Goraipamenak. Zerbaitetarako balio al dute?

Zein azkarra zaren!, Zu bai ona! Gaitasun handia duzu! Hoberena zara!

Azken hamarkadetan, goraipamenak eta hauen erabileraren ondorio positiboei buruz asko hitz egin da. Haurraren autoestimua, konfiantza eta bere buruarekiko duen irudia indartzeko ezin hobeak bailiran. Baina, zerbaitetarako balio al dute gugandik intentzio onenarekin eta maitasunez ateratzen diren hitz horiek? Gure seme-alaba edo ikaslearengan eragin positiborik ba al dute? Hala bada, nolako eragina dute?

Goraipamenek eragin positibo nahiz negatiboa izan dezakete gure seme alaba edo ikasleengan. Kasuan kasu, eragin positiboa lortu nahi badugu, honako eragile hauek izan beharko ditugu kontuan: hitzen aukeraketa, momentua eta ikasle edo seme-alabarekin dugun erlazioa.

2000. urteaz geroztik hainbat ikerketa argitaratu dira goraipamenen eraginak direla eta. Horien artean esanguratsuena eta froga gehien aurkeztu dituena Carol Dweck psikologoak eginiko ikerketa bat da. Ikerketa honetan, lehen hezkuntzako 5. mailako 400 ikasleek parte hartu zuten era indibidualean.

Ikerketaren lehenengo atalean ikasleek logika jolas erraz batzuk burutu zituzten. Lehenengo ariketa amaitu bezain laster guztiek jaso zituzten goraipamenak. Goraipamen hauek kontu handiz aukeratuak izan ziren, ikasleak bi multzotan banatuz. Ikasle erdiak egindako esfortzuagatik zoriondu zituzten (oso ongi egin duzu, benetan ahalegindu zarela ikusten da!); Beste erdiak berriz, beraien inteligentziagatik zoriondu zituzten (oso ongi egin duzu, oso azkarra zarela ikusten da!).

Ikerketaren bigarren atalean ikasleek bi ariketen artean bat aukeratu eta burutu behar zuten. Aukeraketa egin aurretik argi adierazi zitzaien ariketa bat aurretik burututakoaren antzekoa zela eta bestea zailagoa.

Momentu honetan gertatutakoak goraipamenek ikasleengan eragin zuzena dutela frogatu zuten.

Egindako esfortzuagatik zorionduak izan ziren ikasle gehienek (oso ongi egin duzu, benetan ahalegindu zarela ikusten da) ariketa zailago bat egitea erabaki zuten; aldiz, beraien inteligentziagatik zorionduak izan ziren ikasle gehienak (oso ongi egin duzu, ikasle azkarra zalera ikusten da) berriz, antzeko mailako ariketa aukeratu zuten.

Guztiok atsegin dugu emaitza onak lortzea bai helduok baita umeek ere. Kasu honetan ikasle batzuek antzeko mailako ariketa bat aukeratu zuten emaitza ona lortzeko aukerak areagotuz. Beste ikasle batzuk berriz arriskatzea eta ariketa zailago bati ekitea erabaki zuten, beraien esfortzuari zuzendutako goraipamenek emaitza ona lortzeko gogoa baino zerbait garrantzitsuagoa sorrarazi baitzuten beraien barnean. Ausardia eta esperientzia berriei ekiteko gogoa hain zuzen ere.

Gure txikiek gurasoen onarpena desio dute. Egunerokotasuneko egoera bat hartuko dugu adibide gisa. Bizikletan ibiltzen ikasi berri duen haur bat, bizikletan ibiltzen dakielako zoriontzen badugu (oso ongi egiten duzu, oso txirrindulari ona zara!), seguruenik ekintza berriz burutzeko nahia izango du. Ekintza bera burutuz bere guraso edo irakaslearen goraipamen eta onarpena lortuko baitu. Bestalde eta zoritxarrez kirol berri bati ekiteko gogo gutxi izango du. Ondorioz bizikleta gainean ibiltzeko gaitasuna garatuko du eta beste kirol berri bati ekiteko beldurra eta segurtasun falta handituz. Bere nahia berriz ere zoriondua izatea da, honela maitatua eta onartua sentitzen delako. Ekintzaren emaitzagatik zoriondu dugunez, hurrengoan ere emaitza onak lortzera bideratuko du bere ahalegina.

