Produktu horiek – jostailuak, informatika, ingelesa edota ortodontzia- beharrezkoak izango dira agian -edo ez-, baina ez dute sekula ordeztuko haurrei eskaintzen diegun astia».

2- 3 eta 8 urte arteko neska-mutil batzuei jolasari eta jostailuei buruz egindako elkarrizketa batzuetan, gurasoak haiekin ez direla jolasten esan zuten gehienek -kartetan edo mahai jokoetan izan ezik-. Gurasoak eurekin harrapaketan, korrika, borrokak eta kilimak egiten, ezkutaketan eta abar ibiltzea nahiko lukete haurrek, ordea. Neska-mutil askoren ustez, baina, oso pertsona aspergarriak dira gurasoak; ez dute gozatzen eurekin jolasten. Guraso askori jolastea zer den ahaztu zaiela dirudi, berriz ikasi behar dutela; ematen du, halere, ez dutela horretarako betarik.

3- Franceso Tonuccik adierazi digunez, hiria gogor eta ezin bizizko bihurtu da haurrentzat egun. Parkeak eraiki ditugu, haurrak zaintzapean jolas daitezen, zaintzapeko askatasuna ematen duten eremuak baitira («Behin eta berriz errepikatuko dituzten jarduerak egiteko dira instalazioak, jarduera hutsalak, hala nola kulunkatu, irristatu eta jiraka ibili; hau da, esploradore, ikertzaile eta asmatzaile baino gehiago haurra hamsterra balitz bezala»); eta ludoteka eta haur parkeak -txikipark-, haurrek leku itxi batean “goza” dezaten. Galdu izanaren sentsazioa dago horretan guztian, hiriak ezin dielako haurrei behar dutena eskaini. Paradoxa bada ere, sendatu egin dezakete haurrek hiri gaixotua, bertako kale, plaza, ezkutaleku eta abarretan «aske eta era autonomoan jolastuta». Eta nostalgia eta errudun sentimendua edukitzeagatik, agian, leku eta jarduera artifizialak sortu ditugu helduok.

Beste hainbat gogoeta. Gizartean, kulturan eta politikan luze eztabaidatu da haurrek eskolan edo eskolaz kanpoko jardueretan igarotzen duten denboraren inguruan.


Lehenik eta behin, garrantzitsua da nire ustez orokorrean ez hitz egitea; hau da, ez pentsatzea neska-mutil guztiek familia eta baldintza berdinak dituztela, edo etxetik kanpo edo gurasorik gabe ordu asko egoteak beti egiten diola kalte haurren buruko osasunari. Ez dut sinesten iragarpenetan. Egoera pertsonal eta sozialak oso konplexuak direla uste dut, eta aldez aurretik ezin dela ziur jakin gauzak zertan amaituko diren.
Hainbat gogoeta egin nahi nituzke premisa filosofiko horretatik abiatuta:


a) Haurrek ikastetxeetan edota bestelako jardueretan ordu asko igarotzeak hainbat faktorerekin du zerikusia:

  • Haur guztiek eskola ordu kopuru bera dute, eta zalantzan jarri beharko genuke hori; batez ere Haur Hezkuntzari dagokionez, horren izaera kontuan hartu gabe Lehen Hezkuntzako antolaketa ezarri baitute Haur Hezkuntzako bigarren zikloan.
  • Haur Hezkuntzako eta Lehen Hezkuntzako geletan, gurasoak ezin dira antolatuta sartu-irten. Egokia ez bada ere, bereizi egiten dituzte neska-mutilak gurasoengandik; oso ona litzateke, ordea, eskola ordutegi malgua izatea eta denak elkarrekin aritzea zenbait eremu eta unetan.
  • Eskolaz kanpoko jarduerak ugaritu izanak laburbil ezin daitezkeen hainbat faktorerekin du zerikusia nire ustez. Batetik, gurasoak lanean dauden bitartean haurrekin zer egin ez jakitearekin. Bestetik, baita eskola curriculumak gurasoei ematen dien konfiantza eskasarekin ere, segur aski. Izan ere, guraso batzuek badakite seme-alabek 10, 12 edo 15 urtean ingelesa, musika edo pintura ikasita ere (berdin da zer ikasten duten) keinuka aritu behar dutela atzerrian, kortxea zertarako den ez dakitela, eta estereotipoak soilik irudikatzen dituztela. Hortxe dago lehiakortasuna ere, beren seme-alabak onenak izan daitezen nahi baitute guraso batzuek. Era berean, ezin dugu ahaztu seme-alabek beraiek lortu ezin izan dutena lor dezaten ere nahi dutela batzuek.
  • Etxetik kanpo lan egiten duten gurasoek ez dutenez lan ordutegi malgua (Espainian ez dute legearen babes garbirik), horietako batzuek haurrekin egongo diren pertsonak bilatu eta ordutegiak eta oporrak moldatu behar izaten dituzte, haurrak zainduta egon daitezen.

b) Eskolako edo eskolaz kanpoko jarduerei dagokienez, ez da garrantzitsua zer egiten den, baizik norekin eta nola egiten den. Horretan dute oinarria hezkuntza kalitateak eta haur batzuen eta besteen arteko prestakuntza desberdintasunek. Nire ustez, garrantzitsua da jarduera horietan diharduten pertsona edo profesionalek -hezitzaileek- beren arloan kultura handia edukitzea eta, batez ere, egiten dutena irrikaz egitea. Uste dut ezaugarri horiek dituztenek erraz egiten dutela bat haurren nahiekin.

c) Familiak -batez ere emakume asko- existitzen ez diren erakundeen ordezko bihurtzen dira. Lan bikoitza/hirukoitza egitera behartuta egoten dira eta, hori gutxi ez balitz bezala, gizonezkoek oso gutxi parte hartzen dute oraindik ere, etxeko lanak egiteko eta seme-alabak edota etxea zaintzeko orduan.

 d) Fernandez Galianok dioen bezala, globala, birtuala, esanekoa eta digitala da hamarkada hau; bipolarra izateari uzteko da globala; aukerak ugaritu egin direlako birtuala; ideia nagusi batzuen mende dagoen planeta hau sozialki eta ideologikoki konforme dagoelako otzana, eta sortzen diren harreman berriengatik digitala. Herrien migrazio mugimenduen ondorioz, nahasten ari dira kulturak, ohiturak, erlijioak eta herriak hamarkada honetan. Eskolak aukera paregabea du aniztasunaren aurkako programak baztertzeko, bai eta espazioak eta denborak antolatzeko modu zorrotza ere -kanporatu egiten baitute desberdina dena, tumorea balitz bezala. Izan ere, eskolak bereizi egiten ditu arlo soziala eta akademikoa -esan dut lehen ere-, eta, haustura hori bultzatuta, utzi egiten dio hezitzaile izateari. Uste dut eskola aldatzeko eta eraldatzeko baliatu behar dugula aniztasun hori -ez da aberastasun gisa hartzen-, ez baita gizartea bezain azkar aldatzen.

Hauexek dira proposatzen ditudan aldaketa batzuk: profesionalentzat laguntza eta baliabide gehiago (mota guztietakoak) izatea; irakasle ikasketen egitura aldatzea (gehiegi oinarritzen da didaktiketan) eta gizarte lanen ikasketekin nahastea; eta terapeutikoak baino gehiago sozialak izatea pedagogia eta psikologia ikasketak.

Alfredo Hoyuelos
Irakaslea eta Filosofian eta Hezkuntza
Zientzietan Europako doktore