Gurasoen kezkei eta galderei erantzuten
Urte-sasoi bakoitzak dauka bere patologia propioa, eta irizpide horri jarraituz saiatu naiz garaian garaiko gaitzak jorratzen, gaixotasunak ez baitira udan edo neguan modu berean azaltzen.
Jarraian, kezka eta zalantza horietako batzuk azaltzen saiatuko naiz, nire ustez usuenak eta arruntenak direnak jorratuz gaurkoan. Baina hainbat kontu geratuko dira jorratu gabe (sukarra, belarriko mina, lo egiteko kontuak, edo gaueko enuresia, batzuk aipatzearren), eta horiek nahiz beste batzuk, zuen eskaeren arabera landuko ditugu hurrengo txanda batean.
1. Nola babestu behar dira haurrak kalean hotzaren aurka?
Guraso gehientsuenek bere seme-alabei arropa gehiegi jartzeko joera duten bitartean, pediatrek, ordea, “zentzu komunak dioenaren bidetik” jokatzea aldarrikatzen dute. Alegia, heldu bat jantziko genukeen modu berean, etxe barruko nahiz kanpoko tenperaturaren arabera.
Horrela, bularreko haur bat baldin bada, gutako edonork geldi dagoela eramango lukeen arropa jarriko diogu, ez gehiago ezta gutxiago ere. Eta umea bere kasa mugitzeko gai bada eta hortik zehar korrika ibiltzeko garaian baldin badago, mugimenduan egotean erabiltzen den arropa besterik ez genioke jarri behar.
Ahaztu, beraz, negu partean umeari arropa gehiago jartzeko joera. Askok uste dutenaren kontra, okerreko praktika horrek (umeari arropa gehiegi jartzeak, alegia) ez du gripe eta katarroetatik babesten, eta sukarra ere eragin dezake ume txikietan.
2. Zergatik gaixotzen dira hainbeste haurrak haurtzaindegian?
Umea haurtzaindegira joaten denean, aurrenekoz hasten da birusak kanpotik jasotzen, izan ere sarritan gaixorik dauden beste haur batzuekin kontaktua izango baitu. Bere bizitzako lehenengo hilabeteetan, haurtxoa amak pasatu dituen infekzio gehienen kontra babestua dago, amak gaitz horien kontrako antigorputzak transmititu dizkiolako. Baina bostgarren edo seigarren hiletik aurrera, defentsa horiek galdu egingo ditu umeak, eta bere gorputzak defentsa horiek sortzen hasi beharra dauka.
Hori nola lortuko du? Infekzioarekin harremana edukiz, eta horretarako txertatzen ditugu haurrak. Kukutxeztularen kontrako txertoa jartzen zaio haurrari, adibidez, bere sistema immunologikoak gaixotasunaren kontra babesten eta defendatzen ikas dezan. Horrela, gaitza sortzen duen bakterioa iristen denean, bere defentsa-mekanismoak gaixotasuna “ezagutu” egingo du eta infekzioa geratzea lortuko du. Umeak gaitza pasatzen badu, agertzen den bigarren aldian ez du sintomarik izango, bere oroimen immunologikoak birusari gorputz barrura sartzen ez diolako utziko.
Haurtzaindegiko lehen hilabete horietako katarroak edo beherakoak, behin eta berriz errepikatu arren ere, prozesu erabat normala dira, beraz, eta horregatik ez lukete aparteko kezka-iturri izan behar gurasoentzat. Dena den, lau edo bost urtetik aurrera umea askoz ere gutxiagotan gaixotuko da, bere sistema immunologikoa prest dagoelako eskolan edo etxetik kanpora ager daitezkeen birus nahiz bakterioei normaltasunez erantzuteko.
3. Noiz txertatu behar da ume bat gripearen kontra?
Urtebetetik gorako edozein ume txerta daiteke gripearen kontra, baina adituek txertaketa bihotzeko arazoak dituzten umeentzat gomendatzen dute bereziki, edo baita arnas arazoak (asma edo fibrosi kistikoa bezalakoak) dituztenentzat uztea ere. Zenbait kasutan, garuneko paralisia duten haurrei ere jartzen zaie gripearen kontrako txertoa.
Txertoa jartzeko garaia urritik urtarrilera bitartekoa izaten da normalean, eta ez da ahaztu behar txertoak gripearen kontra soilik babesten duela, eta ez duela, adibidez, katarroen kontrako babesik ematen.
Eta amak umeari bularra ematen dion bitartean gripea harrapatzen badu, maskarilla bat jarri eta eskuak ondo garbitu beharko lituzke bularra emateko, gaitzaren kutsapena saihesteko.
4. Zergatik agertzen dira beherakoak?
Haurtxoaren lehen urtean beherakoak birusek sortuak izaten dira kasurik gehienetan. Ume koskortuagoetan, ordea, askoz ere usuagoak dira bakterioek eragindako beherakoak. Kasu batean bezala baita bestean ere, zazpi bat eguneko prozesuak izan ohi dira, eta epe hori baino gehiago luzatzen direnean, beste arrazoi eta trastorno elkartu batzuetan pentsatzen hasiko gara.
