Ekairen omenez. Gizarte bezala Ekairekin berandu iritsi ginelako. Gizarte bezala transexualitate egoeran dauden nerabe eta gazteekin berandu gabiltzalako. Dagoeneko haien haurtzaroa ezin izan baitute bizi bere sexu-identitateaz, horrek sortzen duen sufrimenduarekin.

 

Orain dela oso gutxi arte gure gizartean haurren transexualitea ikusezina zen. Are gehiago, pentsaezina. Horregatik inork ezin zuen entzun haur hauek adierazten zutena, ezin bere beharrei kasu egin. Eta adierazten zutena ingurukoek ezin zutenez ulertu, zuzendu egiten zitzaien, baita isilarazi eta zigortu ere. Eta sufritzen zuten, inposatzen zitzaien mozorroan giltzaperaturik.

Gaur egun errealitate hau ulertu ahal dugu, eta beraz baita lagundu ere. Izan ere, transexualitate egoeran dauden eta haien sexu-identitatea onartzen zaien lehengo haurren belaunaldia ezagutzen ari gara. Garai berri baten atarian aurkitzen gara. Atzean ezjakintasuna, ukapena, malkoak… uzten ari gara. Eta aurrean ezagutza, onarpena, irribarreak. Haurren transexualitatearen gaian iluntasunetik argira igarotzen ari gara. Haur hauek, beste edozein haur bezala, hazi, jolastu eta bizi ahalko diren garai berri bat dugu aurrean.

Eta garai berri hau eraikitzeko nahitaezkoa da errealitate honen ezagutzan sakontzea. Batetik transexualitatearen ukapenaren arrazoi nagusiena ezjakintasuna delako. Bestetik, haur hauen bizitza-prozesuak lagundu ahal izateko, prozesu horiek ulertzea ezinbestekoa delako.

Ulertu ahal izateko ideia batzuk

Kasu gehienetan, mutilek zakila dute, eta neskek bulba. Horregatik, jaioberriaren genitalak begiratzen dira bere sexua zein izango den asmatzeko, ohartu gabe ezin ebatzi ahal izango dugula kontu hau, haurrak, bi urteren bueltan, hitz egiten hasi eta “neska naiz” edo “mutila naiz” esaten duen arte, bere burua modu batean edo bestean izendatuz.

Batzuetan mutiltzat hartutakoa (zakila duelako), neska izaten da (hala dela adierazten duelako), eta neskatzat hartutakoa (bulba duelako), berriz, mutila. Zakila duten neskak dira; bulba duten mutilak. Beraien gorputzak ez daude erratuta, ezta beraien adimena ere. Horrelakoxeak dira. Bular zapala edo aurpegian ile asko edo XY kromosomak dituzten emakumeak badiren modu berean, edota bular handiko edo ahots altua duten gizonak. Izan ere, guztiok ditugu bi sexuen ezaugarriak, neurri desberdinetan.

Baina, zer da sexua? Sexuaz hitz egiten dugunean gizon eta emakume izateari buruz ari gara. Hobeto esanda, gizon eta emakume egiten goazen prozesuari buruz, denok, gizonok zein emakumeok, bi sexuetako ezaugarriekin.

Askotan “sexu” terminoa “genital” esateko erabiltzen da. Eta errealitatea ulertu nahi badugu nahitaezkoa da bi nozio horiek ez nahastea: gauza bat da sexua eta beste bat genitalak; gauza bat da daukaguna eta beste bat gu garena.

Neska izateak, mutil izateak, zerikusia du nor bere buruaz duen auto-pertzepzioarekin, bere identitatearekin. Ez da soilik “sentitze” kontu bat (“mutila sentitzen naiz”, “neska sentitzen naiz”), baizik eta, batez ere, jakite kontu bat (“mutila naizela dakit”, “neska naizela dakit”). Eta neska edo mutil jakite hori ez datza genitaletan, eta genitalek ez dute determinatzen. Ez da ere hautu bat edo erabaki bat.
Gizonetan emakumeetan baino maizago ematen diren ezaugarriei “maskulinoak” esaten diegu, eta emakumeetan gizonetan baino maizago ematen direnei “femeninoak” . Maizago emateak ez du esan nahi beti ematen direnik. Izan ere, justu kontrakoa esan nahi du: ez direla beti ematen. Berez, maskulinoak ez du “gizonena” esan nahi, ezta femeninoak “emakumeena”. Maskulinoa eta femeninoa beti elkarri egiten diote erreferentzia. Gizon edo emakume baten sexu-ezaugarri bakoitza sexuen continuumean nonbait kokatzen da, ezaugarri batzuk maskulinoagoak izanik eta beste batzuk femeninoagoak.