Bizikletan ibiltzen ikustean berriz, burututako prozesua, esfortzua edo aukeratutako estrategiagatik zoriontzen badugu, egindako ahalegina baloratzen dugula sentituko du (oso ongi egiten duzu, ziur nago asko ahalegindu zarela!). Ondorioz berriz ere bizikleta gainean ibiltzeko nahia handituz eta ekintza berri baten aurrean bere buruarekiko konfiantza areagotuz. Ekintza berri bat burutzean maitatua sentituko da, konfiantza izango du ahalegintzean eta erabakiak hartzean, hori baita bere guraso edo irakasleek baloratzen dutena. Horregatik zoriondu baitzuten azkenengo aldiz.

Carol Dweck-ek egindako ikerketaren arabera haur eta gazteek bizitzan zehar jasotako goraipamenen arabera bi pentsamolde mota garatu ditzakete. Pentsamolde zurruna (gaztelaniaz “mentalidad fija”) edo pentsamolde irekia (gaztelaniaz “mentalidad abierta”).

Izandako emaitzengatik zorionduak diren ikasleak pentsamolde zurruna garatzen dute, hau da, beraien ustean gaitasun pertsonalak, adibidez matematikarako gaitasuna, gaitasun sozialak, musikarako gaitasuna, edo beste edozein gaitasun zurrunak dira, jaiotzez ditugunak eta garaezinak. Beste modu batean esanda, garen bezalakoak gara eta hori ezin da aldatu. Honek eragin zuzena du haur edo gazteek erabakiak hartzen dituztenean, ekintza berriak burutzean duten jarreran, ondorioz gaitasun berriak garatzeko aukerak gutxitzen dira.

Burututako prozesuagatik, egindako ahaleginagatik eta aukeratutako estrategiengatik zorionduak izan diren ikasleek pentsamolde irekia garatzen dute. Haur eta gazte hauen ustetan, gaitasunak eginaren ondorioz garatzen dira. Hau da, korrika eginez hankak landuko ditugu, edo asko irakurriz gero irakurketa eta ulermen gaitasuna handituko da. Praktika, ahalegina eta dedikazioari esker gaitasunak garatzen dira. Pentsamolde zurrunaren aurkako eragina du honek haur eta gazteengan erabakiak hartzean, konfiantza handiarekin ekiten diete ekintza berriei eta esperientzia berriak bizitzeko aukera aprobetxatzen dute, ondorioz gaitasun berriak garatzeko aukerak handitzen dira.

Hau irakurri ondoren zure etxean nahiz eskolan estrategia hauek martxan jartzeko nahia piztea lortu badugu, gogoratu helburua haur eta gazteengan pentsamolde irekia garatzea dela. Ez pentsamolde zurruna ezta goraipamenekiko dependentzia ere. Honetarako zuk zeuk ere goraipamenak erabiltzeko gaitasuna garatu beharko duzu.

Gu irakasle gisa estrategia hau aplikatzen saiatzen gara eta honek ikasle guztiengan ez duela berdin eragiten ikasi dugu. Guk ere pentsamolde irekiari eutsi behar diogu, goraipamenak aplikatu eta honen ondorioak baloratuz. Lehenengoan haur edo gazteen pentsamoldean eragitea lortzen ez badugu, gogoratu gaitasuna eginaz garatzen dela eta guk geuk ere ahaleginari eta konstantziari garrantzia ematen badiogu errazago egingo zaigu pentsamolde hau haur eta gazteei transmititzea.

 
Markel Larrañagarekin elkarrizketa artikulua oinrri hartuta.