Familia eta Eskolaren arteko harremana

Ikasturtea hasi da eta dagoeneko gurasook hainbatetan joan izan behar dugu eskolara, talde zein bakarkako bileretara. Urrats hauek harreman berri baten lehen urratsak dira maiz, hala ikastetxe berri batera goazenean, nola tutore berria dugunean erreferente. Harreman hau bere hasieratik zaintzea garrantzitsua da, gure seme alaben esperientzian eta eskola aprobetxamenduan oso esanguratsua baita.

Familia eta eskola, historia luzea duten bi instituzio

Egia da bi sistema hauek munduko gizarte gehienen antolamenduan funtsezko papera dutela. Gaur egun, zaila da haurtzaroa imajinatzea familia eta eskola gabe; elkarri eragiten dioten eraikuntza sozialak dira. Hala ere hau ez da beti horrela izan.

Familia instituzio bezala gizarte primitiboetan agertzen da lehen aldiz. Duela 5000 urte Aralarretik pasatzen ziren giza talde ehiztari-biltzaileaksenitarteko klanetan antolatuta zeuden. Antza denez, lotura hauek ekonomikoak ziren, hau da, familia bi edo hiru elkarrekin mantentzen ziren haien nomadismoan elkarri lagunduz (gehien bat gizonezkoak ehizan eta emakumezkoak zaintzan). Eskasi aldia iritsita, klan hauek familia unitate ezberdinetan banatzen ziren.

Eskola, ordea, gure aroan sortu da. Periodo klasikoan aberats batzuek euren semeak filosofia akademiara bidaltzen zituzten, baina harremana banan banakoa zen eta oso esklusiboa. Ondoren, erdi aroan, elizak hartu zuen hezitzeko eskumena. Latina zela medio, erlijio ezagutzak transmititzen ziren gehien bat, eta oraindik ere gizartearen sektore txiki bati zegoen zuzenduta.

Gaur egun ezagutzen dugun eskola Frantziar iraultzan du jatorria eta gizarte industrializatuetan garatzen hasi zen XIX. mendean.

Beraz, esan dezakegu familia instituzio bezala eskolaren aurretik zegoela eta dagoela, hau da, haurrarentzat beti izango da garrantzitsuagoa familian gertatzen dena eskolan gertatzen dena baino.

Hau guztia argia badirudi ere, ezinbestekoa da lehentasun hau kontutan hartzea XX. mendean zehar familiak eta eskolak izan duten transformazioa aztertzean. Aurreko mendeko bigarren erdian familiak atzera egin du alderdi ezberdinetan: familia nuklearra familia zabalari nagusitu zaio, seme-alaba kopurua jaitsi egin da, guraso bakarreko zein banatutako gurasoen familiak ugaritu dira, maiz guraso biak etxetik kanpo egiten dute lan, horrek suposatzen duen estres kargarekin… beraz, orokorrean, familiak osatzen zuen sarea ahuldu egin dela esan dezakegu.

Eskola, ordea, azken hamarkadetan asko hazi da: Inklusibitatearen izenean unibertsalizatu da, derrigorrezkotasun urteak luzatu dira eta prozesu hauek zientzia pedagogikoaren babespean gauzatu dira. Beraz eskolaren antolakuntza “konplexuagoa” da.

Gainera, estatu garantista eta paternalistak lehen familiari zegozkion hainbat eskumen bere gain hartu ditu eskolaren bidez. Esate baterako, badirudi baloreetan heztea edo eta hezkuntza afektibo-sexuala eskolak egin beharreko zerbait dela, eta hortaz, familiek albo batera utzi dezaketen zerbait.

Transformazio hauek desoreka sor dezakete familia eta eskolaren arteko harremanetan. Familiekin eta irakasleriarekin lanean, desorekaren adierazgarri diren eta gatazkara bideratuta dauden hainbat jarrera ikusten ditut. Adibidez, familia batzuk eskolara hurbiltzen dira aholku eta argibide bila, haiek hezteaz ezer jakingo ez balute bezala, menekotasuneko rolean. Ondoren irakasleak edo psikologoak esandakoa irentsi egiten dute eta hori betetzen saiatzen dira, erantzukizuna “profesionalena” izango balitz bezala.

Hobetzeko eta euren burua garatzeko gogo hori oso positiboa da, baina ezin da hutsetik abiatu. Guraso guztiek dute familia baten kide izatearen esperientzia eta bertan arbasoengandik (agian Aralarretik aspaldi zebiltzan horiengandik ere) datorren jakinduria jaso dute. Horrek balio handia du eta hortik abiatu behar dugu guraso bezala egiten dugun hausnarketa.

Beste kasu batzuetan, eskolak haien lehentasuna onartzen ez duela sentitu eta familia batzuk harremana menperatzeko grinarekin agertzen dira, elkarlanerako bidea itxiz. Kasu hauetan, adibidez, familiak ez dio kasurik egingo eskolak esaten duenari eta haurra gehiegi babestuko du. Gurasoek eskolan duten konfiantza eskasak haurrarengan eragina du, eskolatik jaso lezakeena mugatzen duelako. Muturreko kasuetan, guraso eta seme-alabak eskolaren kontrako fronte komuna egitera iritsi daitezke, horrek dauzkan kalteekin.

Bi mutur hauen artean, hots, menperatu edo mendeko izan, familia haina posizio dago. Orekatuenak erditik kokatzen direnak dira, hau da, sistema bien artean harreman simetrikoa ezartzeko gai direnak, jakinda familiak lehentasuna duela eta haurrarentzat garrantzitsuagoa dela familia eskola baino, familia den modukoa izanda.

Hona hemen jarrera kolaboratzailearen adierazgarri diren jokaerak:

• Beste sisteman egin den zerbait ez bada ulertzen galdetu. (Ez egin suposiziorik, ez epaitu)

• Eskolan egin den zerbaitekin ados ez bagaude gure desadostasuna adierazi eta pentsatu gauza hori zenbateraino den garrantzitsua guretzat. Desadostasuna oso garrantzitsua den zerbaiti buruz gertatu bada, presioa egiten jarraitu(zuzendaritzara jo, adibidez). Aldiz, desadostasuna oso garrantzitsua ez den zerbaiti buruz bada, pentsatu delegatzerako orduan konfiantza ezinbestekoa dela, eta ezin dugula espero besteek guri gustatuko litzaigukeen modu berean heztea.

• Nahiz eta gure seme-alaben tutorea gustuko ez eduki edo eta eskolarekin irizpide ezberdintasunak egon, saiatu beroriek haurren aurrean ez astintzen, beraiek eskolan konfiatzeko duten gaitasuna mugatu egiten bait du.

Eta amaitzeko unibertsitatean irakurri nuen esaldi bat:

“Familiek jakingo balute zenbateraino den esanguratsua haien presentzia eskolan haurraren arrakasta akademikoan, gehiago agertuko lirateke bileretara” (Epstein, 1987).

Nik, gaur egun, beste zerbait gehituko nuke: eskolara gerturatzerakoan gure familiaren indarraz eta izaeraz kontziente joan behar dugula (ez menekotasun rolean), eta ez ditugula bertako profesionalak fiskalizatu behar (menperatzeko rolean). Elkarlanerako eta elkar ulertzeko esparruak irekitzea ezinbestekoa da haurrek lasaitasunez ikasi ahal izateko bai familian baita eskolan ere.

Argazkiaren iturria

Koldorekin hitz egin genuen artikulua oinarri hartuta.