Hamaika urte ingururekin eskuratzen dute lehen smartphona gaur egungo gazteek. Gakoa, informatika ingeniari Iratxe Esnaolaren ustez funtzionamendua arautzean dago.

Captura de pantalla 2015-04-27 a las 10.39.13

Telefono mugikorraren erabilerak egundoko gorakada izan du gurean ere, eta gero eta adin txikiagoarekin eskatzen dute seme-alabek? Ohiko kezka da gurasoen artean zein adin den egokia eskuko telefonoa erosteko. Zein irizpide hartu beharko genituzke kontuan eman do ez erabakitzeko orduan?

Seme-alaba bakoitza bakarra da eta guraso edo hezitzailea ere bai. Hortaz, ez dago adin jakin bat, faktore askok eragiten dutelako erabaki horretan. Halere, egiten diren azterketen arabera, gero eta lehenago eskuratzen dute seme-alabek smartphone bat, 11 urte ingururekin. Edozein kasutan, gakoa, funtzionamendua arautzean dago, smartphone bat ematen zaion unean arauak berarekin negoziatuz. Eta horretaz gain, lehen hilabeteetan (edo egokia ikusten den arte), seme-alabaren smartphonea guraso edota hezitzailearentzat eskura egotea gomendagarria da (arauetako bat izatea, egokiena).

Gurasoendako formazioa egingo duzu laster Oñatin. Egongo dira ohikoak diren kontsultak. Zeintzuk dira? Kezkatuta daude gaur egungo gurasoak kontu honekin?

Guraso eta  hezitzaileen kezkak herri guztietan errepikatzen dira, baina bi dira nagusiak: 1) smartphonearekiko menpekotasuna eta 2) sare sozialen erabilera eta pribatutasuna. Smartphonearekiko menpekotasuna, mugak muga, smartphonea erabiltzeko aukera dutenean euren entretenimendu (edota distrakzio) nagusia delako. Sare sozialen erabilera eta pribatutasuna, argazkiak igotzeko joera handia dagoelako, izan norberarenak edo besteenak, eta horrek ze ondorio ekar ditzakeen jakin nahi izaten dute guraso eta hezitzaileek.

Telefono mugikorraren zein erabilpen egiten dute gaztetxoek? Badago ikerketarik horren inguruan?

Egin diren azterketen arabera, ordena honetan erabiltzen dute: lehenik komunikaziorako, gero entretenimendurako, deiak egiteko eta, azkenik, informazioa bilatzeko.

Erabilpen praktika okerrak daudela-eta mezu asko jasotzen ditugu gurasook. Zeintzuk dira praktika oker horiek? Eta zenbateraino dira arriskutsuak?

Praktika okerrak, oker gisa definitzekotan, bi egon daitezke: sare sozialetan besteen argazkiak baimenik eskatu gabe igotzea eta edonolako tresnen bitartez (egun, batez ere, whatsapp bitartez), iraintzea edo, oro har, mina egitea. Okerrak horiek dira, praktika desegokiak gehiago ere izan daitezke: igotzen den argazki mota eta kantitatea, sarean publikatzen den informazio pertsonal kantitatea, sare sozialetako kontuak erabat publiko izatea (twitter eta instagram, batez ere) eta abar.

Adikzioa sortzen dutela, intimitatearen galera eragiten duela … saihestu daitezke arrisku horiek erabilera debekatu gabe? Nola?

Gakoa erabileraren erregulazioan dago. Adituen artean korronte ezberdinak daude. Batzuk debekuaren aldekoak dira. Ni besteekin nago, hau da, erregulazioaren bidean. Alegia, erabilera mugak jarri eta modu egokian erabiltzeko irizpideak ematearen aldekoa naiz.

Praktika egokiak ere egon badaude. Lehen erabilpen adin horietan ere bai? Sustatzearen aldekoa zara?

Praktika egokien aurka ezin naiz agertu. Tresna eta gailu hauen guztien erabilera ezin da saihestu eta, hortaz, erabilera egokian dago gakoa. Smartphonea eskatzen ez duen seme-alabari ez nioke smartphonik emango, baina eman behar bazaio, egoki erabiltzea de bermatu behar duguna.

Zure ustez zein erabilpen motaren inguruan ohartarazi beharko genituzke gure seme-alabak? Batez ere, lau aipatuko nituzke.

