Ohikoena dolua heriotzarekin erlazionatzea da eta, oraingoan ere horretan zentratuko garen arren, argi izan behar dugun lehendabiziko gauza zera da, dolua, edozein galera esanguratsuren aurrean egin beharreko prozesu osasuntsu, natural eta egokitzailea dela.

Horregatik, hain zuzen ere, kendu behar diogu doluari beldurra, ezinbestekoa baitzaigu galerak utzitako hutsunearekin bizitzen ikasteko.

Prozesua despatologizatzeko azpimarratzen dugu guzti hau, alegia, naturala eta beharrezkoa den zerbait bezala ikusi eta laguntza profesionalaren bila jotzea bakarrik beharrezkoa bada.

Haurrak ez dira heldu txikiak

Haurrak ez dira heldu nimiñoak eta, beraz, ez dute heriotza guk bezala ulertzen, nerabezarora arte ez dituzte ondoko bost kontzeptuak ulertzen (Álvarez, 2014):

Unibertsaltasuna: Denok hil egingo gara; izaki bizidun oro, jaio izanagatik, hil egingo da.

Itzulezintasuna: Hildakoa ez da bizitzara itzultzen.

Funtzionaltasun eza: Hildako gorpu batek ez du ezer egiten. Ez du sentitzen, ez du arnasarik hartzen, ez du pentsatzen …

Kausalitatea: Heriotzak jatorri bat dauka, esaterako, gaixotasuna, zahartzaroa, istripua, erailketa edo buruaz beste egitea.

Gorputz gabeko jarraitasuna: Hildakoa presente izatearen eta garena berarekin konpartitutakoagatik garela argi edukitzearen garrantzia.

Argi dago hau guztia ulertzeko, gutxieneko garapen kognitiboa eta ulermena ezinbestekoak direla. Hauek denborarekin eta esperientziarekin bereganatzen dira eta, esaten genuen bezala, nerabezarora arte, gutxi gora behera, ez da heriotza bere osotasunean ulertzen.

Eta nerabezaroa baino lehen, zer?

Heriotzaren ulermen osoa ez badute ere, horrek ez du esan nahi parte hartzen utzi behar ez diegunik. Izan ere, umeak zerbait gertatzen ari denaz kontziente dira umetokian daudenetik.

Mundua ulertzeko beraien era eta bidea, beraien erreferentziazko helduok transmititzen dizkiegun sentsazioena da: keinuak, hitzak, isiluneak…

Euren eredu gara eta horrek autentikoak izatera eta helaraziko dizkiguten denetariko galderetarako prest egotera behartzen gaitu.

Orduan, nola azaldu heriotza txikienei?

Ez-funtzionaltasunaren baliabidearekin kontatu dezakegu horretarako, hots, zer ez duen egiten hildako batek bizirik dagoenak egiten duena.

Adibidez, hildako batek arnasarik hartzen  ez duela, sentitzen ez duela, pixarik egiten ez duela… azaldu genezake.

Gainera, euskaraz, hizkuntzak laguntzen digu, horretarako gorputz eta gorpu hitzak desberdintzen baitira.

Modu hau txikientzat oso bisuala bada ere, helduontzat gordina izan daitekeela kontutan hartu beharko dugu, maitatzen dugun pertsona gorpu soil gisa hartzea baitakar.