Jolasa: eskubidea eta errealitatea

Jolasaren konplexutasuna dela medio gertatzen dira lehen urteetan gizakiaren bizitza osoko irakaspen garrantzitsuenak

FrancescoTonucci

Tania  Ramosek jolasteko liluraz hitz egiten digu, nola ludikoak hunkitu, zirrara sartu, jakin mina sortu eta dibertitzen du. Jolasa oraindik misterioa da, zeina pertsona helduei haurtzaroa dakarkigun oroimenera eta dibertsioa, sorpresa eta barregura sortzen digun. Aldi berean zera dio, jolasa oraindik baloratu eta errespetatu gabe dagoela, eta Eskola curriculumean mespretxatua. Inportantea da jolasa dagokion lekuan ipintzea jarduera hezigabe, zalantzazko eta ezusteko lez.

1981ean, Eskola adineko haur arruntak, bere denboraren %40 zuen jolasteko.  Hogeita hamar urte beranduago, jolasteko denbora %35murriztu da.  Eskola batzuetan jolas ordu denbora murrizten ari da. Pediatra batzuk baieztatzen ari dira nola belaunaldi berriei jolasteko aukera lapurtzen ari garen. Eta kontu honek lotura zuzena izan dezake depresio, antsietate eta haur adineko buruaz beste egiteko kasuen igoerarekin.

Badakigu asko jolasten duten haurrek alaiago egotera izateko joera dutela. Eta alai sentitzen diren haurrak hobe erlazionatzera eta sormenezko konponbideak aurkitzera joera azaltzen dute.

Artikulu honetan hain errebindikatua zein historikoki ahaztua izan den eskubidea aldarrikatu nahi dugu.

Herritarren, eta batez ere haurren, ezagutza eta kontrol gaitasunarekin bateragarria den dimentsioa itzuli behar zaie hiriei.

FrancescoTonucci

Duela 30 edota 40 urte, eta gaur egun galdetuz gero jolaserako espazio edota denborei buruz, orokorrean guztiek dugun pertzepzioa oso desberdina da garai batean eta bestean.

Lehen, jolaserako espazioaren irudia kalea zen, edota espazio irekia, naturarekin harremanetan zegoena. Denborari buruz aldiz, osoa genuen! Eskolatik atera, eta denbora osoa genuen jolasteko, lagunekin elkartzeko, batera edo bestera joateko.

Orain aldiz, jolasaren espazioa irudikatzeko eskatuz gero, leku itxia irudikatzen da: etxea, ludoteka, parkeak, “txiki park”, merkataritza zentroak… Jolasa ere aunitz aldatu da, eta orain, teknologiarekin loturiko jolasa nagusi dela esan daiteke: wii-a, bideo jokoak, ordenagailu, tablet edota mugikorrekoak…

Berdina esan daiteke denborari buruz: klaseak, bazkal orduak, edota lo orduak programatuak dauden lez, jolas orduak ere programatu eta egitaratuak dituzte gaur egungo haurrek. Astelehenetan, 5etatik 6:30ak arte, saskibaloia; asteazkenetan 4:30etik 6ak arte, pilota; 15 minutu bideo jokoan; eta asteburuan, Wii-arekin jolasteko baimena. Bestalde, etxeko lanak badaude. Gure ustez, debekatuta izan beharko lirateke umeei denbora jolasteko lapurtzen dietelako. Jolasa aipatzen dugunean, jolas autonomoa, sortzailea, kalitatezkoa, naturan, kalean eta lagunekin aldarrikatzen dugu.

Eskolan bertan zein zailtasunak dauden jolasaren eskubidea garatzeko argi dago. Haurrek ere berdina diote beraien esaldietan.

Eskolatik kanpo ere, denborak eta espazioak izugarri murriztu dira. Heike Freirek azaltzen digun moduan “hirurogeita hamarreko hamarralditik hona, jolas autonomotik etxerako distantzia, alegia, haurrak noraino urruntzen diren bakarrik jolasteko, %90 murriztu da, eta asteko astialdia 15 ordu laburtu”.

Ezinbestekoa egiten zaigu hezitzaile, guraso, hezkuntza komunitate osoan, hausnarketa sakona egin, eta egoera honi buelta emateko bidean erabakiak hartzen hastea.

Hasiak gara modu berri hauen ondorioak aurreikusten (haurren lodiera tasaren igoera, harremanetarako arazoak…).

Bide batez, gaur egun hain zabalduak dauden “sasi gaixotasunei” (TDAH adibidez) aurre egiteko moduan izanen gara.

Jolasaren garrantzia aldarrikatzearekin batera, eskubide hau garatu dadin tresna eta bitartekoak jarri beharra daude. Bitarteko hauetan noski, espazio eta denborak leku nagusia hartzen dute.

Espazio gehiago eta prestatuagoak izateaz gain (ikus parkeen inguruko hausnarketa Oinherrik ateratako liburuxkan), denbora gehiago eskaini beharra zaiola zalantzarik ez dago, eta azken honetan, helduok badugu asko aldatzeko.

Laster argitaratuko den liburu baten aurrerapena. Jolasa: eskubidea eta errealitatea (Herri Hezitzailea taldea eta argitaletxea). Liburuan umeei eta adituei egindako elkarrizketen bidez jolasaren garrantzia eta eskubideak sakonki aztertzen ditugu.