Gure umeak ez du arretarik jartzen…

Arreta-defizitaren trastornoa hiperaktibitatearekin edo gabe (ADTH) izaera neurobiologikodun desoreka da. Umetan hasten da, eta, nahiz eta beste desoreka batzuekin ager daitekeen, bere ezaugarri nabarmenena zenbait sintoma nagusi dira: arreta mantentzeko zailtasuna, hiperaktibitatea edota oldarkortasuna. Azalpen interesgarriak eman ditu Puntua aldizkarian Debagoieneko ESIko Pediatriako Gestio Kliniko Unitateko koordinatzaile eta neuropediatra Victor Salcedok.

12 urteetara iritsi aurretik azaltzen dira, pazientearen errendimenduan galera nabarmena eragiten dute haren bizitzako bi arlotan edo gehiagotan –eskolan edo lanean, familian eta jendartean– eta ez dira izaten beste arazo mediko, toxiko edo psikiatriko batek eragindakoak. Desoreka duten ume guztiek ez dituzte sintoma berak erakusten, ezta intentsitate berean ere; hala, nabarmentzen den sintomaren arabera, hiru ADTH mota bereizten dira: arretarik eskaintzen ez duena, hiperaktiboa eta konbinatua.

ADTH desoreka neuropsikiatriko ohikoenetakoa bada ere –eskola sasoian dauden umeen %6, kalkulatzen da–, jendartean ezjakintasun handia dago eta sarri etxeko eta eskolako organizazio faltari egozten zaio.

Desoreka oso konplexua da eta ezin da kausa bakarra identifikatu; hala ere, jakinekoa da bereziki faktore genetikoen ondorio dela; %76ko oinordetza du. Bestalde, ADTH purua ez da oso ohikoa; normalean, beste desoreka psikiatriko batzuekin batera gertatzen da: antsietatea, desoreka portaeran, aldartean…

Hiru sintoma nagusi

ADTHk hiru sintoma nagusi ditu: arreta falta, hiperaktibitatea eta inpultsibitatea.
Hiperaktibitatearen kasuan, sintoma deigarriena eta antzematen errazena da. Hiperaktibitatea duten umeen ezaugarriak dira: mugitzea egokia ez denean, berba asko egitea eta zaratak ateratzea etengabe, geldi egotea asko kostatzen zaie, erlaxatzeko arazoak, egitekoa aldatzea aurrekoa amaitzeke eta konstantzia falta.

Atentzio faltari dagokionez, seguruenik, goiz antzemateko sintomarik zailenak dira, nahiz eta maizen ematen direnak izan gaztetxo, nerabe eta nagusietan. Arreta falta duten umeek ez dute xehetasunetan erreparatzen, zailtasuna dute denbora luzez arreta mantentzeko, zailtasuna dute entzuteko, agindu eta jarraibideak betetzeko, ez dute hasitakoa amaitzen, ez dira batere ordenatuak eta objektuak galdu eta ahazten dituzte. Atentzio falta, normalean, eskola garaian hasi bezain pronto azaleratzen da.

Inpultsibitatea, bestalde, gauzak egin aurretik pentsatzeko zailtasuna da. Hiruretan ezohikoena da. Inpultsibitatea duen umea pazientzia txikikoa da, gauzak egin aurretik ez du pentsatzen, bere txanda itxaroteko arazoak ditu, erantzun agintzaile eta berehalakoak ematen ditu, dena ukitzeko joera izaten du eta nagusiekin arazoak izaten ditu.

Diagnostikoa

ADTH desoreka heterogeneoa da, eta, batzuetan, diagnostikatzeko zaila. Horregatik, eta diagnostiko egokia egiteko, gaian esperientzia duen profesionalarengana jo behar da –psikiatra, neuropediatra, neurologoa edo pediatra–. Diagnostikoa klinikoa da eta hiru tresnaz baliatzen da.  Batetik, pazientearekin eta haren familiarekin azterketa klinikoa egitea, sintomen eta bestelako balizko desoreken gaineko informazioa jasotzeko eta baita gaixotasun neurologiko eta psikiatrikoetan egon daitezkeen aurrekari pertsonalak zein familiarrak jakiteko. Bestetik, esplorazio fisikoa, pazienteak dituen sintomak justifika ditzakeen arazoak ezabatzeko; eta azkenik, ebaluazio psikopedagogikoa, ikaste prozesuan egon daitezkeen desorekak eta ikasketetan egiten duen garapena baloratzeko. Tratatzeko moduari dagokionez,  indibidualizatua izan behar du eta aldi berean behar ditu tratamendu farmakologikoa, psikologikoa eta psikopedagogikoa.

Elkarbizitza konplexua

ADTH duen pertsona batekin bizitzea konplexua izan daiteke. ADTHk berak eta adierazteko duen moduak inpaktu negatiboa izan ditzakete pazientearen bizitzan eta haren familiarenean. Ohikoa da etxean gurasoen eta seme-alaben artean estres maila handiagoa sortzea, eta baita anai-arreben artean ere; are gehiago, ohikoa da bikotekideen artean ere gorabeherak sortzea, desoreka kudeatzeko moduak eraginda.

ADTHren eragina zein den ulertzeak eta familian izan dezakeen inpaktua kudeatzen jakiteak lagundu egingo du etxean giro osasuntsuagoa edukitzen, atseginagoa eta onuragarriagoa guztiendako. Zaila izaten den arren, garrantzitsua da ADTH duten umeekin disziplina mantentzea eta horretarako oso balekoa da gauza positiboetan zentratzea, errefortzu positiboko teknikez baliatuz; baita aurrez ezarritako helburuak betez gero, saritzeko sistemak ezartzea ere.