Horixe da orain dela mende bat zirkulazioan jarri zen (baina zoritxarrez gure gizarteak barneratu ez duen) intersexualitatearen teoriak adierazten duena: gizon eta emakume guztiok bai maskulinoan eta bai femeninoan sexuatzen garela; gizon eta emakume guztiok ezaugarri maskulinoak eta femeninoak partekatzen ditugula neurri desberdinetan. Horixe, hain zuzen, sexu-aniztasunaren gakoa.

Eta sexu-aniztasunaren barruan kokatzen da transexualitatea, posibilitate infinituen artean beste bat. Haur hauen kasua berezia egiten duena zera da: sexu batekoa izanda, kanpotik “sailkatzeko” begiratzen diren sexu-ezaugarriak (genitalak) beste sexukoa dela pentsatzera eramaten gaituela, eta honek sortzen dituen kontraesanak kudeatu beharko dituztela haur hauek.

 

Ulermena zailtzen dituzten esamolde batzuk

 

Transexualitateari buruz mintzatzen denean, ulermena zaildu eta oztopatu egiten duten hainbat esamoldeekin topatzen gara. Esan beharra dago, okerrak izateaz gain, iraingarriak eta mingarriak ere gerta daitezkeela:

• “Okerreko gorputzean jaiotako haurrak”. Beste pertsona guztien kasuan bezala, nola izango da okerra norbaiten gorputza, horixe baita bere gorputza? Zeinek erabakitzen du zer den zuzena eta zer den okerra? Gorputza ez baita ez zuzena ez okerra. Gorputza izan bada. Eta gorputz bakoitza desberdina da, bakoitza den bezalakoa izanik. Edozein kasuan, gizartearen begirada izango da okerra, juizioz betetako besteen begirada.

• “Mutil-gorputza duen neska” (edo alderantziz). Neska bada, bere gorputza neska baten gorputza izango da, neska horrena: beraz bere gorputza, zerbait izatekotan, neska-gorputza izango da. Hori bai, zakila duen gorputza (mutil gehienen gorputzak bezalakoa). Eta zakil hori neska baten zakila izango da, neska-zakila.

• “Neska izan nahi duen mutila” (edo alderantziz). Neska edo mutil izatea ez da borondate kontua, ez da hautatzen. Ez da “nik izan nahi dudana”, baizik eta “ni naizena”. Haur hauek “nahi” dutena zera da: zer diren besteek jakin dezatela, eta benetan diren neska edo mutil moduan har ditzatela. Ez da “nik mutila izan nahi dut”, baizik eta “nik mutila naizela besteek onartzea nahi dut”.

• “Sexu biologikoa”. Esamolde hau sarri erabiltzen da genitalak adierazteko, eta baita kromosomak edo hormona-mailak. Baina esamolde horrek sexuazio mota desberdinak nahasten ditu, kontutan hartu gabe egon badaudela XY kromosomak eta bulba duten emakumeak, edo XX kromosomak eta bulba eta gizonen bataz bestekoa baino testosterona maila altuagoa duten emakumeak… Izan ere, “sexu biologikoa”, “sexu psikologikoa”, eta antzeko esamoldeek nahasmena baino ez dute sortzen. Hobe genuke hitz egingo bagenu kromosomen sexuazioaz, gonaden sexuazioaz, genitalen sexuazioaz… hau da, ezaugarri zehatzen sexuazioaz, norabide batean eta bestean, maskulinoan eta femeninoan sexuatzen direnak. Eta “sexua” aipatzen badugu, hitz egin dezagun gizaki osoari buruz, eta ez bere atal edo puskei buruz.

• “Sexu aldaketa”. Genitaletan egiten diren ebakuntzak adierazteko erabiltzen da esamolde hori. Baina, genitalen morfologia aldatu ahal bada ere, norbait gizon edo emakume izatea, hori ezin da aldatu. Sexua ezin da aldatu. Sexuaz ezin da aldatu. Baina behin eta berriz sexua eta genitalak nahasten direnean, ezin ezer ulertu.
• “Gizonak, emakumeak eta transexualak”. Emakume transexualak emakumeak dira eta gizon transexualak gizonak dira. Termino horietan gizon eta emakume hauen identitatea ukatzen da, haien sufrimendua elikatuz, horrela hitz egitean gizon eta emakume transexualei ez baitzaie aitortzen “naizen gizona naizela”, “naizen emakumea naizela”.

 

Transexualitate egoeran dauden haurrek behar dutena zera da: bere hurbilekoek berari entzutea, bera den moduan onartzea eta maitatzea (gainontzeko haur guztiek behar duten moduan, noski). Horretarako nahitaezkoa haien errealitatea ulertzea. Espero dugu ohar hauek bide horretan baliagarriak izatea.