Batetik, argazkiak igotzerakoan euren bizitza pertsonala publiko egiten ari direla eta perspektibaz jokatu behar dutela, gero ere argazki horiek hor egongo direlako. Baina argi utziz euren erabakia dela euren bizitza publiko egitea edo ez, nola eta zenbat. Horrekin lotuta, besteen argazkiak igo aurretik baimena eskatzea oso garrantzitsua iruditzen zait. Ez hainbeste delitua izan daitekeelako, besteek ere euren bizitza publiko egin edo ez erabakitzeko aukera dutelako eta errespetatu egin behar delako.

Bigarrenik, Instagram erabiltzerakoan, argazki bakoitzak jasotzen dituen ‘atsegin dut’ kopuruari garrantziarik ez emateko esango nieke. Azkenean, ohartu gabe, baina argazki bat igotzen duten bakoitzean ‘atsegin dut’-en bila doaz (bestela ez bailukete igoko), eta gaztetxoaren izaeraren eta baliabide emozionalen arabera, ‘atsegin dut’ kopurua txikia iruditzen bazaio, bere burua gutxietsi dezake.

Bestetik, sare sozialetako kontuak ahalik eta pribatuenak izatea gomendatuko nieke, pribatutasun ezarpenak ondo aztertuz. Horrekin lotuta doa pribatutasunaren garrantzia eta balioaren kontzientzia hartzea komeni dela (lotuta dago aurrez komentatu dudan perspektibarekin).

Eta azkenik, tresna hauekin mina egitea oso erraza dela ere argi utzi behar zaie. Edozein irain, publikoa da eta idatziz geratzen da. Mina publikoagoa eta iraunkorragoa da eta ondorioak ere latzagoak. Whatsapp-eko taldetatik jendea botatzea, adibidez, oso ekintza arrunta bilakatu da, baina eragin handia izan dezake, gaztetxoaren izaeraren arabera, hain justu talde pertenentzia hain garrantzitsua den garaian.

Kontrolatu egin beharko genituzke seme-alabak? Nola? Badaude horretarako aplikazioak, tresnak… Aldekoa zara edo ez?

Nik ez nioke kontrola deituko. Uste dut euren bidelagun izan behar dugula, hasieran behintzat. Badira, noski, aukera teknologikoak bidelagun rol hori modu teknikoan egiteko. Baina idealena arauak negoziatu eta konfiantzazko klima batean aritzea da. Ideala da, adibidez, lehen hilabetetan, seme-alabak zerbait instalatzeko aurrez guraso edo hezitzaileari galdetu behar diola ulertzea, edozein unetan bere smartphonea begira dezaketela onartzea eta gisakoak. Ez da kontrola, ardura da, beste arlo guztietan egiten den bezala.

Gurasook bermatu beharko genuke gutxieneko ezagutza bat mugikorren erabileraren inguruan? Zeintzuk lirateke puntu kritikoak?

Gaur egun, ia guraso gehienek dute smartphone bat eta instalatu dute Whatsapp eta nabigatzen dute smartphoneetako menuetan, ezarpenak, gutxiago edo gehiago, aldatzeko. Horrekin bakarrik, edozein aplikazioren ezarpenak ulertu eta gure neurrira jartzeko gai izango lirateke. Uste dut horrekin urrats asko eman daitezkeela. Baina ulergarria da, eta saihestezina, seme-alabak gai hauetan aurretik joatea.

Zure ustez, gaur egungo gurasook badaukagu ezagutza hori?

Ez, berez edota inertziaz behintzat. Ezagutza hori duten gurasoek eurek lortu dute, euren iniziatibaz. Nabaria da instituzio publikoek ez dutela horretan laguntzen, ez dutelako smartphone-gaztetxo binomioaren aurrean inongo lanketarik planteatzen (ez gurasoekin soilik, irakasle eta hezitzaileak ere tesitura berberean daudelako). Telefonia operadoreak ere mehatxu bat dira, gaztetxoengan ikusten duten bakarra, merkatua delako, orain gutxi arte ustiatu gabe zegoen merkatua. Hauei berdin zaie gaztetxoek zein erabilera egiten duten, ahalik eta azkarren smartphone bat eskuratzen duten bitartean. Hortaz, gaur gaurkoz, ezagutza hori guraso edo hezitzaile bakoitzaren esku dagoela uste dut. Eta laguntza  eskertuko lukete, ziur.

Irudiaren iturria ETB.