era.eus egitasmoan argitartutako testuak ekarri duguguraso.eus era.

Herriko espazioak I: Kiroldegia

Denbora altxor preziatua da,  benetan, baita espazioa ere. Garrantzitsua da gure bizitzan. Izan ere, dela eremu pribatuan, dela publikoan asko zaintzen ditugu tokiak. Etxean, esate baterako, oso agerikoa da, toki berezia ematen baitiegu argazkiei, oroigarriei edota landareei.

Espazio publikoei dagokienez, jende orok erabiltzeko diseinatu eta eraikiak izan dira eta hori bera da giltzarria, alegia, konpartitzeko sortuak direla. Zerbitzu publiko diren heinean, funtzio integratzailea dute, baita bizi kalitatea hobetzeko helburua ere.

Hori dela eta, garrantzitsua da euskarak espazio publikoetan bere tokia hartzea: hizkuntza-paisaiaren bidez, musikaren bidez eta, batez ere, hitz egiteko ohituraren bidez. Horrela,  ohiko bihurtu, normaltzat jo eta eroso eta arrunki erabiltzeko klima sortzen da. Euskarazko musika entzuten bada, kartelak euskaraz badaude… orduan errazagoa da jendea hizkuntza horretan mintzatzea.

Hizkuntza bat zenbat eta toki gehiagotan erabili, orduan eta osasuntsuago eta  normalizatuagoa dagoenez, garrantzitsua da espazioak eta hizkuntzak uztartzea. Haurrek adibidez, erraz jotzen dute gisa horretako loturak egitera. Eskola euskararekin lotzen dute, bertan euskaraz egiten baitute. Izan ere, espazio bati buruz ari garenean, espazioaz ari gara, baita hor gertatzen  denari buruz.
Eskolaz gain, dena den, badira beste toki batzuk umeendako garrantzitsuak: kiroldegia, kultur etxea eta parkea edo plaza.

KIROLDEGIA

Egun, kirol-jarduerak dira nagusi haurren aisialdian. Abantailak asko dira: kirol-teknika eta -taktikak lantzen dira, kiroltasunaren balioak transmititzen dira eta umeak sasoiko jartzen dira. Horiek aparte, euskara lantzeko ere oso baliagarria dira jarduerok, batez ere, alderdi ez formala lantzeko: lagunartean daude, giro lasaian, bizipen politak konpartitzen… Horrela, jarduera atseginetan, haurrek sendotzen dute hizkuntzarekiko lotura.

Badira kirola euskaraz sustatzeko martxan jarritako ekinbideak eta sortutako materialak. Nabarmentzekoa da  “Kirola Euskaraz” programa, 1993. urtean Debagoienan sortu eta gerora Gipuzkoa osora zabaldutakoa. Denon eskura daude sortutako fitxa didaktikoak, errotuluak eta kartelak.

Toki guztietan bezala, gurasoek kalitatezko kirol-jarduera nahi dute seme-alabentzat eta, haur euskaldunen kasuan, euskarazkoa da kalitate handieneko eskaintza, balio erantsi hori duelako, hain zuzen ere. Hori dela eta, garrantzitsua da gurasoek etengabeko eskaera egitea euskarazko eskaintzarik ez dagoenean edo ez nahikoa denean. Izan ere, une batean ez egoteak ez du esan nahi ezin denik egon. Burlatan, esate baterako, lehen ez zegoen futbol-talde euskaldunik eta gurasoen ekimenari esker, 2004an D ereduko haurrendako Burlatako Futbol Eskola sortu zen. Egun, 10 taldetik gora ditu, guraso horiek argi izan zutelako helburua zela seme-alabek maite zuten kirola euskaraz praktikatu ahal izatea. Ez soilik futbola, baizik eta <futbola euskaraz>.

Bada, aliantzak eta elkarlana bilatu behar dira guraso-elkarte edo udaletako euskara zerbitzuen eta kirol arloko eragileekin. Eta, bide batez,  gogoan eduki behar da euskara kiroldegietan sartzea uste baino errazagoa dela: gurasoen arteko kafe-solasaldietan, partidutako animo-oihuetan… Detaile txikiak dira, baina balio dute erakusteko edozein espaziotan euskarak baduela tokia, edozein auzotan, edozein herritan.

Herriko espazioak II: Liburutegia-Kultur Etxea

Gaur egun, gure geografiako haur guztiek hurbil dute liburutegi bat, dela beraien auzoan edo ondokoan, dela gertuko herri batean. Herri askotan, gainera, koxkorrak badira behintzat, kultur etxea ere badago. Eta zenbaitetan bi zerbitzuak toki berean bilduta daude. Espazio horiek umeentzako oso garrantzitsuak dira, eskola bukatu eta bertan igarotzen ahal dituztelako denbora libreko tarte handiak. Izan ere, aktibitate interesgarri asko antolatzen dituzte, baita euskaraz ere eta zalantzarik gabe, eskaintza hori altxor handia da, haurren garapen soziala eta kultura sustatu eta sormena indartzeaz gain, euskararen erabilera ez formala lantzeko ezin aproposagoak direlako.   

