Azkenaldian ilusioz irakurri ditut Oinherri eta Herri hezitzaileen sarean argitaratutako berri, informazio eta ekimenak. Interesez jarraitu nuen “Pandemia osteko herri hezitzaileak” jardunaldia ere. Guraso.eus atari honetan ere egunerokotasun handiko pilulekin informatu eta ikasteko aukera izan dut. Duela gutxi (2020-11-14) Lukene Igartuari Goienan “Ulertzea” artikuluan irisgarritasun kognitiboaz irakurri nion. Mugimendu guzti hauen atzetik mantra moduko bat entzuten egon naiz etengabe: Komunitatea sortzeko, komunitatean bizitzeko, pertsonak erdigunean jartzearen garrantzia.

Diskurtso hauen melodia eta aipatutako mantra oso erakargarri eta atseginak suertatzen zaizkit niri.

Irisgarritasun kognitiboak zertan datzan ulertzea zaila omen da askorentzat. Baita itzultzaile neuronalarentzat ere. Itzultzaileak eskuragarritasun kognitiboaz hitz egiten digu eskubideak aipatu gabe. Alderdi hori osatu beharra sentitzen dut nik.

Badirudi jarraian esango dudana bistan dagoela edo jakina dela. Baina garrantzitsua iruditzen zait esatea. Denontzat da garrantzitsua inguratzen gaituen mundua ulertzea, ezta? Adibidez:

  • Espazioak (eskola eta inguruaren antolaketa)
  • Prozesuak (hauteskundeetan bozka emateko prozesua)
  • Zerbitzuak (garraio publikoaren erabilera)
  • Produktuak (gaileta kaxak dakarren informazioa)
  • Objektuak eta tresnak (aspiradoraren funtzionamendua)

Adimen urritasuna duten pertsonentzat garrantzitsua izateaz gain, funtsezkoa da eta beraien eskubide gisa jasota dago marko legaletan. Urritasuna duten pertsonen eskubideei buruzko NBEren Konbentzioak funtsezko eskubide gisa jasotzen du irisgarritasun kognitiboa. Hau da, eskubidea da inguratzen dituen mundua hobeto ulertzea eta horretarako beharrezko diren neurriak hartzea.

Adimenean urritasunen bat izateak egunerokotasunean funtzionatzen laguntzen duten eta egoera/espazio ezberdinetan erantzuteko behar diren gaitasunen ikasketan mugaren bat izatea esanahi du. Adimen urritasunaz hitz egiteko, pertsona bere inguruneaz harremanetan pentsatu behar dugu. Zerbait irisgarria den edo ez esateko, ere, pertsona jarri behar dugu zera horrekin harremanetan. Baina zera horrek ere ezaugarri edo baldintza batzuk bete ditu. Dena ez dago pertsonen gaitasunen menpe, askotan horrela uste bada ere.

Badakigu jakin denok ez dugula gaitasun maila bera:

  • Hizkuntzak ulertzeko
  • Egoera sozialak interpretatzeko
  • Komunikatzeko
  • Harremantzeko
  • Zer egin behar dugun planifikatzeko
  • Zer gertatuko den aurreikusteko
  • Inprobisatzeko
  • …

Adimen urritasunen bat duten pertsona batzuk gainera, malgutasun gutxi erakusten dute beraien pentsamenduak eta jokabideak aldatzeko; beste batzuk, zarata, usain edo argien aurrean sentiberatasun handia sentitzen dute. Baina gaurkoan arreta pertsonengan baino, inguruan jartzera gonbidatu nahi zaituztet; izan ere, espazio, prozesu, zerbitzu, produktu, tresna…batzuk;

  • Ulergaitzak dira
  • Komunikatzeko eta harremantzeko gaitasun eta estrategia sorta handia eskatzen dute
  • Zer gertatuko den aurreikustea zailtzen dute
  • Informazio edo eta estimuluz beteak daude
  • …

Pertsona batek bere ingurua ulertzea ezinbestekoa da. Ulertzen duenean:

  • Iritzia eman dezake
  • Erabakiak har ditzake
  • Parte hartu dezake
  • Beste pertsona batzuekin harremandu daiteke
  • Bere bizitzaren jabe izan daiteke.

Adimen urritasuna duen pertsona batek, ez duen beste batek bezalaxe, ulertzen duenean, segurtasuna sentitzen du, harremantzeko aukerak zabaltzen zaizkio eta autonomiaz jardun dezake.

Irisgarritasunaz hitz egitean, ulergarritasunaz hitz egin dezakegu. Espazio, prozesu, zerbitzu, produktu, tresnak ulergarri egiteaz. Baita eskuragarri bihurtzeaz itzultzaileak dioen bezala. Baina beste zenbait abizen ere gehituko nituzke nik. Erabilgarritasuna, parte hartzea, eta plazerra, besteak beste. Eta ez edozein baldintzetan: aipatu ditugun espazio, prozesu, zerbitzu, produktu, tresnak, edozeinentzat irisgarri, ulergarri, eskuragarri, erabilgarri, partehartzeko modukoak eta disfrutagarriak izatea bermatu beharko genuke, segurtasunez, erosotasunez eta ahalik eta modu autonomo eta sanoenean.

Amaitu aurretik, azken gogoetak, beharbada epe motzera eta 1.go pertsonan jorratzen hasteko errazenak. Pertsonak ere irisgarriak izan gaitezke; gertutasuna erakusteak, atseginak izateak, pazientziaz aritzeak, konfiantza erakusteak, azalpen argiak emateak, itxaron denborak eskaintzeak, eta beharrezkoa bada ideiak errepikatzeak horretan lagundu dezakete.

Adimenean urritasunen bat duten pertsona, talde, familia eta eremuan lan egiten duten elkarteei eskerrak eman nahiko nizkieke, beraien borroka eta aldarriak guretzat irisgarri egin eta ikaspen berriak eraikitzeko aukera emateagatik. Besteak beste, irisgarritasun kognitiboari lotutako gako eta irizpide pedagogikoak, ume, haur, gazte eta edozein heldurekin jarduteko funtsezkoak iruditzen baitzaizkit. Espero dut zuentzat ere gako hauek ulergarri eta erabilgarriak izatea.