Jaioberriek, lautik seira eginkari likido egin ohi dituzte egunean, osasuntsu egonda ere, ia esne-hartualdi bakoitzaren ondotik, eta hurrengo hilabeteetan ere umeak egunean hainbat aldiz libratuko dira, eginkari apartsuak eginez, esneaz gain elikagai solidoekin hasi arte.
5. Nola jokatu beherako baten aurrean?
Lehenik eta behin, umeak deshidratatzeko duen arriskuari erreparatu behar zaio, eta horregatik pediatrek urarekin batera glukosaz eta elektrolitoz osatutako soluzio hidratatzaile berezi bat erabiltzea gomendatzen dute, farmazian erositakoak nahiz etxean egindakoak. Hona hemen soluzio hori etxean prestatzeko proposamen bat: jarri irakiten ur litro bat eta utzi gero epeldu arte; ondoren gehitu urari limoi baten zukua, bi koilarakada handi azukre, koilarakada txiki bat bikarbonato eta beste gatz-koilarakada txiki bat. Horrela osatutako nahaste horrekin elikatuko ditugu gure umeak, beherakoekin dauden bitartean galdutako likidoak eta elektrolitoak berreskuratzeko.
Guraso gehienek ezagutzen dituzte kasu horietan umearen jan-neurriaren inguruan egin beharreko aldaketak (elikagai astringenteak edo lehortzaileak hobesten dira aurreneko orduetan: arroza, platanoa, azenarioa, urdaiazpiko egosia, sagarra, etab.), baina azken aldian egindako beste ikerketa batzuek diotenez, umea bestela osasuntsu badago, ez dago bere dieta zertan aldatu.
Ondorengo hauek lirateke adituek emandako aholku edo gomendioak:
a) umeari bere eguneroko jan-neurria mantendu, eta jan dezala gose dagoenean;
b) era guztietako gehiegikeriak saihestu;
c) berdura eta lekaleen ekarpena zertxobait gutxitu, eta txokolatea, gozoak, gozokiak eta litxarreriak oro har erabat baztertu;
d) ez da komeni gantzak erabat dietatik kentzea, adituen iritziz koipeek beherakoaren kontrako eragin babeslea izango luketelako nolabait;
e) eta goraxeago aipatutako elikagai astringente horiek gehitu, umearen iturria ahal dela “lehortzeko”.
6. Umeei ere igotzen al zaie kolesterola?
Jakina baietz.
Azken ikerketek diotenez, lau umetatik batek, nesken artean bereziki, gomendatutakoak baino kolesterol-maila altuagoak dituzte odolean. Zergatik gertatzen da hori? Koipe saturatu gehiegi, opil industrialak batez ere, hartzen dituztelako. Gero eta berdura, lekale eta fruta gutxiago jaten dituzte, eta pizzak, hanburgesak, patata frijituak edo litxarreriak ikaragarri ugaritu dira.
Eta kolesterol altuari hipertentsioa, bizimodu sedentarioa eta gehiegizko pisua eransten badizkiogu, denborak aurrera egin ahala umearen bihotza erasana geratuko da. Gurasoen garrantzia funtsezkoa da, hortaz, oraindik haur edo ume diren horiek ondo jaten ikas dezaten, eta elikadura desegokiak beren osasunean izan ditzakeen ondorioez jabetu daitezen. Ez zaie beraiei gustatzen zaiena bakarrik “irensten” utzi behar, eta egunero mahaian sor daitezkeen liskarrei eta borrokei aurre egiten eta gatazka bideratzen jakin behar dute gurasoek.
7. Motxila edo bizkar-zorroek eragiten al diete umeei?
Bai. Liburuz, paperez, eta beste tramankuluz zamatutako motxilak gainean eramateak hainbat ondorio txar ekar ditzake haur, gaztetxo eta adoleszenteetan: zurruntze eta gogordurak, eta arazo muskularrak lepoaldean, sorbaldetan eta bizkarrean. 16 urtetik beherako gazteen % 70 kexatzen dira bizkarreko minez, motxilen gehiegizko pisuagatik, hain zuzen ere.
Trastorno horiei aurrea hartzeko, motxilaren barruan daraman pisua umearen gorputz-pisuaren % 10 baino handiagoa ez izatea gomendatzen dute adituek, baina zoritxarrez % 30etik gorako pisuak ere neurtu izan dira sarritan. Motxila barruan eraman beharrekoaren pisua gutxitzea ezinezkoa denean, pisu hori behar bezala orekatu eta banatzea izango litzateke irtenbiderik onena: materiala ondo banatu motxila barruan, modu simetrikoan, eta ondo doitu motxila bizkarrean, erdi parean jarriz, eta ez sorbalda bakarretik zintzilik eramanez. Gurdi moduan eramaten den motxila ere egokia da, 12 kiloko zama eraman baitezake umeak horietako baten barruan, inolako arazorik gabe.
Irudiaren iturria hemen.