Liburutegiak, esaterako, neguko arratsalde ilun eta euritsuak bero-bero eta lasai  igarotzeko leku egokiak dira, oso, bertako eskaintza aprobetxatzen dugularik. Baina urte osoan zehar irekita daude eta tarteka-marteka ezohiko jarduerak antolatzen dira. Udaberrian, adibidez, herri askotako liburutegietan “Irakurri, gozatu eta oparitu”  egitasmoan parte hartzeko aukera dago, eta, irakurketaz gozatu ondoren, liburu bat %35 merkeago erosteko txartela eskuratzen ahal da. Zer aukeratu ez dakienarentzat, hemen gomendatutako liburuen zerrenda bat,  adinen arabera sailkatuta: http://www.galtzagorri.eus/euskara/haur-eta-gazte-literatura.

Horrez gain, maiz, ipuin kontalarien emanaldiak antolatzen dira. Ba al dago istorioetan murgiltzeko eta aldi berean hizkuntza aberasteko modu hobeagorik?

Kultur etxeetako programazioek euskara entzuteko, praktikatzeko eta aberasteko aukera handiak ematen dituzte: zinea, antzerkia, txotxongiloak, musika, bertsoak, tailerrak…

Horrenbestez, espazio horiek gurasoen aliatuak dira. Ematen duten aukera zabal horretaz baliatzea da gakoa, aurretik esan bezala, haurrek euskara entzun, praktikatu eta aberastu dezaten. Gainera, liburutegiak zerbitzu publikoak direnez, erabiltzaileek iradokizunak egiteko aukera dute eta euskarazko eskaintza hobetzeko eska dezakete.

Herriko espazioak III: kalea, parkea

Haurrei jolasteko espazioa eta denbora emanen al diegu?

Garai batean erabat ohikoa zen haurrak jostetan nonahi ikustea, kaleak  neska-mutikoz beteta egotea. Gaur egun, aldiz, kasik ohikoagoa da haurrak musika eskolarako bidean ikustea edota entrenamendutik bueltan.

Uda, baina, atsedenerako unea da, errutinatik ateratzeko eta eguna horrenbeste antolatzeko beharrik gabe bizitzeko. Hori bera kaleetan igarri egiten da, bat-batean, familiak umeak herrian zein hirian libreago ibil daitezkeela ohartu izan balira bezala.

Halako batean, bada, kalean jolasteak zaleak irabazten ditu purrustaka eta parke, frontoi eta plazetan beste giro bat da nagusi. Kalea haurrendako beti izan da ikasitakoak testuinguru errealean praktikan jartzeko (eszena)tokia, modu natural eta ludikoan egiteko aukera ematen diena. Hor daude geometrian ikasitako formak, ingurumenean identifikatzen ikasitako zuhaitzak, hizkuntzak… Horrela, beraz, haurra jolasten ari dela, mundua ulertzen ari da bidenabar. Eta ez hori bakarrik: autonomia garatzen ikasten ari da, komunikatzen, lagunekin beraien kasa moldatzen, sentimenduak kudeatzen, psikomotrizitatean trebatzen… Gainera, gainbalio nabarmena dakar espazio publikoaren jabetze horrek. Parkean dela, baina bereiziki herriko txokoetan, jolasa irudimentsuagoa da, ludikoagoa, landuagoa. Izan ere, hor ez dago mugarik eta libreago ibiltzen dira.

Hori dena kontuan harturik, zalantzarik gabe, ekintza askea izateaz gain, ezagutzak oharkabean jasotzeko tresna ezin hobea  da eta, bereziki, hizkuntza barneratzeko eta sendotzeko tresna paregabea. Lagunarteko hizkera sustatzeko oso baliagarria da. Horretan, nabarmentzekoa da jolasaren bidez hizkuntzaren erabilera ludikoa ahalbidetzen dela eta horrek, noski, sekulako garrantzia du. Haurrak gustura sentitzen badira euskaraz jolas eginez hizkuntza jarduera dibertigarriekin lotzen dute. Alegia, eskolako ikasgaiak ikasteko baino zerbait gehiago ere badela. Gainera, abestiak, esapideak, formulak eta hiztegia erabiltzen dira. Haurrek jostetan denbora asko pasatzen dutela kontuan harturik, erraz ohartuko gara zenbatekoa den jarduera horien garrantzia. Jolasean euskara erabiltzea lagunarteko harremanak euskaraz eraikitzeko urrats garrantzitsua da.